‘เจ้าคุณธีรวิทย์’ โพสต์อธิบาย ‘วัดใหญ่ในเมืองหลวง’ ต้องมีภาระค่าใช้จ่ายอะไรบ้าง

พระวัฒนวชิรเมธี (ธีรวิทย์ ฉนฺทวิชฺโช) หรือ “เจ้าคุณธีรวิทย์” อดีตรองเลขาธิการศูนย์พิทักษ์พระพุทธศาสนาแห่งประเทศไทย ได้โพสต์ผ่านเฟซบุ๊กส่วนตัว ว่า วัด (ใหญ่ๆ) รวย…จริงหรือ ? ชวนมอง 360 องศา หามุมที่หลายคนอาจยังมองไม่เห็น ทุกครั้งที่มีข่าววัดใหญ่ในเมืองหลวงมีเงินฝากหลายสิบล้านบาท เสียงวิจารณ์ในโลกออนไลน์ก็มักดังขึ้นทันที ทั้ง “พระรวยจัง”, “วัดรวยขนาดนี้ยังต้องทำบุญกันอีกหรือ”, “เอาเงินไปช่วยโรงเรียน โรงพยาบาลดีกว่า” คำถามเหล่านี้สะท้อนความสงสัยของคนจำนวนมาก แต่ก็เป็นความเข้าใจเพียงบางส่วนของความจริงเท่านั้น

เงินวัดไม่ใช่เงินเจ้าอาวาส สิ่งแรกที่ควรทำความเข้าใจ คือ เงินวัด ซึ่งเป็น ทรัพย์สินของวัด วัตถุประสงค์ใช้เพื่อกิจการในอาราม ทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาและสาธารณประโยชน์ ไม่ใช่กัปปิยปัจจัยส่วนตัวของเจ้าอาวาสหรือพระภิกษุรูปใดภายในวัด การใช้จ่ายเงินวัด ต้องเป็นไปตามกฎหมาย ระเบียบคณะสงฆ์ และธรรมเนียมปฏิบัติของพระอารามนั้นๆ ค่าใช้จ่ายในอารามที่คนทั่วไปอาจมองไม่เห็น จากประสบการณ์ของผู้เขียนที่มีโอกาสได้มีส่วนร่วมในการบริหารพระอาราม วัดใหญ่ในเมืองหลวงที่มีพระเณร 50–80 รูป แม่ชี 15–20 คน ศิษย์วัด 30 คน รวมถึงคนงานดูแลวัด ยังไม่รวมถึงสุนัขและแมวที่อยู่ในวัด ล้วนแต่มีค่าใช้จ่ายพื้นฐานทั้งสิ้น

หากจะประมาณให้พอเห็นชัดต่อเดือน เช่น ค่าอาหาร พระ เณร แม่ชี ศิษย์วัด คนงาน ฯลฯ รวมวันละ 2 มื้อ อาจเกิน 200,000- 300,000 บาทต่อเดือน (เพราะบางช่วงก็มีงานพิเศษสำคัญทางศาสนา) ค่าน้ำค่าไฟ สำหรับ พระอุโบสถ วิหาร ศาลาการเปรียญ อาคารประกอบต่าง ๆ อาจอยู่ที่ 150,000–200,000 บาทต่อเดือน ไม่นับตามกุฏิส่วนตัวที่พระเณรต้องรับผิดชอบเอง ค่ายารักษาโรคและค่ารักษาพยาบาล โดยเฉพาะพระเณรที่ป่วยฉุกเฉิน อาจอยู่ที่ 30,000–50,000 บาทต่อเดือน ค่าใช้จ่ายกิจกรรมพระพุทธศาสนา เช่น วันสำคัญ งานประเพณี งานอบรมปฏิบัติธรรม อาจใช้ 50,000–100,000 บาทต่อครั้ง รวมแล้ว ประมาณการค่าใช้จ่ายประจำเดือนอาจสูงกว่า 500,000 บาท ซึ่งเมื่อคูณ 12 เดือน ก็อาจเกิน 6 ล้านบาทต่อปี โดยยังไม่รวมค่าใช้จ่ายฉุกเฉินการบูรณะและซ่อมแซมอาราม

วัดเป็นสถานที่ที่มีอาคารและโบราณสถานสำคัญ เช่น พระอุโบสถ พระวิหาร ศาลาการเปรียญ ที่ต้องดูแลต่อเนื่อง การซ่อมใหญ่ เช่น บูรณะพระอุโบสถ บูรณะวิหารเก่าอาจใช้ 10–20 ล้านบาท เพราะการซ่อมโบราณสถาน จำเป็นต้องใช้เทคนิคพิเศษ ใช้ช่างมีฝีมือ ค่าจ้าง วัสดุต่าง ๆ อาจสูงกว่างานบูรณะทั่วไป งานของคณะสงฆ์ในวัด มีมากกว่าที่คิด

