รพ.จุฬาภรณ์แนะคนเกิดก่อนปี 2535 ฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบบี ลดเสี่ยงมะเร็ง

อัพเดต 3 ชั่วโมงที่ผ่านมา • เผยแพร่ 3 ชั่วโมงที่ผ่านมา

ภาพไฮไลต์

คนที่เกิดก่อนปี 2535 มีความเสี่ยงเป็นไวรัสตับอักเสบบี และอาจนำไปสู่การเป็นมะเร็งตับ เพราะก่อนปี 2535 วัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบียังไม่ถูกกำหนดให้เป็นวัคซีนพื้นฐานที่เด็กไทยต้องได้รับการฉีด แนะผู้ใหญ่กลุ่มเสี่ยงควรรับการฉีดวัคซีนนี้เพื่อป้องกันในระยะยาว

นพ.ดำรงค์ สุกิจปัญญาโรจน์ รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลจุฬาภรณ์ กล่าวว่า โรคไวรัสตับอักเสบทำให้มีผู้เสียชีวิตมากกว่าปีละ 1 ล้านคนทั่วโลก โดยคาดว่าในประเทศไทยมีผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีเรื้อรังประมาณ 2–3 ล้านคน และติดเชื้อไวรัสตับอักเสบซีเรื้อรังประมาณ 350,000 ราย ซึ่งโรคไวรัสตับอักเสบไม่ใช่แค่โรคติดเชื้อธรรมดา แต่เป็นสะพานนำไปสู่มะเร็งตับ โรงพยาบาลจุฬาภรณ์จึงให้ความสำคัญกับการป้องกันและรักษาอย่างจริงจัง ตามพระปณิธานของศาสตราจารย์ ดร. สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ในฐานะองค์ประธานผู้ทรงจัดตั้งโรงพยาบาลแห่งนี้ เพื่อการช่วยเหลือและบรรเทาความทุกข์ทรมานของผู้ป่วย

“มีข่าวดีที่เราสามารถชนะโรคนี้ได้ เพราะวัคซีนไวรัสตับอักเสบบีมีประสิทธิภาพสูงถึง 95% ในการป้องกันการติดเชื้อ ส่วนไวรัสตับอักเสบซีสามารถรักษาให้หายขาดได้ถึง 99% ด้วยยาสมัยใหม่ที่ใช้เวลาเพียง 8-12 สัปดาห์ เป็นความหวังที่เราจับต้องได้ การบรรลุเป้าหมายในการกำจัดไวรัสตับอักเสบให้ได้ในปี พ.ศ. 2573 ตามเป้าหมายขององค์การอนามัยโลกและประเทศสมาชิก ซึ่งรวมถึงประเทศไทยด้วย”

ไวรัสตับอักเสบบี ติดต่ออย่างไร ทำไมเสี่ยงเป็นมะเร็ง

พญ.อัญญา เกียรติวีระศักดิ์ แพทย์เฉพาะทางด้านอายุรศาสตร์ทางเดินอาหารและตับ กล่าวในการเสวนาหัวข้อเรื่อง “ไวรัสตับอักเสบบี ศัตรูเงียบที่ต้องรู้จักก่อนจะสายเกินไป” ว่า ไวรัสตับบีคือเชื้อไวรัสชนิดหนึ่ง เป็น DNA virus ที่มีความแข็งแรงอยู่ในสิ่งแวดล้อมได้นาน เป็นเชื้อทำให้ก่อโรคตับอักเสบชนิดบี ซึ่งเป็นโรคติดเชื้อที่สำคัญของตับ หากเกิดภาวะตับอักเสบทั้งแบบเฉียบพลันหรือเรื้อรัง และไม่ได้รับการรักษาอาจนำไปสู่ภาวะตับแข็งหรือมะเร็งตับได้ในระยะยาว

การติดต่อของไวรัสตับอักเสบบี ประมาณ 90% ติดจากแม่สู่ลูกตอนคลอด แต่ก็สามารถมาติดตอนโตได้ โดยการติดเชื้อผ่านเลือดและสารคัดหลั่งของผู้ที่มีเชื้อ โดยการมีเพศสัมพันธ์แบบไม่ป้องกัน เช่น ใช้เข็มฉีดยาหรือของมีคมร่วมกัน การรับเลือด หรือการปลูกถ่ายอวัยวะ

ภาพจาก iStock

ดังนั้นคนผู้ที่ยังไม่ติดเชื้อหรือถ้ายังไม่มีภูมิคุ้มกัน จึงแนะนำให้ฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบี หากเราเป็นพาหะของโรคนี้ ก็ควรหลีกเลี่ยงการบริจาคเลือด ดังนั้น คนไทยทุกคนควรได้รับการฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบีอย่างน้อย 1 ครั้งในชีวิต โดยเฉพาะผู้ที่เกิดก่อนปี 2535 เพราะก่อนหน้านั้นยังไม่มีการฉีดวัคซีนไวรัสตับบีในเด็กแรกเกิดอย่างทั่วถึง

