ชนชั้นกลางและความเหลื่อมล้ำ เราจะสร้างสังคมที่เป็นธรรมได้อย่างไร

อัพเดต 6 ชั่วโมงที่ผ่านมา • เผยแพร่ 6 ชั่วโมงที่ผ่านมา

ภาพไฮไลต์

‘ชนชั้นกลาง’ กลายเป็นคำที่โผล่ขึ้นมาในบทสนทนาช่วงนี้ บ่อยครั้งพวกเขามักพูดถึงความยากลำบากของการเป็นคนชนชั้นกลาง เช่น การทำงานหนัก เงินเดือนชนเดือน ภาระหนี้สินหรือภาษี แต่มักไม่ได้รับการสนับสนุนและต้องสู้ชีวิตด้วยตัวเอง

ตามหลักการรัฐบาลทำงานตามหลักมนุษยธรรม เช่น การต้องดูแลกลุ่มเปราะบางก่อน แต่ด้วยสภาพเศรษฐกิจปัจจุบันที่ทำให้รายได้โตไม่ทันรายจ่าย ส่งผลให้ทุกคนรู้สึกว่าต้องเอา ‘ตัวรอด’ ให้ได้ ยิ่งเมื่อมนุษย์เงินเดือนมองว่าตัวเองต้องนำส่วนหนึ่งของรายได้ไปจ่ายภาษี ทำให้พวกเขาตั้งคำถามถึงระบบชนชั้นอยู่เสมอ เช่น ใครเสียภาษีมากกว่า ใครควรได้รับประโยชน์จากภาษีเหล่านั้น หรือใครลำบากที่สุด

จากข้อถกเถียงเหล่านี้ ไทยรัฐพลัสจึงชวนทำความรู้จักกับชนชั้นและความเหลื่อมล้ำที่ส่งผลต่อชีวิตและประเทศของพวกเรา เพื่อหาคำตอบว่าเราจะสร้างสังคมที่เป็นธรรมในระบบชนชั้นเช่นนี้อย่างไร

ทำไมมนุษย์เงินเดือนถึงมองว่าตัวเองเป็น ‘เดอะแบก’

หลายคนอาจเคยได้ยินคำพูดที่ว่าชนชั้นกลางเปรียบเสมือน ‘เดอะแบก’ ของสังคม เนื่องจากหลายคนมองว่าชนชั้นกลางคือกลุ่มคนมีรายได้ประจำ ซึ่งเป็นกลุ่มที่เสียภาษีรายได้บุคคลธรรมดามากที่สุด (ตามรายงานของกรมสรรพากร เมื่อปีงบประมาณ พ.ศ. 2567:ตุลาคม 2566 - กันยายน 2567) ทำให้หลายคนเกิดความรู้สึกไม่เท่าเทียม และยังเป็นกลุ่มที่ไม่ค่อยได้รับการช่วยเหลือจากนโยบายภาครัฐเท่าไหร่นัก

ปัจจุบันเกณฑ์การเก็บภาษีในไทยใช้ระบบการเก็บตามขั้นบันไดมากน้อยตามรายได้ แม้การเก็บภาษีนี้จะนับว่าช่วยลดความเหลื่อมล้ำเนื่องจากเก็บตามรายได้ ทำให้ผู้มีรายได้น้อยจ่ายภาษีน้อย ส่วนคนมีรายได้มากก็จ่ายภาษีมาก แต่ในความเป็นจริงระบบนี้ไม่สามารถทำตามเป้าประสงค์นั้นได้อย่างแท้จริง เช่น ในกรณีกลุ่มผู้มีรายได้สูงมากอาจมีรายได้จากหลายช่องทาง เช่น การลงทุนในตลาดหลักทรัพย์ หรือธุรกิจขนาดใหญ่ มีช่องทางในการวางแผนภาษี หลีกเลี่ยงและลดภาษีได้มากกว่า ทำให้การเก็บภาษีจากกลุ่มนี้ทำได้ยากกว่า

นอกจากนี้มีหลายฝ่ายคาดการณ์ว่ากลุ่มอาชีพอิสระอื่นๆ ที่ถูกมองว่ารายได้น้อย เช่น ร้านอาหารหรือคนทำงานรับจ้าง ที่อาจมีรายได้ถึงเกณฑ์เสียภาษี แต่สามารถเลี่ยงได้เนื่องจากไม่สามารถตรวจสอบรายได้ที่ชัดเจนได้

แต่ความจริงแล้วตามโครงสร้างภาษี นอกจากภาษีรายได้บุคคลธรรมดายังมีการเก็บภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) จากสินค้าและบริการต่างๆ ที่ทุกคนทุกชนชั้นต้องเสียอยู่แล้ว ไม่ว่าจะเป็นผู้มีรายได้น้อย ปานกลาง หรือมาก และยังเป็นภาษีที่เก็บมากที่สุดประมาณ 45-50% ขณะที่การเก็บภาษีเงินได้ส่วนบุคคลอยู่ที่ประมาณ 15-20% หมายความว่าไม่ใช่เพียงชนชั้นกลางเท่านั้นที่เป็น ‘เดอะแบก’

