รู้จัก “นกกระเรียนสีน้ำเงิน” นกประจำชาติของแอฟริกาใต้ ที่กำลัง “ใกล้สูญพันธุ์”

เผยแพร่ 4 ชั่วโมงที่ผ่านมา

จากนกประจำชาติสู่จุดเสี่ยงสูญพันธุ์

นกกระเรียนสีน้ำเงิน (Blue Crane) นกประจำชาติของแอฟริกาใต้ กำลังตกอยู่ในภาวะวิกฤต หลังถูกจัดอันดับใหม่จาก “ใกล้สูญพันธุ์” (Near Threatened) เป็น “เสี่ยงสูญพันธุ์” (Vulnerable) โดยองค์การระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (IUCN) จากการเปลี่ยนแปลงของภูมิทัศน์ในชนบทและภัยคุกคามที่เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง สถานะที่เคยเป็นสัญลักษณ์แห่งความภาคภูมิใจของประเทศ กำลังเปลี่ยนเป็นสัญญาณเตือนถึงการสูญเสียที่อาจหลีกเลี่ยงไม่ได้

ประชากรลดฮวบในพื้นที่สำคัญ ฟาร์มเกษตรกลายเป็นพื้นที่เสี่ยง

ข้อมูลล่าสุดจากโครงการเก็บข้อมูลนกโดยประชาชน หรือ Coordinated Avifaunal Roadcounts (CAR) ซึ่งเก็บข้อมูลระยะยาวในพื้นที่โอเวอร์เบิร์ก (Overberg) จังหวัดแหลมตะวันตกของแอฟริกาใต้ แสดงให้เห็นว่า ประชากรนกกระเรียนสีน้ำเงินในพื้นที่ลดลงถึง 44% ระหว่างปี 2011 ถึง 2025 ซึ่งเป็นอัตราการลดลงที่รวดเร็วและน่าตกใจ

นกกระเรียนสีน้ำเงินเป็นสัตว์ที่มีพฤติกรรมอาศัยอยู่ในพื้นที่โล่ง เช่น ทุ่งหญ้าและพื้นที่เพาะปลูก พวกมันใช้ฟาร์มเกษตรเป็นทั้งแหล่งอาหารและที่ทำรัง การพึ่งพาพื้นที่ทำกินของมนุษย์นี้เอง กลับกลายเป็นจุดอ่อนที่ทำให้มันเสี่ยงต่อการถูกรบกวนและทำลายถิ่นอาศัย

นอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงวิถีการเกษตร เช่น การปลูกพืชเชิงพาณิชย์เข้มข้น การใช้ที่ดินหมุนเวียนสูง การเปลี่ยนชนิดพืช และการใช้เครื่องจักรหนัก ส่งผลให้พื้นที่ที่เหมาะสมต่อการผสมพันธุ์และเลี้ยงลูกของนกกระเรียนลดลงอย่างต่อเนื่อง ลูกนกหลายตัวเสียชีวิตเพราะถูกรบกวนหรือไม่มีอาหารเพียงพอ

นกเหล่านี้อาศัยอยู่นอกเขตอนุรักษ์ธรรมชาติเป็นหลัก จึงขึ้นอยู่กับความร่วมมือจากเกษตรกรในการช่วยปกป้องแหล่งอาศัยของมัน การอนุรักษ์จึงไม่สามารถเกิดขึ้นได้โดยลำพังของนักวิทยาศาสตร์หรือหน่วยงานรัฐอีกต่อไป แต่ต้องพึ่งพาความร่วมมือในภาคสนามอย่างแท้จริง

ความเสี่ยงจากสายไฟฟ้า อีกหนึ่งภัยเงียบที่คร่าชีวิตนับไม่ถ้วน

อีกหนึ่งภัยคุกคามที่น่ากังวลไม่แพ้กันคือ “การชนสายไฟฟ้าแรงสูง” ขณะบิน ซึ่งเป็นสาเหตุการเสียชีวิตของนกกระเรียนสีน้ำเงินจำนวนมาก โดยเฉพาะในพื้นที่ราบเปิดโล่งที่นกมักบินต่ำและมองไม่เห็นสายไฟ เนื่องจากสายไฟบางเส้นยังไม่มีอุปกรณ์ป้องกัน เช่น แผ่นสะท้อนแสงหรือ “ตัวเบี่ยงสายไฟ” (diverters) ซึ่งจะช่วยให้นกสามารถหลบหลีกได้ ปัจจุบันหลายเส้นทางไฟฟ้าในชนบทยังคงเป็นจุดอันตรายที่ไม่ได้รับการแก้ไขอย่างทั่วถึง

