ภารกิจ Apollo 13 ทำไมจึงถูกเรียกว่าความล้มเหลวที่ประสบความสำเร็จ (A successful failure) ของนาซา ?

เผยแพร่ 2 วันที่แล้ว

ภารกิจ Apollo 13 คือ “ความล้มเหลวที่ประสบความสำเร็จ” ที่แสดงให้เห็นถึงพลังของภาวะผู้นำ การทำงานเป็นทีม และความคิดสร้างสรรค์ในการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า ท่ามกลางวิกฤตถังออกซิเจนระเบิด จนนักบินอวกาศทั้ง 3 คนกลับสู่โลกได้อย่างปลอดภัย พร้อมทิ้งบทเรียนสำคัญด้านความปลอดภัยและระบบสำรองให้โครงการอวกาศในอนาคต

ภารกิจ Apollo 13 นับเป็นหนึ่งในภารกิจอวกาศที่โด่งดังที่สุดในประวัติศาสตร์ ไม่ใช่เพราะความสำเร็จในการเหยียบดวงจันทร์ แต่เป็นเพราะเหตุการณ์วิกฤตที่เกือบจะกลายเป็นโศกนาฏกรรม และการร่วมมือกันแก้ไขปัญหาอย่างสุดความสามารถเพื่อพานักบินอวกาศกลับสู่โลกได้อย่างปลอดภัย จนได้รับฉายาว่า "ความล้มเหลวที่ประสบความสำเร็จ" (A successful failure)

ภารกิจ Apollo 13 การส่งมนุษย์ไปดวงจันทร์ที่ล้มเหลว

ยานอวกาศ Apollo 13 ถูกปล่อยขึ้นจากศูนย์อวกาศเคนเนดีเมื่อวันที่ 11 เมษายน ค.ศ. 1970 ทุกอย่างดำเนินไปอย่างราบรื่นในช่วงสองวันแรก แต่แล้วในวันที่ 13 เมษายน ขณะที่ยานอยู่ห่างจากโลกประมาณ 320,000 กิโลเมตร

เกิดเหตุการณ์ไม่คาดฝันขึ้น ถังออกซิเจนหมายเลข 2 ในยานบริการ (Service Module) เกิดการระเบิดขึ้น การระเบิดนี้สร้างความเสียหายอย่างรุนแรงต่อยานบริการ ทำให้สูญเสียทั้งออกซิเจนและพลังงานไฟฟ้าซึ่งจำเป็นต่อการทำงานของยานบังคับการ (Command Module Odyssey) ซึ่งเป็นยานหลักในการเดินทางกลับโลก

การระเบิดที่เกิดขึ้นทำให้ยานบังคับการไม่สามารถใช้งานได้อีกต่อไป ทีมวิศวกรภาคพื้นดินและนักบินอวกาศจึงตัดสินใจใช้ ยานลงจอดดวงจันทร์ (Lunar Module Aquarius) เป็นเรือชูชีพชั่วคราว ยาน Aquarius ถูกออกแบบมาเพื่อใช้บนดวงจันทร์สำหรับนักบิน 2 คน เป็นเวลา 2 วัน แต่ตอนนี้ต้องรองรับนักบิน 3 คน เป็นเวลาเกือบ 4 วัน

"ฮูสตัน เรามีปัญหา" (Houston, we have a problem)

ประโยคสุดคลาสสิกนี้ถูกส่งมาจาก แจ็ค สไวเกิร์ต หลังจากที่ ถังออกซิเจนหมายเลข 2 ในยานบริการ (Service Module) เกิดการระเบิดขึ้น การระเบิดนี้สร้างความเสียหายอย่างรุนแรงต่อยานบริการ ทำให้สูญเสียทั้งออกซิเจนและพลังงานไฟฟ้าซึ่งจำเป็นต่อการทำงานของยานบังคับการ (Command Module Odyssey) ซึ่งเป็นยานหลักในการเดินทางกลับโลก

Mission Operations Control Room during the TV broadcast just before the Apollo 13 accident. Astronaut Fred Haise is shown on the screen.

