MIND: ทำไมทำงานได้ดีแต่รู้สึกเฉยชา? รู้จัก ‘Function Freeze’ ภาวะร่างกายขยับแต่จิตใจกลับว่างเปล่า พร้อมสำรวจ 6 สัญญาณที่บอกว่าคุณอาจมีภาวะนี้
หลายคนอาจเคยมีประสบการณ์ที่แม้จะทำงานสำเร็จลุล่วงตามเป้าหมาย ได้รับคำชม แต่ตัวเรากลับไม่ได้รู้สึกดีใจ แถมบางครั้งก็รู้สึกว่างเปล่า ไร้อารมณ์ ไม่อินกับความสำเร็จตรงหน้า และหากคุณกำลังรู้สึกแบบนี้อยู่ละก็อาจบอกได้ว่าตอนนี้คุณกำลังอยู่ในภาวะ ‘Function Freeze’ หรือร่างกายหยุดนิ่งแล้วล่ะ
โดยภาวะ ‘Function Freeze’ เป็นภาวะทางจิตใจที่บุคคลยังคงทำกิจวัตรประจำวันได้ดีไม่ว่าจะเป็น การทำงาน การออกกำลังกาย หรือการไปสังสรรค์กับเพื่อน ตามแต่กิจกรรมแต่ละวัน ทว่าแม้คุณจะทำสิ่งนั้นได้ดีหรือสำเร็จ แต่ตัวคุณกลับรู้สึกเฉยชาหรือขาดความรู้สึกทางอารมณ์
แล้วอะไรคือสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะ Function Freeze?
ภาวะเช่นนี้ปกติแล้วเป็นภาวะที่เกิดจากความเครียดที่รุนแรงและต่อเนื่อง จนทำให้สมองของคุณถูกกระตุ้นมากเกินไป (Overstimulation) โดย เคต แฮนเซลแมน (Kate Hanselman) พยาบาลผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต จากสหรัฐอเมริกา อธิบายภาวะสมองถูกกระตุ้นไว้ว่า เมื่อสมองของคุณถูกกระตุ้นมาก การสื่อสารระหว่างสมองส่วนที่รับผิดชอบการวางแผนและแก้ปัญหา (Prefrontal Cortex) กับศูนย์ควบคุมความกลัวและความวิตกกังวล (Amygdala) จะถูกรบกวน
สิ่งนี้ทำให้ร่างกายเข้าสู่โหมด ‘สู้หรือหนี’ (Fight-or-Fight Response) ที่เป็นเหมือนกลไกทางชีวภาพเพื่อเตรียมร่างกายให้พร้อมรับมือกับภัยคุกคาม เช่นการเพิ่มระดับอะดรีนาลีนทำให้หัวใจเต้นเร็ว ความดันโลหิตสูง
นอกจากนี้ สุพัตรา โตวาร์ (Supatra Tovar) นักจิตวิทยาคลินิก จากสหรัฐอเมริกา ได้อธิบายว่า เมื่อสมองรับรู้ว่า ‘จะหนีก็ไม่ได้’ และ ‘สู้ก็ไม่รอด’ จึงทำให้ร่างกายอยู่ในสภาวะ Function Freeze ที่จะทำสิ่งต่างๆ ไปตามหน้าที่ แต่จะรู้สึกไม่มีชีวิตชีวา เหมือนรถยนต์ที่เคลื่อนได้แต่ไม่มีคนขับ
โดยก่อนเกิดภาวะ Functional Freeze มักมีสัญญาณเตือนก่อนได้แก่
1. คิดมากกับทุกเรื่อง (Overthinking)
แม้แต่เรื่องเล็กๆ น้อยๆ อย่างจะใส่ชุดแบบไหนไปยิมดี หรือจะดูหนังหรือซีรีส์ดี ก็กลายเป็นเรื่องที่ต้องทำ ‘ข้อดี-ข้อเสีย’ คิดวนไม่จบ