จากการตรวจสอบพื้นที่เกิดเหตุล่าสุดโดยนักอนุรักษ์จากมูลนิธิสัตว์ป่าใกล้สูญพันธุ์แห่งแอฟริกาใต้ (Endangered Wildlife Trust – EWT) พบว่านกที่ชนสายไฟมักเสียชีวิตทันที และมักเป็นลูกนกที่ยังไม่มีทักษะบินดีพอ การตายเช่นนี้จึงยิ่งซ้ำเติมประชากรที่ลดลงอยู่แล้วให้ยิ่งวิกฤตรุนแรงขึ้นไปอีก

สภาพแวดล้อมเปลี่ยน และความขัดแย้งระหว่างคนกับสัตว์ที่รุนแรง

ปัญหาที่นกกระเรียนสีน้ำเงินต้องเผชิญยังรวมถึงสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลง เช่น ภาวะแห้งแล้งหรือฝนตกหนักผิดฤดูกาล รวมถึงการล้อมรั้วในฟาร์มขนาดใหญ่ การใช้สารพิษกำจัดศัตรูพืช และความขัดแย้งกับเกษตรกรที่มองว่านกเป็นภัยคุกคามต่อผลผลิต

การวางยาพิษเพื่อกำจัดสัตว์ที่กินพืชผลกลายเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยขึ้น

แม้จะผิดกฎหมาย แต่ในบางพื้นที่ยังขาดการควบคุมและไม่มีการเฝ้าระวังอย่างต่อเนื่อง นักอนุรักษ์จึงเน้นย้ำความจำเป็นของการ “มีตัวตนในพื้นที่” และให้ความรู้กับเกษตรกรว่าการแก้ปัญหาแบบเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เช่น การใช้รั้วป้องกัน การใช้ระบบเตือนภัย หรือการสร้างแหล่งอาหารทางเลือกให้สัตว์ เป็นแนวทางที่ยั่งยืนกว่า

นกกระเรียนสีน้ำเงินเคยเป็นเรื่องราวความสำเร็จของการอนุรักษ์ในอดีต แต่วันนี้เรื่องราวกำลังจะเปลี่ยนไป หากไม่มีแผนการเร่งด่วนที่ชัดเจนและได้รับความร่วมมือจากหลายฝ่าย มูลนิธิ EWT กำลังดำเนินโครงการหลายรูปแบบเพื่อรับมือกับวิกฤตนี้ ตั้งแต่การรณรงค์ให้ติดตั้งตัวเบี่ยงสายไฟทั่วประเทศ การสร้างพื้นที่ทำรังที่ปลอดภัยในพื้นที่เกษตร การพัฒนากลไกความร่วมมือกับเกษตรกร และการติดตามประชากรนกอย่างใกล้ชิด แต่สิ่งเหล่านี้ต้องการ แรงสนับสนุนทั้งด้านนโยบาย การเงิน และความเข้าใจจากสังคม เพราะหากปล่อยให้สถานการณ์ดำเนินต่อไปโดยไม่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างแท้จริง อาจนำไปสู่ “การพังทลายของประชากร” ภายใน 20–30 ปีข้างหน้า

นกกระเรียนสีน้ำเงิน อาจไม่ใช่แค่นกสวยสง่าที่เป็นสัญลักษณ์ของชาติแอฟริกาใต้อีกต่อไป หากยังล้มเหลวในการปกป้องมัน มันจะกลายเป็นสัญลักษณ์ของสิ่งมีชีวิตที่สูญหายไปเพราะมนุษย์นิ่งเฉย

ข่าวที่เกี่ยวข้อง