การปัญหาของนักบินอวกาศทั้ง 3 คน

เนื่องจากยานเกิดระเบิดไปบางส่วนทำให้พลังงานเหลือจำกัด นักบินอวกาศทั้ง 3 คน ต้องคำนวณพลังงานที่เหลือและต้องปิดระบบที่ไม่จำเป็นทั้งหมดเพื่อประหยัดพลังงานไฟฟ้าอันน้อยนิดของยาน

ในขณะเดียวกันน้ำดื่มก็ขาดแคลนนักบินอวกาศจะต้องปันส่วนน้ำดื่มอย่างเข้มงวด ร่างกายมนุษย์สามารถอยู่ได้นานระยะหนึ่งแม้จะขาดอาหาร แต่หากร่างกายขาดน้ำระบบต่าง ๆ ในร่างกายจะล้มเหลวอย่างรวดเร็ว พวกเขาจะตายและถูกแช่แข็งในอวกาศ

นอกจากนี้ปัญหาใหญ่ที่สุดคือการกำจัดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่นักบินหายใจออกมา ซึ่งสะสมจนถึงระดับอันตราย แม้ในยานลงจอดดวงจันทร์ (Lunar Module Aquarius) ซึ่งในตอนนี้ถูกใช้เป็นยานลี้ภัยจะมีอากาศอยู่จำนวนหนึ่ง แต่ไม่เพียงพอสำหรับนักบินอวกาศถึง 3 คน

ทีมวิศวกรที่ฮิวสตันบนโลกได้ระดมสมองและใช้วัสดุทุกอย่างที่มีบนยาน เช่น ถุงพลาสติก เทปกาว และหน้าปกคู่มือการบิน เพื่อสร้างอุปกรณ์เชื่อมต่อที่ถูกเรียกว่า "Mailbox" ซึ่งทำให้นักบินอวกาศสามารถนำเครื่องกรองอากาศทรงสี่เหลี่ยมมาใช้กับระบบของยาน Aquarius ได้สำเร็จ

Swigert with the rig improvised to adapt the CM's lithium hydroxide canisters for use in the LM

ภาวะผู้นำของเจมส์ โลเวลล์ และการทำงานเป็นทีม

ภารกิจ Apollo 13 นักบินอวกาศ เจมส์ โลเวลล์ (James Lovell) ได้รับเลือกให้เป็นผู้บัญชาการ (Commander) ของภารกิจเนื่องจากเขามีประสบการณ์และความสามารถที่โดดเด่น มีความสุขุม สงบนิ่งในช่วงที่ประสบปัญหา และความเป็นคนเรียบง่ายติดดิน ซึ่งทำให้เขาเป็นหนึ่งในนักบินอวกาศที่น่าเชื่อถือและมีประสบการณ์สูงที่สุดของ NASA ในยุคนั้น

ภาวะผู้นำที่สงบนิ่งของ เจมส์ โลเวลล์ (James Lovell) ผู้บัญชาการภารกิจ คือ หัวใจสำคัญที่ป้องกันไม่ให้ Apollo 13 จบลงด้วยโศกนาฏกรรม ท่ามกลางวิกฤตที่ถังออกซิเจนระเบิดและยานสูญเสียพลังงาน เจมส์ โลเวลล์ ไม่ได้แสดงความตื่นตระหนก

เขาสื่อสารกับศูนย์ควบคุมภาคพื้นดินด้วยความสุขุม จัดลำดับความสำคัญของปัญหา และบริหารจัดการสภาวะอารมณ์ของลูกเรือได้อย่างยอดเยี่ยม ความเป็นผู้นำของเขาไม่ได้มาจากการสั่งการที่เกรี้ยวกราด แต่มาจากการสร้างความเชื่อมั่นและทำให้ทุกคนมีสมาธิจดจ่อกับการแก้ปัญหาเฉพาะหน้าทีละขั้นตอน

การทำงานเป็นทีมคืออีกหนึ่งปัจจัยแห่งความสำเร็จที่โดดเด่นไม่แพ้กัน ซึ่งเป็นการประสานงานที่ไร้รอยต่อระหว่าง ทีมลูกเรือบนยาน และ ทีมวิศวกรที่ศูนย์ควบคุมภาคพื้นดิน บนยานอวกาศที่หนาวเย็นและขาดแคลนทรัพยากร

