วัน “นาคปัญจมี” วันบูชางูและนาค
เรื่องเล่า ตำนาน ความเชื่อ
สำหรับใครหรือสายมูท่านใดที่นับถือพญานาค นับถืองูละก็ ต้องไม่พลาดเรื่องเล่าจาก Nai Mu กรูรูสายมูผู้มีเรื่องเล่ามากมายใน God’s City จากเว็บต์ไซต์และเพจ Ticy City เรื่อง วัน “นาคปัญจมี” วันบูชางูและนาค เด็ดขาด เพราะเป็นเรื่องที่ไม่ค่อยมีใครทราบสักเท่าไหร่
โดย วันนาคบูชา หรือวันนาคปัญจ นั้น Nai Mu ขอบอกว่า คำว่า นาค ที่คนไทยเรียกกันมาจากภาษาสันสฤตว่า “นาคา” แต่ที่ประเทศอินเดียจะหมายถึง งูเห่า และงูจงอาง ส่วน นาก-นาคา-นาคี-นาจา ก็มีความหมายเกี่ยวข้องกับงูทั้งหมด
โดย วันนาคปัญจมี ตรงกับวันขึ้น 5 ค่ำ ของเดือนศราวณะ (เดือน9) ซึ่งในปีนี้ตรงกับวันที่ 29 กรกฎาคม พ.ศ 2568 ซึ่งคนไทยมีความเชื่อเรื่องของนาค หรือพญานาค โดยเฉพาะในพุทธศาสนา ดังจะเห็นเป็นประจักษ์ตามวัดต่างๆ ทั้งกรุงเทพฯ และจังหวัดต่างๆ ทั่วประเทศ
“นาค – งู – มังกร” ถือเป็นสัตว์ประเภทเดียวกัน “ งู “ มีจริง เห็นได้ แต่นาคและมังกรคือ สัตว์ในตำนาน เป็นความเชื่อแต่โบราณ สัตว์ในกลุ่มนี้สัมพันธ์กับน้ำ ฝน และแผ่นดิน เชื่อว่าการบูชาจะนำมาซึ่งความอุดมสมบูรณ์ให้กับแผ่นดินเกษตรกรรมในสมัยโบราณ โดยคัมภีร์ฤคเวท เรียก งู ว่า “อหิ” , พระอินทร์เคยสังหาร “วฤตระ” อสูรงูที่กั้นน้ำฝนไม่ให้ตกสู่โลก ทั่วทุกหัวระแหงมีแต่ความแห้งแล้ง ส่วนใน คัมภีร์ภควัทคีตา พระกฤษณะกล่าวว่า“ในหมู่ งู เราคือวาสุกิ ในหมู่ นาค เราคืออนันตะ”
ในช่วงเทศกาลนาคปัญจมีจะมีข้อห้ามคือ “ห้ามขุดดิน พรวนดิน ไถนา” เพราะการกระทำดังกล่าวอาจจะไปรบกวนหรือพลาดสังหารงูได้ ส่วนตามบ้านเรือน จะบูชารูปของเศษนาค (พญาอนันตนาคราช) และบริวาร ด้วย นมสด, ผลไม้, ขนม ,ดอกไม้ , ธูปหอม, กำยาน ,เทียน รวมถึง งู ที่ทำจากวัสดุต่างๆ เช่น ภาพวาด , ปูน ฯลฯ การบูชาในเทศกาลนี้ เชื่อกันว่า จะนำมาซึ่งความสุข ความเจริญ, แคล้วคลาด พร้อมทั้งนำความปลอดภัยมาสู่คนในครอบครัว
สมัยโบราณ เทศกาลนี้ ได้รับการยอมรับและบูชาในหมู่ชนทุกระดับชั้น ไม่ว่าจะเป็นเวียงวังจนถึงบ้านเรือนชาวบ้าน ในตำราการบูชาไม่ได้ระบุว่า ต้องเปิดหรือปิดบ้าน แต่ส่วนใหญ่จะนิยมปิดเพื่อป้องกันลม หรือสิ่งอื่นๆ ที่อาจปลิวหรือเดินเข้ามาในบ้าน ขณะทำการสวดมนตร์สรรเสริญเศษนาค (อนันตนาคราช หรือ อนันตะ) รวมถึงพญานาคบริวาร ทั้ง 8 ได้แก่ วาสุกี, เชษะ, ปัทมนาภา, กัมบาล, ศังขปาละ, ธฤตราษฏร์, ตักษกะ, และ กาลีย
มารู้จักนาคองค์สำคัญกัน
ตามตำนานฝ่ายฮินดู “นาค – ครุฑ” มีพ่อคนเดียวกันคือ พระกัศยปมุนี แม่พญานาคคือ กัทรู อธิษฐานขอมีลูก หนึ่งพันองค์ ! ดังนั้น พญานาคจึงมีมากมายหลายตระกูล หลายเผ่าพันธุ์ , ส่วนนางวินตา อธิษฐานขอมีลูกเพียง สององค์ ซึ่งก็คือ พญาครุฑและพระอรุณ
ในบรรดานาคจำนวนมากนั้น มีเรื่องราวที่แตกต่างกันไป บางองค์มีบทบาทในศาสนาฮินดู ซึ่งพัฒนามาจากความเชื่อเรื่องสิ่งศักดิ์สิทธิ์พื้นเมือง และบางองค์ก็มีบทบาทเป็นพุทธศาสนา