2. รู้สึกตัดขาดจากชีวิตประจำวัน (Feeling Disconnected)
แต่ละวันเหมือนแค่ทำตามหน้าที่ไปเรื่อยๆ ไม่รู้สึกมีความสุขหรือเชื่อมโยงกับสิ่งที่ทำอยู่
3. เหนื่อยล้าตลอดเวลา (Constant Fatigue)
ตื่นนอนมาก็รู้สึกเหนื่อยทันที แม้จะนอนครบ 8 ชั่วโมง หรือดื่มกาแฟก็ไม่ช่วยอะไร อ่อนเพลียโดยไม่มีสาเหตุชัดเจน
4. ไม่รับรู้รสชาติอาหาร (Not Tasting Meals)
คนที่อยู่ในภาวะ Functional Freeze อาจจำได้ว่าเพื่อนๆ ชมร้านปิ้งย่างเกาหลีเมื่อคืนว่าอร่อยแค่ไหน แต่ตัวเองกลับจำไม่ได้ว่ากินอะไร รู้สึกยังไง เพราะระบบประสาทที่ควบคุมการรับรู้รสและกลิ่นทำงานผิดปกติ อาหารจึงดูจืดชืดไร้รสชาติ
5. ตัดสินใจไม่ได้แม้แต่เรื่องเล็ก (Difficulty Deciding What You Want)
แค่คิดว่าเย็นนี้จะกินอะไรยังรู้สึกเหมือนเป็นเรื่องใหญ่และยากเกินไป ไม่ต้องพูดถึงการวางแผนอาชีพหรืออนาคตเลย คนที่อยู่ในภาวะนี้มักรู้สึก ‘ติดขัด’ ตัดสินใจไม่ได้ และลงมือทำอะไรไม่ลง
6. ร่างกายดูปกติ แต่ใจไม่ไหว (Normal Test Results despite Feeling Unwell)
แม้ว่าจะรู้สึกเหนื่อยและหมดแรงตลอดเวลา แต่เมื่อตรวจร่างกายกลับไม่พบความผิดปกติใดๆ แพทย์อาจบอกว่าคุณ ‘แข็งแรงดี’ ทั้งที่คุณรู้ตัวว่าไม่ใช่แบบนั้น
อย่างไรก็ดี หากคุณกำลังอยู่ในสัญญาณเตือนจากภาวะ Functional Freeze คุณสามารถออกจากภาวะนี้ด้วยการปล่อยให้ร่างกายได้ค่อยๆ อบอุ่นขึ้นด้วยการขยับร่างกายเป็นจังหวะ เช่น การเดินช้าๆ เล่นโยคะ เต้นเบาๆ เพื่อให้ระบบประสาทได้ปรับสมดุลความเครียดในร่างกาย หรือการกินอาหารที่มีกากใยเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากใยอาหารสามารถบำรุงแบคทีเรียดีในลำไส้ ที่จะผลิตกรดไขมันสายสั้น (Short-Chain Fatty Acids) และสารสื่อประสาท เช่น เซโรโทนิน (Serotonin) ที่ส่งผลต่ออารมณ์โดยตรง
หรือสุดท้าย การพยายามลดเวลาที่อยู่หน้าจอลง ไม่ว่าจะเป็นหน้าจอคอมพิวเตอร์หรือโทรศัพท์มือถือ แม้จะเป็นเพียงช่วงเวลาสั้นๆ แต่การทำเช่นนี้ก็ทำให้คุณได้อยู่กับสภาพแวดล้อมจริงมากขึ้น และรู้สึกอยู่กับปัจจุบันมากขึ้น ซึ่งช่วยให้คุณได้ดึงตัวเองออกมาจากความเครียดที่จดจ่ออยู่ได้ อย่างไรก็ดี สิ่งต่างๆ นี้ควรเป็นไปด้วยความไม่รีบร้อนหรือกดดันตัวเองจนเกินไป เพื่อปลดปล่อยให้สมองและจิตใจได้ใช้เวลาบำบัดตัวเองให้มีประสิทธิภาพที่สุดด้วย