ปปง.ไขสงสัย มูลนิธิรับบริจาค-เรี่ยไร รับเงินแล้วไม่ตรงปกเสี่ยงผิดกฎหมาย
“ทีมข่าวอาชญากรรม” สอบถามข้อกฎหมายจากสำนักงานป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน(ปปง.) โดยผู้เชี่ยวชาญด้านสืบสวนทางการเงิน ให้ข้อมูลถึงการเรี่ยไรเงินบริจาค การรับเงินบริจาคขององค์กรการกุศล หรือมูลนิธิต่าง ๆที่จดทะเบียนถูกต้องว่า ตามหลักการต้องดำรงตามวัตถุประสงค์ที่จัดตั้ง แจ้งวาระ วัตถุประสงค์ ผู้ดูแลจัดการเงิน การรับบริจาคอย่างไร
สำหรับความผิดมูลฐานที่นำไปสู่การดำเนินการตามกฎหมายว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการฟอกเงินนั้น ความผิดมูลฐาน หมายความถึง ความผิดเกี่ยวกับการลักทรัพย์ กรรโชก รีดเอาทรัพย์ ชิงทรัพย์ ปล้นทรัพย์ ฉ้อโกง หรือยักยอก ตามป.อาญา อันมีลักษณะเป็น“ปกติธุระ” คือ การกระทำความผิดตั้งแต่สองครั้งขึ้นไป ไม่ว่าความผิดนั้นจะกระทำโดยต่อเนื่องหรือไม่ หรือการกระทำความผิดเพียงหนึ่งครั้งแต่โดยพฤติการณ์ น่าเชื่อว่ามีเจตนาจะกระทำความผิดเช่นว่านั้นต่อไป
ส่วนความผิดฐานฟอกเงิน มาตรา 5 ระบุ ผู้ใด(1)โอน รับโอน หรือเปลี่ยนสภาพทรัพย์สินที่เกี่ยวกับการกระทำผิด เพื่อซุกซ่อนหรือปกปิดแหล่งที่มา หรือเพื่อช่วยเหลือผู้อื่นไม่ว่าก่อน ขณะ หรือหลังการกระทำผิดฯ (2)กระทำด้วยประการใดๆ เพื่อปกปิดหรืออำพรางลักษณะที่แท้จริง การได้มาแหล่งที่ตั้ง การจำหน่าย การโอน การได้สิทธิใด ๆฯ (3)ได้มา ครอบครอง หรือใช้ทรัพย์สิน โดยรู้ในขณะที่ได้มา ครอบครอง หรือใช้ทรัพย์สินนั้น ว่าเป็นทรัพย์สินที่เกี่ยวกับการกระทำความผิด “ผู้นั้นกระทำความผิดฐานฟอกเงิน”
ส่วนกลุ่มที่ปปง.ต้องเจาะจงเป็นพิเศษ หากมองว่า“ส่อ”เกี่ยวข้อง หรือมีบทบาทเกี่ยวข้อง เช่น เหรัญญิก หรือคนใกล้ชิดผู้บริหารจัดการเงิน หรือคนที่มีรายชื่อครอบครองทรัพย์สิน ตามกฎหมายปปง.เน้นดำเนินการกับทรัพย์สินของผู้กระทำผิดมูลฐาน หรือผู้กระทำผิดฐานฟอกเงิน และผู้เกี่ยวข้องสัมพันธ์
เกณฑ์การพิจารณาผู้เกี่ยวข้องสัมพันธ์ หรือเคยเกี่ยวข้องสัมพันธ์ ได้แก่ (1)บุคคลนั้นเป็นภริยา หรือสามี หรือบุตร ไม่ว่าจะถูกต้องตามกฎหมายหรือไม่ก็ตาม (2)บุคคลนั้นมีความสัมพันธ์ทางเครือญาติ ไม่ว่าโดยทางใดก็ตาม (3)บุคคลนั้นมีความสัมพันธ์โดยเคยมีการทำนิติกรรมร่วมกัน (4)บุคคลนั้นมีความสัมพันธ์ โดยการพักอาศัยบ้านเดียวกัน รวมถึงการเคยให้ความช่วยเหลือ (5)บุคคลนั้นมีความสัมพันธ์โดยพบว่ามีประวัติเคยร่วมกระทำความผิดกันมาก่อน ในความผิดลักษณะเดียวกัน
สิ่งที่“ผู้บริจาค”ควรตรวจสอบผู้ที่ขอรับบริจาค คือ ดำเนินงานตามวัตถุประสงค์ โดยเฉพาะองค์กรการกุศล มีหน้าที่ใช้เงินบริจาคเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ที่ได้จดทะเบียน เช่น เพื่อช่วยเหลือผู้ยากไร้ ส่งเสริมการศึกษา สนับสนุนด้านสาธารณสุข หรือเพื่อการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม โดยจำเป็นต้องแจ้งวาระและวัตถุประสงค์ให้ชัดเจนก่อน เพื่อตัดสินใจบริจาคได้อย่างถูกต้อง
