กฎอัยการศึก คืออะไร ใช้เมื่อไหร่ และมีผลอย่างไรต่อประชาชน
ความหมายของกฎอัยการศึก
กฎอัยการศึก (Martial Law) เป็นกฎหมายพิเศษที่ให้อำนาจเจ้าหน้าที่ทหารเข้ามาควบคุมสถานการณ์ในพื้นที่ที่เกิดเหตุการณ์ผิดปกติ เช่น ภาวะสงคราม การก่อจลาจล หรือเมื่อรัฐบาลพลเรือนไม่สามารถควบคุมสถานการณ์ได้ โดยเมื่อประกาศใช้กฎหมายนี้ ทหารจะมีอำนาจเหนือฝ่ายพลเรือนในเขตพื้นที่ที่กำหนด และสามารถดำเนินการต่าง ๆ ได้ตามกฎหมายที่ระบุไว้
อำนาจของทหารเมื่อมีการประกาศใช้กฎอัยการศึก
เมื่อมีการประกาศกฎอัยการศึก เจ้าหน้าที่ทหารจะได้รับอำนาจในการ
- ควบคุมพื้นที่และรักษาความสงบเรียบร้อย
- ตรวจค้น ยึดอาวุธ หรือทรัพย์สินที่เป็นภัยต่อความมั่นคง
- สั่งห้ามหรือควบคุมการเดินทางในบางช่วงเวลา เช่น เคอร์ฟิว
- กักตัวผู้ต้องสงสัยหรือบุคคลที่อาจเป็นภัยต่อรัฐ
- พิจารณาคดีบางประเภทผ่านศาลทหาร
เหตุผลที่สามารถประกาศใช้กฎอัยการศึก
การประกาศใช้กฎอัยการศึกมักเกิดขึ้นในกรณีต่อไปนี้
- เกิดสงครามหรือมีภัยคุกคามต่อประเทศจากต่างชาติ
- เกิดความไม่สงบภายในประเทศ เช่น การจลาจลหรือกบฏ
- มีการก่อการร้ายหรือความรุนแรงที่เกินขอบเขตการควบคุมของฝ่ายพลเรือน
- เหตุฉุกเฉินที่กระทบต่อความมั่นคงของรัฐอย่างร้ายแรง
กฎอัยการศึกในประเทศไทย
ประเทศไทยมีกฎหมายเกี่ยวกับกฎอัยการศึกมาตั้งแต่ ร.ศ. 126 (พ.ศ. 2450) และใช้กันอย่างเป็นทางการในชื่อ พระราชบัญญัติกฎอัยการศึก พ.ศ. 2457 โดยให้อำนาจดังนี้
- ประกาศใช้โดยพระมหากษัตริย์ หรือ ผู้บัญชาการทหารสูงสุด หรือแม่ทัพภาค ในกรณีเร่งด่วนเฉพาะพื้นที่
- เมื่อไม่จำเป็นต้องใช้แล้ว จะมีการประกาศยกเลิกอย่างเป็นทางการ โดยอำนาจเดียวกันกับที่ประกาศใช้
ตัวอย่างการประกาศใช้กฎอัยการศึกในอดีต
- ปี 2547 ใช้ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้
- ปี 2557 ประกาศทั่วประเทศก่อนการรัฐประหาร
- ปี 2568 ล่าสุดมีการประกาศใช้ในบางอำเภอของจังหวัดจันทบุรีและตราด เพื่อควบคุมสถานการณ์ชายแดนไทย–กัมพูชา
กฎอัยการศึก เป็นเครื่องมือทางกฎหมายที่ให้อำนาจแก่ทหารเพื่อดูแลความสงบเรียบร้อยของประเทศในยามคับขัน แม้จะจำเป็นในบางสถานการณ์ แต่ก็ส่งผลกระทบต่อสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ดังนั้นจึงควรใช้เฉพาะในกรณีที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ และต้องมีการยกเลิกทันทีเมื่อสถานการณ์คลี่คลาย
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
- กองบัญชาการชายแดนจันท์-ตราด ประกาศกฎอัยการศึก
- กรุงเทพฯ ทะยานติดท็อป 10 เมืองจัดประชุมนานาชาติของโลก
- ประเทศไทยตอนนี้มีประชากรทั้งหมดกี่คน? อัตราการเกิดลด-วัยสูงอายุเพิ่มขึ้น
- เที่ยวไทยคึกคัก! ตั้งแต่ต้นปีต่างชาติเข้าไทยแล้ว 15 ล้านคน "มาเลย์" มากสุด
- เปิดไทม์ไลน์ขัดแย้ง “ไทย-กัมพูชา” จากปะทะช่องบก สู่ชงขึ้นศาลโลก