ในขณะเดียวกัน ทีมภาคพื้นดินที่นำโดย จีน ครานซ์ (Gene Kranz) ก็ได้ระดมสมองผู้เชี่ยวชาญที่สุดของนาซาในตอนนั้น เพื่อคิดค้นวิธีแก้ปัญหาที่เป็นไปไม่ได้ให้เป็นไปได้ เช่น การสร้างเครื่องกรองอากาศจากวัสดุเท่าที่มี หรือการเขียนขั้นตอนการเปิดระบบยานใหม่โดยใช้พลังงานน้อยที่สุด

อาจกล่าวได้ว่าความสำเร็จของภารกิจกู้ภัย Apollo 13 ครั้งประวัติศาสตร์นี้เกิดขึ้นได้จากการสื่อสารที่ชัดเจน ภาวะผู้นำของเจมส์ โลเวลล์ การทำงานเป็นทีม และความไว้วางใจซึ่งกันและกันอย่างสมบูรณ์ระหว่างนักบินอวกาศบนยาน 3 คน และทีมวิศวกรผู้เชี่ยวชาญของนาซาบนโลก

Lovell at the Command Module Guidance and Navigation station during the Apollo 8 mission

บทเรียนสำคัญจากภารกิจ Apollo 13

ไม่ใช่ครั้งแรกที่นาซาตรวจพบปัญหาการสั่นอย่างรุนแรงตามแนวยาวของจรวด (Pogo Oscillation) แต่เป็นปัญหาเรื้อรังที่ถูกพบจนมาถึงภารกิจ Apollo 13 ปัญหานี้เกิดขึ้นกับเครื่องยนต์จรวดที่เผาไหม้ไม่สมบูรณ์ ส่งผลให้โครงสร้างจรวดสั่นวันเป็นลูปที่มีความรุนแรงเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ

สำหรับภารกิจ Apollo 13 เครื่องยนต์ตัวกลางทำงานผิดปกติ หรือเครื่องยนต์หมายเลข 5 ซึ่งอยู่ตรงกลางของจรวดท่อนที่ 2 เริ่มเกิด Pogo Oscillation อย่างรุนแรง ทำให้โครงสร้างที่ยึดเครื่องยนต์บิดงอไปมาถึง 3 นิ้ว ซึ่งเข้าใกล้จุดที่จะเกิดความเสียหายร้ายแรงต่อโครงสร้างจรวด และเกือบทำให้ทีมงานตัดสินยกเลิกภารกิจ

อย่างไรก็ตาม ระบบความปลอดภัยอัตโนมัติที่ถูกพัฒนาขึ้นก็สามารถแก้ไขปัญหาดังกล่าวได้ทันเวลา ซึ่งมันจะถูกออกแบบให้มันสั่งดับเครื่องยนต์หากแรงดันเชื้อเพลิงโดยรวม ต่ำกว่าเกณฑ์ เพื่อป้องกันความเสียหาย

โดยการดับเครื่องยนต์ตัวกลางที่มีปัญหาเกิดขึ้นก่อนแผนการเดิมที่จะดับเครื่องยนต์ 2 นาที ซึ่งนี่อาจเป็นสัญญาณเตือนถึงความยากลำบากที่นักบินอวกาศทั้ง 3 คน จะต้องพบในลำดับต่อไป ในขณะเดียวกันก็เป็นบทเรียนสำคัญให้ทีมงานนาซาพัฒนาวิธีการปล่อยจรวดที่ปลอดภัยมากขึ้น

Apollo13 - view of the crippled Service Module after separation.

