ขำกรามค้างจนต้องร้องสุโก้ย! ‘ราคุโกะ’ เดี่ยวไมค์สไตล์ญี่ปุ่น ในรูปแบบภาษาไทยครั้งแรกโดย ‘ยอยอ’
ฝั่งยุโรป-อเมริกา มีสิ่งที่เรียกว่า ‘สแตนด์-อัป คอเมดี (Stand-Up Comedy)’ ที่ไทยเรามีมหรสพอย่าง ‘เดี่ยวไมโครโฟน’ แล้วรู้หรือไม่ว่า ญี่ปุ่นเองก็มี ‘ราคุโกะ’ โชว์เล่าเรื่องตลก ที่ผสมผสานทั้งประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม ตลอดจนเทคนิคการเล่าเรื่อง!
ย้อนกลับไปในยุคเอโดะ หรือประมาณช่วงศตวรรษที่ 17 ประเทศญี่ปุ่น ริเริ่มศิลปะการแสดงที่ชื่อ ราคุโกะ (落語, Rakugo) การเล่าเรื่องซึ่งมีลักษณะคล้ายการเทศนาธรรม นำองค์ความรู้ ประสบการณ์ รวมถึงแง่มุมต่างๆ ในชีวิตประจำวัน มาตกผลึก กลั่นกรอง ก่อนร้อยเรียงออกมาเป็นเรื่องเล่าฟังสนุก ย่อยง่าย
ราคุโกะ ได้รับความนิยมเรื่อยมา ตลอดระยะเวลา 500 ปี แม้ปัจจุบันอาจมีมหรสพห รือความบันเทิงที่ทันสมัยกว่าเข้าแทนที่ ทว่า การแสดงซึ่งคงอัตลักษณ์ญี่ปุ่นดั้งเดิมนี้ ยังคงถูกส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น มีการจัดแสดงอย่างแพร่หลาย รวมถึงปรากฏในสื่อร่วมสมัยของญี่ปุ่นหลากแขนง ไม่ว่าจะเป็นภาพยนตร์ ซีรีส์ และอนิเมะอย่าง Shōwa Genroku Rakugo Shinjū
ถ้าให้นึกภาพตามได้ง่าย ราคุโกะ คือการใช้คนเพียงคนเดียว ในการเล่าเรื่องตั้งแต่ต้นจนจบ (เหมือนเดี่ยวไมโครโฟน) เรียกว่า ‘ราคุโกกะ (Rakugoka)’
โดยราคุโกกะจะต้องนั่งอยู่บนเวทีในท่าพับเพียบญี่ปุ่น ใช้น้ำเสียง ลีลา พาให้ผู้ชมหัวเราะกับเรื่องราวที่เล่า พร้อมใช้อุปกรณ์เพียง 2 ชนิด ได้แก่ ‘เซนสุ (พัดกระดาษ)’ แทนสิ่งของที่มีลักษณะเป็นก้านยาว อย่างบุหรี่ ตะเกียบ ฯลฯ และใช้ ‘เทะนุกุย (ผ้าเช็ดหน้า)’ เสมือนว่าเป็นสิ่งของรูปร่างแบน เช่น จานหรือจดหมาย
ด้วยมือที่มีเพียงพัดกระดาษ และผ้าเช็ดหน้า ราคุโกะ จะพาผู้ชมให้คล้อยตามไปกับเรื่องราว เพลิดเพลินไปกับถ้อยคำ ก่อนใส่ ‘โอชิ’ หรือจุดหักมุมที่เรียกเสียงฮาครืน เป็นพั้นช์ไลน์ที่บ่งบอกคนดูว่า ราคุโกะเรื่องนี้จบลงแล้ว
[ครั้งแรกกับเวอร์ชั่นภาษาไทย]
แม้จะมีความน่าสนใจ และถูกส่งผ่านกาลเวลายาวนานกว่า 5 ศตวรรษ ดูเหมือนว่า ราคุโกะจะยังไม่เคยถูกดัดแปลงเป็นภาษาไทยมาก่อน
กระทั่ง หนุ่มอารมณ์ดีที่มีชื่อในวงการว่า ยอยอ ตั้งใจเนรมิตมันขึ้นเป็นครั้งแรก
ยอดเยี่ยม ยิ่งยืนยงหรือ ยอยอคือศิลปินตลกที่มีส่วนร่วมในโชว์เดี่ยวไมค์โครโฟน ทั้งเบื้องหน้าและเบื้องหลัง ไม่ว่าจะในรูปแบบภาษาไทย และภาษาอังกฤษ มานานกว่า 3 ปี ก่อนหน้านี้ เขาทำงานสื่อ ทั้งเขียนบทความ ลงพื้นที่ ตลอดจนเป็นพิธีกรรายงานข่าว
ด้วยความที่ชีวิตเดินมาถึงจุดเปลี่ยน ประจวบเหมาะให้เขามีเวลาเรียนภาษาญี่ปุ่นอย่างจริงจัง นั่นเองเป็นดั่งเชื้อไฟเล็กๆ ที่บอกให้ยอยอลองลุกขึ้นมาทำราคุโกะในรูปแบบภาษาไทยเป็นครั้งแรก