เมื่อพูดถึง ‘ชนชั้น’ อย่าลืมเรื่องความเหลื่อมล้ำและความเป็นธรรม

เมื่อพูดถึงชนชั้นแล้ว สิ่งหนึ่งที่ขาดไม่ได้คือการสะท้อนให้เห็น ‘ความเหลื่อมล้ำ’ ซึ่งคำนี้มีนิยามหลากหลายและไม่ตายตัวทั้งในมุมมองเศรษฐศาสตร์ รัฐศาสตร์ และสังคมวิทยา

ความคลุมเครือของคำนิยามเหล่านี้ส่งผลให้เกิดการถกเถียงในสังคมอยู่เสมอ เพราะความเหลื่อมล้ำมีปัจจัยและรายละเอียดมากกว่าตัวชี้วัดที่ชัดเจนอย่างรายได้ แต่มีเรื่องอำนาจหรือต้นทุนชีวิตเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย

กรณีตัวอย่างเช่น สิทธิรักษาพยาบาลถ้วนหน้าหรือการศึกษาฟรีคือนโยบายที่รัฐบาลให้สิทธิทุกคนอย่างเท่าเทียม หมายความว่าไม่ว่าใครจะจนหรือรวยก็สามารถใช้สิทธิได้ แต่ในอีกด้านหนึ่งก็มีบางคนมองว่านโยบายเช่นนี้คือการนำภาษีที่มาจากคนรายได้สูงกว่าไปเกื้อหนุนการรักษาคนที่มีรายได้น้อย ทำให้บางคนรู้สึกไม่ยุติธรรม

การถกเถียงเรื่องชนชั้น ความเหลื่อมล้ำ ความเท่าเทียมจึงเป็นเสมือนหัวข้อคุยกันได้อย่างไม่รู้จบ เพราะหลายครั้งเราไม่สามารถแบ่งแยกเรื่องเหล่านี้ได้อย่างชัดเจนมากนัก เราจึงมองเรื่องนี้ในมุมมองที่แตกต่างกัน เนื่องจากปัญหาทั้งหมดนี้สัมพันธ์กับความเหลื่อมล้ำและส่งผลต่อเนื่องไปยังการออกแบบนโยบายรัฐเพื่อบริหารจัดการประเทศ และการสร้างความเท่าเทียมเองก็สามารถตีความได้แตกต่างกัน เพราะทั้งในด้านเศรษฐกิจ การเมือง และสังคม ชีวิตของทุกคนมี ‘ราคาที่ต้องจ่าย’ ที่แตกต่างกัน ไม่ว่าจะเป็นเงิน แรงงาน ภาระ หรือความลำบากต่างๆ

รัฐบาลซึ่งทำหน้าที่เป็นระบบจัดการและกระจายสิทธิต่างๆ จึงต้องลดความเหลือมล้ำ สร้างความเท่าเทียม และสร้าง ‘ความเป็นธรรม’ ให้กับสังคมด้วย ซึ่งความเป็นธรรมที่ว่านี้เป็นแนวคิดที่กว้างกว่าความเท่าเทียม หมายความว่าไม่ใช่ทุกคนจะได้รับสิ่งเดียวกันเพียงเท่านั้น แต่เป็นการให้สิ่งที่แตกต่างกันไปตามความจำเป็นของแต่ละกลุ่มคน เพื่อให้ทุกคนเข้าถึงโอกาสขั้นพื้นฐานที่เท่าเทียมกัน เช่น การช่วยเหลือค่าครองชีพผู้มีรายได้น้อยหรือการสนับสนุนการจ้างงานผู้พิการ

การถกเถียงเพื่อหาหนทางในการลดความเหลื่อมล้ำให้มากที่สุดจึงยังคงเป็นประเด็นสำคัญในสังคมที่น่าจับตา โดยเฉพาะกลไกการลดความเหลื่อมล้ำ ไม่ว่าจะเป็น สิทธิการรักษาพยาบาล กองทุนต่างๆ โครงการช่วยเหลือผู้มีรายได้น้อย บำนาญถ้วนหน้า รวมไปถึงระบบการจัดเก็บภาษีที่อาจต้องปรับปรุงโครงสร้างเพื่อลดช่องว่างความเหลื่อมล้ำ เช่น โมเดลการเก็บภาษีผู้มีรายได้มาก เพื่อเฉลี่ยเป็นสวัสดิการให้กับกลุ่มเปราะบางที่ใช้ในบางประเทศในโซนยุโรป

หากการถกเถียงประเด็นเหล่านี้สามารถทำให้เราเข้าใจซึ่งกันและกันมากขึ้น เราอาจมองเห็นความเหลื่อมล้ำในมิติที่กว้างขึ้นและผลักดันไปสู่สังคมที่ทุกคนรู้สึกว่าไม่มีใครได้เปรียบหรือเสียเปรียบกว่าใคร

บทความต้นฉบับได้ที่ : ชนชั้นกลางและความเหลื่อมล้ำ เราจะสร้างสังคมที่เป็นธรรมได้อย่างไร