กลุ่มเสี่ยงที่ควรฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบี มีดังนี้

คนในครอบครัวเป็นพาหะไวรัสตับบี
กลุ่มคู่สมรสหรือคู่นอนของผู้ติดเชื้อ
กลุ่มผู้ติดเชื้อ HIV หรือไวรัสตับซี
หญิงตั้งครรภ์ควรตรวจทุกคน ในช่วงฝากครรภ์ เพื่อป้องกันการถ่ายทอดเชื้อจากแม่สู่ลูก
กลุ่มที่อาชีพเสี่ยงสัมผัสเลือด เช่น บุคลากรทางการแพทย์ พยาบาล ทันตแพทย์ ผู้ดูแลผู้ป่วย
คนที่เคยได้รับเลือด หรือทำหัตถการ เช่น สัก เจาะ ในที่ไม่ได้มาตรฐาน

การรักษาไวรัสตับอักเสบ

นพ.สพล วิวัฒน์พัฒนกุล แพทย์เฉพาะทางด้านอายุรศาสตร์ทางเดินอาหารและตับ กล่าวเสริมว่า กรณีตรวจพบว่าเป็นโรคไวรัสตับอักเสบ ผู้ป่วยจะได้รับยาต้านไวรัสเฉพาะผู้ป่วยที่มีข้อบ่งชี้เท่านั้น โดยแบ่งผู้ป่วยเป็นสามกลุ่ม ดังนี้

1. กลุ่มแรก ผู้ป่วยติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีฉับพลัน ส่วนใหญ่กลุ่มนี้ภูมิคุ้มกันร่างกายมักต่อสู้เชื้อโรคมีโอกาสที่หายเองได้มากกว่ากลุ่มเรื้อรัง เกณฑ์การให้ยาในผู้ป่วยกลุ่มนี้จึงจะให้เมื่อมีอาการรุนแรงมาก โดยประเมินจากอาการร่วมกับผลเลือด

2. กลุ่มสอง ผู้ป่วยติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีเรื้อรัง

3. กลุ่มสาม กลุ่มผู้ป่วยไวรัสตับอักเสบบีเรื้อรัง ข้อบ่งชี้พิเศษ สำหรับการติดเชื้อไวรัสจะหายขาดหรือไม่นั้น ขึ้นอยู่กับว่าเป็น “ไวรัสระยะเฉียบพลัน” พบในผู้ที่เพิ่งติดเชื้อใหม่ 80–90% ของผู้ติดเชื้อสามารถหายได้เอง หลังหายแล้วร่างกายจะมีภูมิคุ้มกัน “การติดเชื้อแบบเรื้อรัง” เป็นระยะที่พบเยอะที่สุด ยังไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ในปัจจุบัน

ภาพจาก iStock

อย่างไรก็สามารถควบคุมโรคได้ ด้วยการกินยาต้านไวรัสเมื่อมีข้อบ่งชี้ ส่วนการติดเชื้อไวรัสไม่จำเป็นต้องเป็นมะเร็งตับทุกคน แต่มีความเสี่ยงมากกว่าคนทั่วไป 100 เท่า ดังนั้นต้องมีการคัดกรองมะเร็งตับ คือ การตรวจหามะเร็งตับตั้งแต่ระยะเริ่มต้น ด้วยวิธีมาตรฐาน คือการทำอัลตราซาวนด์ช่องท้องส่วนบนเพื่อดูตับทุก 6 เดือน บางครั้งอาจจะทำการตรวจเลือดดูสารบ่งชี้มะเร็งตับ หรือค่า AFP ร่วมด้วย

นพ.กฤต หมัดแสละ แพทย์เฉพาะทางเวชศาสตร์ป้องกัน แขนงเวชศาสตร์การเดินทางและท่องเที่ยว กล่าวแนะนำผู้ที่ก่อนหน้านี้ฉีดวัคซีนไม่ครบ หรือฉีดนานแล้ว หรือไม่แน่ใจว่าเคยฉีดมาแล้วหรือไม่ ดังนี้

ถ้าฉีดไม่ครบให้ฉีดเข็มที่เหลือให้ครบ ไม่ต้องเริ่มใหม่
ผู้ที่ฉีดวัคซีนครบ 10 ปีแล้ว ภูมิอาจลดลงแต่ยังมีความจำภูมิ ไม่จำเป็นต้องฉีดซ้ำ เว้นแต่ว่าอยู่ในกลุ่มเสี่ยง และไม่แน่ใจว่าเคยฉีดหรือไม่
ตรวจเลือด HBsAg + Anti-HBs ก่อนวางแผนฉีดวัคซีน
ผู้ป่วยโรคตับเรื้อรัง ควรฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบ A ซึ่งโรคนี้ติดจากการดื่มน้ำและรับประทานอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อไวรัส
การป้องกันตับอักเสบจากเชื้อไวรัส A ซึ่งอาจรุนแรงในคนที่มีโรคตับอยู่เดิม แนะนำให้ฉีดวัคซีน 2 เข็ม ห่างกัน 6 เดือน
การฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบบีสามารถช่วยป้องกันการติดเชื้อซ้ำซ้อนที่ทำให้ตับอักเสบรุนแรงขึ้น โดยตรวจภูมิก่อนถ้าไม่มีภูมิแนะนำฉีด 3 เข็ม