“สำนักข่าวที่ทำปิดตัวลง เราก็เลยกลับมาคิดทบทวนกับตัวเอง อายุเรากำลังจะเข้าเลข 3 มีอะไรที่เราอยากได้ อยากพัฒนาตัวเองบ้าง ตอนนั้นคิดว่า เออ ถ้าได้ภาษาที่ 3 มันคงจะเท่เลยนะ ก็เลยทุ่มเวลาทั้งปีไปกับการเรียนภาษาญี่ปุ่น เดี๋ยวพอแสดงราคุโกะเสร็จ เราก็จะเดินทางไปเรียนต่อที่ญี่ปุ่นด้วย” ยอยอเ ล่าจุดเริ่มต้น
แค่เรียนภาษาญี่ปุ่น ถึงกับต้องทำโชว์ราคุโกะเลยหรอ?อดสงสัยไม่ได้
ยอยอ เล่าว่า รู้จักราคุโกะมาพักใหญ่ๆ จากคัตสึระ ซันชายน์ (Katsura Sunshine)ซึ่งเป็นคนแคนาดา ที่นำราคุโกะมาแสดงเป็นภาษาอังกฤษ อาจจะปรับเปลี่ยนบางอย่างจากต้นฉบับบ้าง เมื่อตัวเขาได้เรียนภาษาญี่ปุ่น และชอบสแตนด์-อัปฯ เป็นทุน ถึงได้เกิดไอเดียลองทำอะไรใหม่ๆ ดู
คัตสึระ ซันชายน์ (Katsura Sunshine)
“พอค้นดูก็เห็นว่าเหมือนจะยังไม่มีคนทำราคุโกะเป็นภาษาไทยด้วย ได้! งั้นเราจะทำ เราจะเป็นคนไทยคนแรก มันอาจจะทำให้การเดี่ยวไมโครโฟนมีแนวใหม่ๆ เพิ่มขึ้นก็ได้”
เดิมทีเรื่องราวในราคุโกะ มักเกี่ยวกับชีวิตคนธรรมดา ความเข้าใจผิด รวมถึงหลักศีลธรรมที่ตลกขบขัน โดยจะมีทั้ง ‘โกเตน ราคุโกะ’ เรื่องราวดั้งเดิมที่ถูกเล่าต่อมาเรื่อยๆ สามารถนำไปเล่าได้ทั่วไป และ ‘ชินซากุ ราคุโกะ’ ซึ่งเป็นเรื่องราวใหม่ที่ถูกสร้างสรรค์โดยนักเล่าเรื่องคนนั้นๆ อาจมีการจดลิขสิทธิ์ในบางกรณี
สำหรับการแสดงของยอยอ เขาเลือกที่จะเล่าทั้งสองประเภท ทำการดัดแปลงส่วนต่างๆ ของโชว์ให้เหมาะสมตามบริบท ภาษา และวัฒนธรรมความตลกแบบไทย
“‘ราคุ’ แปลว่า ตกหล่นมา ‘โกะ’ แปลว่า ภาษาหรือวจี แปลรวมกันได้ว่า ถ้อยคำที่ล่วงหล่น หรือเรื่องราวที่ส่งต่อผ่านการพูด ที่ญี่ปุ่น คนที่จะเล่นราคุโกะได้ต้องมีอาจารย์ขัดเกลา แต่ในเมื่อเรายังไม่ได้ไปเรียนที่นั่น สำหรับเรา อาจารย์จึงเป็นเหล่ารุ่นพี่ในวงการสแตนด์-อัปฯ เราจึงปรับเปลี่ยนวิธีการบางอย่าง ขอใช้ไมค์เหมือนเดี่ยวไมโครโฟน และขอยังไม่ใช้พัดกับผ้าเช็ดหน้าแบบญี่ปุ่น” ยอยอ อธิบาย
การแสดงของยอยอจะถูกแบ่งออกเป็น 3 ช่วง ได้แก่
- เล่าที่มาที่ไปของการแสดง อธิบายให้ผู้ชมได้รู้จักแง่มุมต่างๆ ของศิลปะการพูดประเภทนี้
- นำบทราคุโกะญี่ปุ่นมาเล่าให้คนไทยเห็นภาพ
- จัดทำราคุโกะในรูปแบบภาษาไทยครั้งแรก
“เราอยากทำซูชิจิ้มน้ำจิ้มซีฟู้ด หน้าตาญี่ปุ่น แต่รสชาติคนไทย” เจ้าของโชว์สรุป
ผู้ที่สนใจ อยากรู้จักมหรสพประเภทนี้เพิ่มมากขึ้น ก็ยังทันรอบการแสดง ช่วงวันที่ 16-17 สิงหาคม 2568 เวลา 19.30-21.00 น. ณ โครงการ House No. 18 – สามย่าน) ได้ที่ https://shorturl.at/53DiZ
ก่อนจบการพูดคุยวันนั้น เราถามยอยอว่า ตั้งใจจะพาราคุโกะไปถึงจุดไหน ก่อนจะได้คำเฉลยไว้สั้นๆ
“นอกจากแอบหวังลึกๆ ว่า มันจะช่วยเปิดแพลตฟอร์มใหม่ๆ ในวงการเดี่ยวของตัวเราเอง นอกจากชอบเล่าเรื่อง ก็ยังชอบเที่ยวด้วย อนาคตเราอยากทำบริษัทนำเที่ยว ซึ่งถ้าได้นำราคุโกะมาเสริม มันอาจจะเกิดเป็นทัวร์รสชาติใหม่ๆ ก็ได้”
ในทางกลับกัน การทำทัวร์ของ ยอยอ ก็อาจจะกลายมาเป็น ‘วัตถุดิบ’ ในการทำราคุโกะและการเล่าเรื่องได้เช่นกัน
อ้างอิงจาก