ชนชั้นกลางไทยบนทางแยก อวสานที่ใกล้เข้ามา หรือโอกาสสร้างชนชั้นกลางใหม่

“ขยันต้องสำเร็จ” ยังเป็นคติประจำใจใครอยู่หรือเปล่า?

ในปัจจุบัน คำกล่าวเหล่านี้ดูเหมือนจะไม่สอดคล้องกับความเป็นจริงอีกต่อไป แม้จะทำงานอย่างหนักมานับสิบปี เงินเดือนที่เคยคิดว่ามั่นคงก็อาจไม่เพียงพอที่จะรับมือกับค่าครองชีพที่พุ่งสูงขึ้นอย่างไม่หยุดยั้ง

ปรากฏการณ์ ‘อวสานชนชั้นกลาง’ กำลังคืบคลานเข้ามาใกล้กว่าที่คิด

🎯 สถานการณ์ชนชั้นกลางไทยในปัจจุบัน

โดยทั่วไป ชนชั้นกลาง หมายถึง คนที่มีรายได้พอเลี้ยงดูตัวเอง มีเงินออม และยกระดับคุณภาพชีวิตได้บ้าง แม้ไม่ถึงขั้นมั่งคั่ง

🟡 รายได้โตช้ากว่าเงินเฟ้อ

ชนชั้นกลางไทยกำลังเผชิญกับความท้าทายครั้งใหญ่ที่รายได้เติบโตไม่ทันเงินเฟ้อ ส่งผลให้หลายคนรู้สึกว่ายิ่งทำงานหนัก คุณภาพชีวิตกลับไม่ดีขึ้น

ช่วง 25 ปีที่ผ่านมา (2000–2024) แม้รายได้โดยรวมเพิ่มขึ้นเกือบ 60% แต่เมื่อหักเงินเฟ้อออกแล้ว รายได้ที่แท้จริงโตเพียง 15% ขณะที่ราคาสินค้าพื้นฐานกลับเพิ่มขึ้นต่อเนื่อง

🟡 รายได้เฉลี่ยต่อครัวเรือนยังน้อยอยู่มาก

ตัวเลขจากสำนักงานสถิติฯ ปี 2566 ชี้ว่า ครัวเรือนมีรายได้เฉลี่ยเพียง 29,030 บาทต่อเดือน ใกล้เคียงช่วงรายได้ของชนชั้นกลางในระดับสากลที่ราว 27,000–135,000 บาทต่อครัวเรือนต่อเดือน

อย่างไรก็ตาม หากเทียบในระดับสากล ย่อมต้องพิจารณาถึงค่าครองชีพของแต่ละประเทศที่แตกต่างกัน ที่สะท้อนถึงอำนาจในการซื้อสินค้าอุปโภคบริโภค การเป็นเจ้าของทรัพย์สินที่มีมูลค่า ซึ่งนำไปสู่การที่แต่ละครัวเรือนมีศักยภาพที่จะมีรายได้พอเลี้ยงดูตัวเอง มีเงินออม และพร้อมยกระดับคุณภาพชีวิต

แต่จากสถานการณ์ปัจจุบันของไทย ผลลัพธ์คือ แม้ได้เงินเดือนมากขึ้น แต่คนไทยจำนวนมากกลับซื้อของได้น้อยลง โดยเฉพาะในหมวดจำเป็นอย่างอาหาร ที่อยู่อาศัย และการศึกษา รายได้จึงไม่ได้สะท้อนคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นอย่างแท้จริง

🎯 ปัจจัยเชิงโครงสร้างและเทรนด์โลกที่ซ้ำเติมสถานการณ์

ปัญหาโครงสร้างภายในที่ยังไม่คลี่คลาย ถูกซ้ำเติมด้วยแรงจากการเปลี่ยนแปลงของโลกยุคปัจจุบันที่ผันผวนทุกวัน