นอกจากนี้ยังมีคำแนะนำให้ฉีดวัคซีนอื่นๆ ดังนี้

วัคซีนไข้หวัดใหญ่ เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนจากไข้หวัดใหญ่ ซึ่งอาจทำให้ตับแย่ลง แนะนำฉีดปีละ 1 ครั้ง
วัคซีนไข้เลือดออก ที่มีสาเหตุมาจากยุงลาย หากติดเชื้อมีความเสี่ยงทำให้ตับวายได้แนะนำฉีด 2 เข็มห่างกัน 3 เดือน
วัคซีนป้องกันปอดอักเสบ ลดความเสี่ยงปอดติดเชื้อรุนแรง ซึ่งอาจเป็นอันตรายต่อผู้ป่วยตับเรื้อรัง
วัคซีนโควิด-19 ผู้ป่วยตับเรื้อรังอาจมีอาการรุนแรงจากโควิด-19 ควรฉีดตามคำแนะนำของกระทรวงสาธารณสุข
วัคซีนงูสวัด ป้องกันการเกิดงูสวัดรุนแรง โดยเฉพาะในผู้ที่อายุมากหรือภูมิคุ้มกันต่ำ สำหรับอายุ 50 ปี หรือผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง

นพ.วรวัฒน์ แสงวิภาสนภาพร หัวหน้างานอายุรกรรมทางเดินอาหาร แพทย์เฉพาะทางด้านอายุรศาสตร์ทางเดินอาหารและตับ เปิดเผยว่าข้อมูลเพิ่มเติมจาก GLOBOCAN 2022 พบผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบเรื้อรัง ทั้งไวรัสตับอักเสบบีและซีเรื้อรังสะสมอยู่ประมาณ 300 ล้านคนทั่วโลก แบ่งเป็น ไวรัสตับอักเสบบีประมาณ 250 ล้านคน เป็นผู้ป่วยรายใหม่กว่า 2 ล้านรายต่อปี เฉพาะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จีนและในประเทศไทย

ในประเทศไทยคาดว่ามีผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีเรื้อรังอยู่ประมาณ 2-4% ของประชากรไทย หรือประมาณ 2 ล้านคน และไวรัสตับอักเสบซีอยู่ที่ประมาณ 0.3-0.6% หรือประมาณ 300,000 กว่าคน

ทำไมคนที่เกิดก่อนปี 2535 เสี่ยงเป็นไวรัสตับอักเสบบี

ในประเด็นที่คนเกิดก่อนปี 2535 มีความเสี่ยงต่อการเป็นไวรัสตับอักเสบบีนั้น มีข้อมูลเพิ่มเติมจากฝ่ายประชาสัมพันธ์ของโรงพยาบาลจุฬาภรณ์ ชี้แจงว่า คนเกิดก่อนปี 2535 ทุกคนไม่ได้รับการฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบี จึงมีความเสี่ยงมากกว่าคนเกิดหลังปี 2535 ที่รัฐบาลมีนโยบายให้มีการฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบีให้กับทารกแรกเกิดทุกคน โดยกำหนดให้เป็นวัคซีนพื้นฐานของคนไทยที่ต้องได้รับการฉีดเพื่อป้องกัน

ภาพจาก iStock

ดังนั้นคนเกิดก่อนปี 2535 ควรมาตรวจเลือดดูว่า ควรดำเนินการอย่างไร ดังนี้

1. ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีไปแล้วหรือไม่ ถ้าติดแล้วจะได้เข้าสู่กระบวนการรักษา และการคัดกรองมะเร็งตับอย่างเหมาะสมต่อไป

2. ถ้ายังไม่พบการติดเชื้อ และไม่มีภูมิคุ้มกัน แนะนำให้ฉีดวัคซีน เพื่อการป้องกันสูงสุดต่อการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี ซึ่งเป็นการตัดตอนวงจรนี้ทั้งหมดครับ

3. ถ้าไม่พบการติดเชื้อ และพบว่ามีภูมิคุ้มกันแล้ว ไม่ต้องรับการฉีดวัคซีน

ทั้งนี้วัคซีนนี้เป็นวัคซีนเชื้อตาย มีมาแล้วนานกว่า 40 ปี ไม่ได้เป็นวัคซีนใหม่ และบุคลากรทางการแพทย์ และเด็กไทยที่เกิดหลังปี 2535 ได้รับการฉีดอยู่แล้ว

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : รพ.จุฬาภรณ์แนะคนเกิดก่อนปี 2535 ฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบบี ลดเสี่ยงมะเร็ง