ไมเคิล ไรท์ หรือชื่อไทยว่า เมฆ มณีวาจา ผู้เชี่ยวชาญเรื่องประวัติศาสตร์ สังคม และไทยคดีศึกษา ได้เขียนว่า “นาค” เป็นคนพื้นเมืองมาจากภาษาละตินว่า “NOC” ซึ่งเป็นต้นรากของศัพท์ในเวลาต่อมาว่า Snake หรือ งู ชาติอารยันเรียกเหยียดชาวพื้นเมืองที่นุ่งห่มน้อยชิ้นว่า “สัตว์ไม่มีขน” ! เหมือนงู และงูได้รับการยอมรับในรัฐเกรละของอินเดีย มีวัดและพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ที่เคารพยกย่องงูมาแต่โบราณ
นาคสำคัญในทางฮินดู เช่น “อนันตะ หรือ อนันตนาคราช หรือ เศษนาค” ตำนานเชื่อว่ามีพันเศียร, บ้างก็ว่ามี 8 เศียร 8 หาง นาคอนันตะพระองค์นี้เป็นบัลลังก์ของวิษณุ (พระนารายณ์) ขณะบำเพ็ญโยคะ เรียก “โยคนิทรา” (การเข้าสมาธิคล้ายการนอน และยังรู้สึกตัวตลอดเวลา – ดังรูป “นารายณ์บรรทมสินธุ์” ที่เราเห็นกัน พญาอนันตนาคราชนี้อวตารติดตามพระวิษณุไปทุกครั้งที่มีการอวตาร เช่น เป็น “พระลักษณ์” น้องชายพระราม ในมหากาพย์รามายณะ (นารายณ์อวตาร ปางที่ 7) , เป็น “พลราม” พี่ชายของพระกฤษณะ ในกฤษณาวตาร (นารายณ์อวตาร ปางที่ 8) พลรามเป็นเทพเจ้า ตัวแทนแห่งความอุดมสมบูรณ์ และแข็งแรง แทนสัญลักษณ์ด้วยรูปคันไถ ในอดีตเชื่อว่า โลกตั้งอยู่บนศีรษะของเศษนาคพระองค์นี้ เมื่อไหร่ที่นาคขยับตัวก็จะเกิดแผ่นดินไหว เป็นการอธิบายของคนโบราณที่วิชาการรับรู้ยังไม่กว้างขวาง โลกปัจจุบัน วิทยาการพัฒนาไปมาก คงไม่มีใครคิดว่า แผ่นดินไหว เกิดจากอนันตนาคราช หรือปลาอานนท์ พลิกตัวแน่!
วันนาคปัญจมี เป็นการบูชานาคแบบรวมๆ เพราะ “นาคอนันตะ” ยังมีวันบูชาเฉพาะเรียก “อนันตะจตุรถี” ในวันขึ้น 14 ค่ำเดือนภัทรบท หรือเดือน 10
“นาควาสุกรี” เป็นน้องของเศษนาค เป็น สังวาลย์พระศอของพระศิวะ นาควาสุกรี คือ พญานาคที่ใช้ลำตัวเป็นเชือกพันเขามันทร (เขาพระสุเมรุ) แทนไม้กวนเกษียรสมุทร เพื่อคราวต้องการหาน้ำอมฤตเพื่อฟื้นกำลังให้ฝ่ายเทวดา การกวนเกษียรสมุทรนั้น กินเวลายาวนานเป็นพันปี จนได้ของวิเศษต่างๆ และน้ำอมฤตดั่งใจปรารถนาของเทวดา
“มนสา” น้องสาวนาควาสุกรี … เป็นงูที่มาใช้ชีวิตในโลกมนุษย์ สามารถอ่านเรื่องได้ที่
>> https://ticycity.com/culture/gods-city/marisa-goddess-the-sacred-snake-worship/
“นาคตักษกะ” ได้รับการกล่าวถึงใน “มหากาพย์มหาภารตะ” เชื่อกันต่อมาว่า น่าจะเป็นกษัตริย์ของ ชนพื้นเมือง อรชุนได้เผาป่าปาณฑวะไล่ที่ให้นาคตักษกะไปอยู่ที่เมืองตักศิลา ส่วนลูกหลานตายเกลี้ยงในการแผดเผาครั้งนั้น พื้นที่การรุกไล่นั้น พระอินทร์ได้สร้างเมือง “อินทรปรัสถ์” ให้แก่กลุ่มปาณฑพ
“นาคกาลีย” นาคพิษ ที่ถูกพระกฤษณะปราบจนต้องร้องขอชีวิต และขอกลับตัวกลับใจเป็นนาคคุณธรรม
Nai Muขอบอกว่าเรื่องเล่าของนาคนั้นยังมีอีกมาก …. แต่วันนี้ ขอพักไว้แต่เพียงนี้ก่อน ไว้จะมาเล่าต่อในครั้งถัดไป
เรื่อง : โดย Nai Mu