หม่อมราชวงศ์ตาด สตรีที่ ร.4 ทรงเตรียมให้เป็นภรรยาพระราชทาน “พระองค์ราชาวดี” แห่งกัมพูชา
“หม่อมราชวงศ์ตาด” สตรีสยาม ที่รัชกาลที่ 4 ทรงตั้งพระราชหฤทัยพระราชทานให้เป็นภรรยา “พระองค์ราชาวดี” แห่งกัมพูชา
เราอาจรู้เรื่องราวความสัมพันธ์ทางการเมืองระหว่างราชสำนักสยามกับราชสำนักกัมพูชาในสมัยรัชกาลที่ 4 กันบ้าง แต่เรื่องราวการเชื่อมสัมพันธ์ผ่านการ “สมรส” ระหว่างสตรีสยามที่สืบเชื้อสายจากพระเจ้าหลานเธอในรัชกาลที่ 1 กับเชื้อพระวงศ์ชั้นสูงของกัมพูชา น่าจะยังเป็นเรื่องที่คนส่วนใหญ่อาจไม่เคยรู้มาก่อน
รศ. ดร. ศานติ ภักดีคำ เล่าเรื่องนี้ไว้ในผลงาน “มองเขมรแลสยาม” (สำนักพิมพ์มติชน) ว่า
หลักฐานเรื่องดังกล่าวปรากฏใน “ร่างศุภอักษร ถึงเมืองอุดงค์มีชัย” โดยไม่ปรากฏในเอกสารอื่นๆ เลย คือ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) ทรงเตรียมภรรยาพระราชทานให้ พระองค์ราชาวดี พระราชโอรสของสมเด็จพระหริรักษ์รามมหาอิศราธิบดี กษัตริย์กัมพูชา หลังจากที่พระองค์ราชาวดีทรงลาผนวช (พระองค์ราชาวดีทรงพระผนวชเมื่อ พ.ศ. 2399 ในธรรมยุติกนิกาย ที่รัชกาลที่ 4 ทรงก่อตั้ง)
ข้อความใน “ร่างศุภอักษร ถึงเมืองอุดงค์มีชัย” ระบุว่า
“… ที่กรุงเทพฯ นั้นก็ได้โปรดเกล้าฯ ให้หม่อมราชวงศ์ชื่อหม่อมตาด เป็นบุตรีหม่อมเจ้าโสวัฒนในกรมหมื่นนราเทเวศรในกรมพระราชวังหลัง ทรงจัดแจงไว้จะพระราชทานให้เป็นภรรยาใหญ่ขององค์ราชาวดี จะได้สมเกียรติยศสมกับตำแหน่งที่พระมหาอุปราชสืบสกุลวงศ์ต่อไป …”
กรมหมื่นนราเทเวศร ที่ปรากฏพระนามในเอกสาร คือ พระองค์เจ้าชายปาน กรมหมื่นนราเทเวศร์ (ต้นราชสกุลปาลกะวงศ์) พระโอรสใน เจ้าฟ้ากรมหลวงอนุรักษ์เทเวศร์ กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข ซึ่งเจ้าฟ้ากรมหลวงอนุรักษ์เทเวศร์ทรงเป็นพระเจ้าหลานเธอในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1)
อ. ศานติ ตั้งข้อสังเกตว่า การที่รัชกาลที่ 4 จะพระราชทาน หม่อมราชวงศ์ตาด หรือ หม่อมตาด ให้เป็นภรรยาพระราชทานพระองค์ราชาวดี เป็นความพยายามในการเชื่อมความสัมพันธ์ทางพระราชวงศ์ไทย-กัมพูชา ให้กระชับแน่นแฟ้นขึ้นอีกระดับหนึ่ง
ทั้งยังอาจถือว่าเป็นเรื่องน่าสนใจอย่างมาก เพราะก่อนหน้านี้ไม่ปรากฏหลักฐานว่า มีการพระราชทานเชื้อสายพระราชวงศ์สยามแก่เจ้านายหรือพระราชวงศ์ของเมืองประเทศราชของสยามแต่อย่างใด
อย่างไรก็ตาม ไม่ปรากฏหลักฐานว่า รัชกาลที่ 4 ได้พระราชทานหม่อมตาดแก่พระองค์ราชาวดีหรือไม่
แต่ปรากฏหลักฐานว่า ต่อมา รัชกาลที่ 4 ทรงสถาปนาพระองค์ราชาวดีให้เป็น สมเด็จพระนโรดมพรหมบริรักษ์ พระมหาอุปราช และให้ พระองค์ศรีสวัสดิ์ (พระองค์สีสุวัตถิ์ หรือสมเด็จพระศรีสวัสดิ์) เป็นที่ พระหริราชดนัยไกรแก้วฟ้า ตำแหน่งพระแก้วฟ้า แล้วโปรดเกล้าฯ ให้กลับไปช่วยราชการกรุงกัมพูชา
ภายหลัง สมเด็จพระนโรดมพรหมบริรักษ์ พระมหาอุปราช ทรงขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์กัมพูชา ทรงมีพระนามว่า สมเด็จพระนโรดมบรมรามเทวาวตาร
อ่านเพิ่มเติม :
- รู้จัก กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข “วังหลัง” องค์แรกและองค์เดียวในยุครัตนโกสินทร์
- วารสาร “นักล่าอาณานิคม” ตีแผ่สัญญารัชกาลที่ 5 ทำไมสยามสละ “นครวัด” ?
- 2 เจ้านายไทย ผู้เคยเสด็จฯ ไปเยือน “ปราสาทพระวิหาร”
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 19 กรกฎาคม 2568
อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : หม่อมราชวงศ์ตาด สตรีที่ ร.4 ทรงเตรียมให้เป็นภรรยาพระราชทาน “พระองค์ราชาวดี” แห่งกัมพูชา
ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com