การตรวจสอบและพัฒนาวิธีป้องกัน

การสืบสวนพบว่าต้นตอของปัญหาคาดว่าเกิดจากความผิดพลาดตั้งแต่บนโลก ถังออกซิเจนเคยถูกทำตกกระแทกเล็กน้อยในโรงงาน และที่ร้ายแรงที่สุด คือ สวิตช์ควบคุมอุณหภูมิ (Thermostat) ไม่ได้ถูกเปลี่ยนให้รองรับแรงดันไฟฟ้า 65 โวลต์ ของภาคพื้นดิน ยังคงเป็นสเปค 28 โวลต์ของยาน ประกอบกับการทดสอบแรงดันสูงเกินสเปคบนพื้นโลก ที่ทำให้เชื่อว่าเป็นสาเหตุสำคัญของความเสียหายที่เกิดขึ้นกับฉนวนสายไฟภายในถังออกซิเจนในอวกาศ สายไฟที่เสียหายทำให้เกิดประกายไฟและจุดระเบิดออกซิเจนเหลวในที่สุด

นาซาได้เปลี่ยนวิธีการออกแบบถังออกซิเจนใหม่ทั้งหมด โดยเอาอุปกรณ์ที่เป็นสาเหตุของปัญหาอย่างฮีตเตอร์และพัดลมกวนออกไป และใช้วัสดุที่ไม่ติดไฟ รวมไปถึงการเพิ่มระบบสำรองถังออกซิเจนสำรองถังที่ 3 และติดตั้งไว้ในส่วนอื่นของยานบริการที่แยกจากกันโดยสิ้นเชิง บทเรียนสำคัญจากภารกิจ Apollo 13 ทำให้โครงการอวกาศในยุคต่อมาให้ความสำคัญกับ ระบบสำรอง (Redundancy) และการตรวจสอบความปลอดภัยในทุกขั้นตอนอย่างเข้มงวดมากขึ้นอย่างมหาศาล

เรียนรู้จากสิ่งผิดพลาดเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน

สุดท้ายนี้ แม้ว่าภารกิจ Apollo 13 จะไม่ได้จารึกชื่อในฐานะผู้พิชิตดวงจันทร์ แต่กลับจารึกตำนานที่ยิ่งใหญ่กว่านั้นไว้ในหน้าประวัติศาสตร์ มันคือ มหากาพย์ที่พิสูจน์ให้เห็นว่าขีดจำกัดที่แท้จริงของมนุษย์ไม่ได้อยู่ที่เทคโนโลยี แต่เป็นจิตวิญญาณที่ไม่ยอมแพ้

ความสำเร็จของภารกิจนี้ไม่ได้วัดกันที่ระยะทางที่เดินทางไป แต่คือการเดินทางกลับบ้านที่ปลอดภัยของนักบินทั้งสามคน ซึ่งกลายเป็นบทเรียนอันล้ำค่าและเป็นเครื่องเตือนใจว่า แม้ในค่ำคืนที่มืดมิดที่สุดกลางอวกาศอันกว้างใหญ่ ความหวัง สติปัญญา และการทำงานเป็นทีม ยังคงเป็นแสงสว่างที่นำทางเรากลับมาได้เสมอ

ภารกิจ Apollo 13 บทพิสูจน์ว่าท่ามกลางสถานการณ์ที่เลวร้ายที่สุด มนุษย์สามารถเอาชนะได้ด้วยสติ ความร่วมมือ และความเชื่อมั่นในกันและกัน เรื่องราวนี้ยังคงเป็นแรงบันดาลใจให้คนรุ่นหลังเห็นว่าความล้มเหลวไม่ใช่จุดจบ หากแต่เป็นจุดเริ่มต้นของบทเรียนอันล้ำค่าและความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่กว่าที่เราคาดคิด

Portrait of astronaut James A. Lovell, Jr. in his space suit beside a model of the Moon.

บทความนี้อุทิศแด่ดวงวิญญาณของผู้บัญชาการยาน Apollo 13 เจมส์ โลเวลล์ (James Lovell) นักบินอวกาศผู้ล่วงลับเมื่อวันที่ 7 สิงหาคม พ.ศ. 2568 ขณะอายุได้ 97 ปี รวมไปถึงความกล้าหาญของทีมงานวิศวกร ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับภารกิจประวัติศาสตร์ครั้งนี้อีกหลายแสนคนที่เราไม่รู้จัก ซึ่งได้มอบตำนานที่ยิ่งใหญ่กว่านั้นให้แก่มวลมนุษยชาติ หล่อหลอมความล้มเหลวให้กลายเป็นชัยชนะที่ยิ่งใหญ่

ข่าวที่เกี่ยวข้อง