เงินของวัดนั้นนอกจากที่ยกตัวอย่างมาข้างต้นแล้ว ยังต้องมองภาพรวมของพันธกิจคณะสงฆ์ตามกฎหมายที่กำหนดให้แต่ละวัดสนองนโยบายคณะสงฆ์ทั้ง 6 ด้าน คือ 1. งานด้านการปกครอง ดูแลพระเณรและกิจการภายในวัดให้เป็นไปตามพระธรรมวินัย 2. งานด้านการศึกษา สนับสนุนการศึกษาพระปริยัติธรรม และการศึกษาสามัญของพระเณร 3. งานด้านการเผยแผ่พระพุทธศาสนา จัดกิจกรรมธรรมะ อบรมเยาวชน และเผยแพร่ผ่านสื่อสมัยใหม่ 4. งานด้านสาธารณูปการ การบูรณะกุฏิ ศาลา ถนนในวัด ระบบน้ำไฟ 5. งานด้านการศึกษาสงเคราะห์ ช่วยเหลือทุนการศึกษาแก่เด็กและเยาวชนยากจน 6. งานด้านสาธารณสงเคราะห์ การช่วยเหลือผู้ประสบภัย น้ำท่วม ไฟไหม้ ฯลฯ

นอกจากนั้นเจ้าอาวาสหลายรูปก็ยังต้องแบกรับงานบริหารกิจการคณะสงฆ์ในภูมิภาคต่าง ๆ เช่น เจ้าคณะตำบล เจ้าคณะอำเภอ เจ้าคณะจังหวัด เจ้าคณะภาค ซึ่งต้องเป็นกำลังให้กับวัดวาอารามในพื้นที่ปกครอง พระเถระเหล่านี้หาได้เป็รปฏิคาหก (ผู้รับ) อย่างเดียวแต่ท่านยังต้องเป็นทายก (ผู้ให้) ในขณะเดียวกันอีกด้วย

วัดใหญ่ๆ มีเงินหลายสิบล้าน เหลือเฟือจริงหรือ สำหรับเงินสำรองของวัด แม้จะดูสูงถึง 50–60 ล้านบาท เมื่อพิจารณาก็อาจเพียงพอให้วัดดำเนินงานและซ่อมบำรุงใหญ่ได้เพียง 4–5 ปีเท่านั้น หากไม่มีการสนับสนุน มิใช่เป็นเงินเหลือเฟือเกินจำเป็นความเสี่ยงจากบุคคลที่หวังประโยชน์ส่วนตน แม้พระสงฆ์ส่วนใหญ่ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าวัดอาจเผชิญบุคคลที่อาจเข้ามาเพื่อหวังผลประโยชน์ส่วนตัว เช่น เข้ามามีบทบาทในฐานะกรรมการวัดหรือผู้จัดการทรัพย์สิน ซึ่งอาจสร้างปัญหาด้านความโปร่งใสหากขาดการตรวจสอบและการทำงานร่วมกันอย่างถูกต้อง ก็ถือเป็นปัญหาที่เจ้าอาวาสต้องแบกรับ

การตรวจสอบด้วยใจเป็นกัลยาณมิตร ต้องขออนุโมทนากับภาครัฐ ที่มีความตั้งใจดีที่จะเข้ามาช่วยเหลือปัญหาข้างต้น ด้วยการตรวจสอบ เพื่อให้เกิดความโปร่งใส แต่เสนอให้ควรดำเนินการด้วยท่าทีแห่ง “กัลยาณมิตร” เคารพในบทบาทของพระสงฆ์ที่ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ ซึ่งยังมีอยู่หลายแสนรูปในสังฆมณฑล ดำรงตนเป็นพุทธบริษัท ที่มีกุศลเจตนา ดำเนินการตรวจสอบตั้งอยู่บนความร่วมมือและความเข้าใจ ที่จะเสริมสร้างศรัทธา มากกว่าการทำให้เกิดความหวาดระแวง ซึ่งกันและกัน

ฝากไว้ด้วยหลักธรรม พระพุทธภาษิต “นิสมฺม กรณํ เสยฺโย” แปลว่า “การใคร่ครวญก่อนแล้วจึงทำ ย่อมดีกว่า” เป็นข้อเตือนใจทั้งผู้ที่วิจารณ์วัด และผู้ที่ต้องการเข้ามาช่วยดูแลกิจการคณะสงฆ์ ว่า ก่อนลงมือทำหรือกล่าวสิ่งใด ควรพิจารณาให้รอบด้าน เพื่อให้ผลลัพธ์เกิดประโยชน์สูงสุดแก่พระพุทธศาสนาและสังคมบท

สรุป เงินหลายสิบล้านของวัดใหญ่ อาจดูเป็นตัวเลขมหาศาลในสายตาคนทั่วไป แต่เมื่อมองลึกถึงภาระค่าใช้จ่าย การบูรณะซ่อมแซม การศึกษาสงเคราะห์ และงานสาธารณกุศลต่าง ๆ จะเห็นว่าทรัพย์เหล่านี้เป็น “ทุนสำรองเพื่อความมั่นคงของพระพุทธศาสนา” เพราะเมื่อศาสนามั่นคง ศาสนาก็ไปสร้างคน คนก็ไปพัฒนาประเทศชาติบ้านเมือง เรื่องเงินวัดไม่ใช่เพื่อความฟุ่มเฟือยส่วนบุคคล การเข้าใจอย่างรอบด้าน ย่อมช่วยให้เรารักษาศรัทธาและร่วมกันปกป้องคุณค่าของศาสนาให้ยั่งยืนสืบไป ทั้งนี้กรณีศึกษานี้หมายเฉพาะวัดใหญ่ ๆ ที่มี อารามิก (คนวัด) อาศัยกันเป็นร้อยชีวิต ไม่ต่างจากหมู่บ้าน ๆ หนึ่ง ส่วนวัดเล็ก วัดในชนบทก็ย่อมมีความแตกต่างกันไป