ย้อนดูภาพถ่ายแร้ง ที่วัดสระเกศสมัย ร.5 ที่หลายคนไม่เคยเห็น
“ย้อนดูภาพถ่ายแร้ง” หลักฐานประวัติศาสตร์ชิ้นสำคัญนี้เผยให้เห็นชีวิตของแร้งประจำถิ่นในเมืองหลวง ก่อนที่สัตว์ชนิดนี้จะสูญพันธุ์ไปจากประเทศไทยในที่สุด
"แร้งคอย" ภาพประวัติศาสตร์ 119 ปีที่วัดสระเกศ
ภาพหาชมยากจากอดีตที่หลายคนอาจไม่เคยเห็น "แร้งคอย" ณ วัดสระเกศ เมื่อปี พ.ศ. 2448 (ค.ศ. 1905) ในสมัยรัชกาลที่ 5 หรือเมื่อ 119 ปีที่แล้ว
ภาพนี้คือหลักฐานสำคัญที่ยืนยันว่าแม้แต่ในใจกลางกรุงเทพฯ ก็เคยมี แร้งประจำถิ่น อาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก โดยในภาพเป็น อีแร้งเทาหลังขาว (White-rumped Vulture) ซึ่งเป็นแร้งที่มีจำนวนมากที่สุดในสยามในอดีต ร่วมกับพญาแร้งและอีแร้งสีน้ำตาล
แร้งเหล่านี้กำลังคอยกินซากศพมนุษย์ที่อาจจะเสียชีวิตด้วยโรคระบาดหรือโรคเรื้อรัง ซึ่งดูได้จากสภาพศพที่ผอมแห้ง และดูเหมือนว่าแร้งในภาพจะค่อนข้าง "เชื่อง" กับคน จากระยะห่างที่ปรากฏในภาพ ซึ่งคาดว่าเป็นสัปเหร่อ
อย่างไรก็ตาม แม้ภาพนี้จะคล้ายคลึงกับพิธีฝังฟ้า (Sky burial) ของประเทศทิเบต แต่ในสังคมสยามไม่มีหลักฐานยืนยันว่าเรามีคติความเชื่อในลักษณะดังกล่าวอย่างเป็นทางการ
ภาพนี้เป็นภาพที่ล้ำค่าทางประวัติศาสตร์ ซึ่งตีพิมพ์ในหนังสือ La Vie Illustree ฉบับวันที่ 26 พฤษภาคม ค.ศ. 1905
แร้งในประเทศไทยยังมีอยู่ไหม?
ปัจจุบัน แร้งประจำถิ่นในธรรมชาติของประเทศไทยได้สูญพันธุ์ไปแล้ว เกือบ 30 ปีครับ แร้งประจำถิ่น 3 ชนิดที่เคยพบในอดีต ได้แก่ อีแร้งเทาหลังขาว, พญาแร้ง และอีแร้งสีน้ำตาล ไม่มีรายงานการพบเห็นในป่าธรรมชาติของไทยอีกแล้ว
อย่างไรก็ตาม ยังมีการดำเนินโครงการฟื้นฟูประชากรพญาแร้งในประเทศไทย โดยมีการเพาะเลี้ยงในกรงและเตรียมปล่อยคืนสู่ธรรมชาติในพื้นที่อย่างเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ซึ่งถือเป็นความหวังในการนำแร้งกลับมาสู่ระบบนิเวศของไทยอีกครั้ง
นอกจากนี้ ในบางช่วงเวลาของปี ยังคงมี แร้งอพยพ จากต่างประเทศ เช่น แร้งสีน้ำตาลหิมาลัย และแร้งดำหิมาลัย ที่บินเข้ามาหากินในบางพื้นที่ของประเทศไทย
แร้งพบได้ที่ไหนในประเทศไทย?
แร้งที่พบได้ในประเทศไทยในปัจจุบันส่วนใหญ่จะอยู่ใน กรงเลี้ยง ที่มีการเพาะพันธุ์เพื่อการอนุรักษ์ เช่น ในสวนสัตว์หรือศูนย์วิจัยต่าง ๆ เพื่อเตรียมปล่อยคืนสู่ธรรมชาติในอนาคต
ในอดีต แร้งประจำถิ่นสามารถพบได้ทั่วทุกภาคของประเทศไทย ยกเว้นภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันออก
แร้งกินอะไร?
แร้งเป็น สัตว์กินซาก (Scavenger) โดยธรรมชาติครับ อาหารหลักของมันคือ ซากสัตว์ที่ตายแล้ว ทั้งซากสัตว์ป่าขนาดใหญ่ เช่น ช้างป่า, เสือ หรือซากศพมนุษย์ที่ตายแล้วในอดีต
แร้งทำหน้าที่สำคัญในระบบนิเวศเสมือนเป็น "เทศบาลประจำป่า" ที่คอยทำความสะอาดซากเน่าเปื่อย ช่วยลดการแพร่กระจายของโรคระบาดในสัตว์ป่า และทำให้ห่วงโซ่อาหารมีความสมดุล
แร้งสูญพันธุ์ไปตั้งแต่เมื่อไหร่?
แร้งประจำถิ่นในธรรมชาติของประเทศไทยได้สูญพันธุ์ไปตั้งแต่ พ.ศ. 2535 (ค.ศ. 1992) หรือประมาณ 33 ปีที่แล้ว สาเหตุหลักมาจากการถูกวางยาเบื่อในซากสัตว์ เพื่อหวังจะล่าสัตว์ชนิดอื่น แต่แร้งลงมากินซากก่อน ทำให้ตายยกรัง ส่งผลให้ประชากรแร้งลดลงอย่างรวดเร็วจนสูญพันธุ์ไปในที่สุด