🟡 ระบบแรงงานไทยยังไม่พร้อมสำหรับอนาคต

• แรงงานในภาคเกษตรสูงถึง 28.6%ผลิตภาพต่อหัวต่ำ และขาดการใช้เทคโนโลยี ในขณะที่ภาคบริการมีสัดส่วนถึง 49.9% แต่ส่วนใหญ่กลับเป็นบริการที่มีมูลค่าเพิ่มต่ำ เช่น ค้าปลีก หรือการท่องเที่ยวที่ใช้แรงงานเข้มข้น
• แรงงานนอกระบบกว่า 52.7%ไม่มีสวัสดิการ ไม่มีประกันสังคม
• ทักษะไม่ตรงตลาดคนส่วนใหญ่จบแค่มัธยม ขณะที่ผู้จบอุดมศึกษาก็ขาดทักษะเฉพาะทาง โดยเฉพาะสายวิทยาศาสตร์และเทคนิค

🟡 เทรนด์โลกที่ต้องเผชิญหน้า

• สังคมสูงวัย:ปี 2574 คนอายุ 60 ปีขึ้นไปจะมีถึง 28% บางส่วนต้องกลับมาทำงานในวัยเกษียณ (Un-retiring)
• AI และ Automation:ภายในปี 2025 คาดว่าจะมีงานเดิมหายไป 85 ล้านตำแหน่ง และเกิดงานใหม่ 97 ล้านตำแหน่ง คำถามคือ งานใหม่ที่ว่านั้นคืออะไร
• Gig Economy:งานอิสระยืดหยุ่นแต่รายได้ไม่แน่นอน
• Green Economy:การเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจสีเขียวจะสร้างงานใหม่ 24 ล้านตำแหน่งทั่วโลก แต่ก็กระทบอุตสาหกรรมดั้งเดิม
• ปัญหาเฉพาะหน้าแบบไทย ๆ:การเมืองไม่แน่นอน นโยบายระยะยาวยังไม่ชัด และทุนผูกขาดทำให้ SME หน้าใหม่เติบโตยาก

🎯 แนวทางสร้าง ‘ชนชั้นกลางใหม่’ ที่แข็งแรงกว่าเดิม

หากไม่ปรับตัว คำว่า ‘อวสานชนชั้นกลาง’ อาจไม่ใช่คำเตือน แต่คือความจริง แต่หากกล้าปรับ ประเทศไทยก็ยังมีโอกาส

• ยกระดับแรงงานเกษตร:ส่งเสริมเทคโนโลยีเกษตร เพิ่มผลิตภาพ และเปิดโอกาสให้ทำธุรกิจเกษตรสมัยใหม่
• ลดแรงงานนอกระบบ:ออกแบบสวัสดิการให้ยืดหยุ่น ดึง SME เข้าระบบ
• Upskill & Reskill:พัฒนาทักษะที่ตลาดต้องการ โดยเฉพาะดิจิทัล วิศวกรรม และการคิดวิเคราะห์ อาจใช้โมเดล ‘เรียนไปทำไป’ แบบเยอรมนีหรือเกาหลีใต้
• ขยายอุตสาหกรรมมูลค่าสูง:เช่น EV, พลังงานสะอาด, เทคโนโลยีสุขภาพ และการท่องเที่ยวเชิงคุณภาพ
• กระจายอำนาจและโอกาส:แก้ทุนผูกขาด สร้างสนามแข่งขันที่เป็นธรรม ให้ SME และ Startups เติบโตได้จริง

การเปลี่ยนแปลงเป็นสิ่งที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ หากเราไม่ปรับตัว อนาคตที่เรียกว่า ‘อวสานชนชั้นกลาง’ อาจกลายเป็นความจริง แต่ในทางกลับกัน หากเราพร้อมที่จะเปลี่ยนแปลง นี่คือโอกาสในการสร้าง ‘ชนชั้นกลางใหม่’ ที่มีความแข็งแกร่งและยั่งยืนกว่าเดิม