ขณะ“องค์กร”ต้องมีระบบบริหารจัดการเงินบริจาคที่เป็นไปตามหลักธรรมาภิบาล โปร่งใส ตรวจสอบได้ โดยอาจแต่งตั้งคณะกรรมการ หรือผู้รับผิดชอบในการดูแลจัดการเงินบริจาค ส่วนการรายงาน องค์กรอาจต้องรายงานการใช้เงินให้ผู้บริจาคทราบเป็นระยะ ๆ เพื่อสร้างความโปร่งใสและสร้างความเชื่อมั่น ส่วนการเรี่ยไรที่ต้องขออนุญาต การเรี่ยไรบางกรณี อาจต้องขออนุญาตจากหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้องก่อน เช่น การเรี่ยไรเพื่อการกุศลสาธารณะ เป็นต้น
การนำเงินบริจาคไปใช้ผิดวัตถุประสงค์จะเข้าข่ายเป็นความผิดต่อเมื่อกระทำการครบองค์ประกอบ อาทิ มีเจตนาทุจริตหลอกลวง/ แสดงข้อความอันเป็นเท็จหรือเป็นการปกปิดข้อเท็จจริง/ กระทำไปเพื่อให้ได้ไปซึ่งทรัพย์สินจากบุคคลที่หลอกลวงหรือบุคคลที่สาม ซึ่ง ปปง. เล็งเห็นว่าพฤติกรรมที่ชัดเจนครบองค์ประกอบ มีดังนี้
พฤติกรรมหลอกลวง คือ การกระทำที่ตั้งใจทำให้ผู้อื่นเข้าใจผิด หรือเชื่อในสิ่งที่ไม่ถูกต้อง โดยมีเป้าหมายเพื่อผลประโยชน์ส่วนตัว หรือเพื่อสร้างความเสียหายแก่ผู้อื่น พฤติกรรมเหล่านี้อาจแสดงออกในรูปแบบต่างๆ เช่น การโกหก การบิดเบือนความจริง การสร้างสถานการณ์ลวง หรือการหลอกให้ทำสิ่งต่าง ๆ โดยไม่เต็มใจ
ยกตัวอย่าง การโกหก คือ พูดในสิ่งที่ไม่เป็นความจริง หรือการปกปิดความจริง ส่วนการบิดเบือนความจริง คือ การทำให้ความจริงดูแตกต่างไปจากเดิม เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ตามที่ต้องการ
ขณะที่การสร้างสถานการณ์ลวง คือ การสร้างสถานการณ์ที่ไม่เป็นจริง เพื่อให้ผู้อื่นหลงเชื่อ ส่วนการหลอกให้ทำสิ่งต่าง ๆ คือ การใช้กลอุบายต่าง ๆ เพื่อหลอกให้ผู้อื่นทำสิ่งต่าง ๆ ตามที่ต้องการ โดยอาจเป็นอันตรายหรือเสียหาย ส่วนการควบคุมทางอารมณ์ คือ การใช้คำพูดหรือการกระทำเพื่อควบคุมอารมณ์ของผู้อื่น และทำให้ผู้อื่นทำตามที่ต้องการ
การหลอกลวงออนไลน์ คือ การใช้ช่องทางออนไลน์ เช่น โซเชียลมีเดีย หรือเว็บไซต์ปลอม เพื่อหลอกลวงให้เหยื่อหลงเชื่อและโอนเงิน หรือให้ข้อมูลส่วนตัว
นอกเหนือข้อกฎหมายฟอกเงิน ยักยอก ฉ้อโกงประชาชน จะมีพฤติกรรมใดส่อเข้าข่ายความผิดตามพ.ร.บ. คอมพิวเตอร์ฯบ้าง ปปง.ให้ข้อมูลว่า การโพสต์ลงสื่อออนไลน์ ในเว็บไซต์ของมูลนิธิเอง หรือการออกอากาศสดทางสถานีโทรทัศน์หรือสถานีวิทยุกระจายเสียง และนำมาโพสต์ลงสื่อ ไม่ว่าช่องทางเฟซบุก ไลน์ อินสตาแกรม ติ๊กต็อก ของมูลนิธิเอง ฯลฯ ก็ถือเป็นการทำให้สามารถเข้าถึงผู้รับสารในวงกว้างได้
ทั้งนี้ ให้ข้อมูลทิ้งท้ายว่า กฎหมายของปปง. เน้นช่วงที่มีพฤติการณ์ในการกระทำผิดเป็นสำคัญ ซึ่งอาจเกิดขึ้นก่อนมีการกระทำผิดและถูกจับกุมดำเนินคดี อย่างไรก็ตาม หากผู้กระทำผิดมีเจตนาเริ่มต้นในการกระทำผิดตั้งแต่ก่อนจะก่อตั้งเป็นมูลนิธิแล้ว ห้วงเวลาการกระทำความผิด ย่อมเริ่มนับตั้งแต่วันที่จดทะเบียนจัดตั้งมูลนิธิสำเร็จ.