ยุบพรรค-ตัดสิทธิ์-ปลดนายกฯ ย้อนดูบทบาท ‘ศาลรัฐธรรมนูญ’ หลังการเลือกตั้ง ปี 62

วันนี้ (1 กรกฎาคม 2568) ที่เพิ่งจะเริ่มต้นเดือนใหม่ แต่การเมืองไทยกำลังไต่ระดับความเดือดมากขึ้น หลังจากศาลรัฐธรรมนูญได้สั่งให้นายกฯ หยุดปฏิบัติหน้าที่ โดยมีมติรับคำร้องจากสมาชิกวุฒิสภา (สว.) ที่ 7 ต่อ 2 เสียง

ย้อนกลับไปเมื่อวันที่ 24 มีนาคม ปี 2562 ประเทศไทยมีการจัดการเลือกตั้งทั่วไป หลังจากที่มีการรัฐประหารโดยพลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา ซึ่งนับเป็นการเลือกตั้งครั้งแรกในรอบ 8 ปี แต่หลังจากนั้น เราจะเห็นเหมือนกันว่า ‘ศาลรัฐธรรมนูญ’ ได้เข้ามามีบทบาททางการเมืองไทยมากมาย ตั้งแต่การสั่งตัดสิทธิ์ทางการเมือง ยุบพรรค ไปจนถึงวินิจฉัยให้อดีตนายกฯ พ้นจากตำแหน่ง ดังนั้น วันนี้ The MATTER เลยอยากชวนทุกคนมาย้อนดูบทบาทที่ผ่านมาของศาลรัฐธรรมนูญไปพร้อมๆ กัน

ไม่รับคำร้อง แม้ประยุทธ์ถวายสัตย์ไม่ครบ

เริ่มกันตั้งแต่หลังการเลือกตั้งปี 62 มีประเด็นที่เป็นที่พูดถึงกันว่า พล.อ.ประยุทธ์ถวายสัตย์ปฏิญาณต่อพระมหากษัตริย์ไม่ครบถ้วนตามที่รัฐธรรมนูญ มาตรา 161 วรรคหนึ่งกำหนด ซึ่งได้เลี่ยงประโยคที่ว่า “ทั้งจะรักษาไว้และปฏิบัติตามซึ่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยทุกประการ” ทำให้ตามมาด้วยการตั้งคำถามและวิพากษ์วิจารณ์กันว่าขัดแย้ง-มิชอบต่อรัฐธรรมนูญหรือไม่ อย่างไรก็ตาม ศาลฯ ก็ออกคำสั่งที่ 35/2562 โดยมีมติเป็นเอกฉันท์ว่าไม่รับคำร้องไว้พิจารณา เนื่องจากการถวายสัตย์เป็นการกระทำทางการเมืองและไม่ได้อยู่ในอำนาจตรวจสอบขององค์กรตามรัฐธรรมนูญ

วินิจฉัยว่าประยุทธ์ไม่ใช่เจ้าหน้าที่รัฐ

หลังจากที่เพิ่งเดือดกับประเด็นการถวายสัตย์ไม่ครบไปไม่นาน สส.พรรคฝ่ายค้านได้รวมตัวกันยื่นหนังสือถึงประธานสภาส่งคำร้องถึงศาลฯ ประเด็นว่าด้วยพล.อ.ประยุทธ์ มีลักษณะต้องห้าม ไม่สามารถเป็นนายกฯ ได้ เนื่องจากดำรงตำแหน่งเป็นหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ซึ่งถือเป็นตำแหน่งเจ้าหน้าที่อื่นของรัฐ ส่งผลให้รัฐธรรมนูญสิ้นสุดลงหรือไม่

ซึ่งท้ายที่สุด ศาลฯ ได้วินิจฉัยว่า ตำแหน่งคสช.มาจากการยึดอำนาจการปกครอง และการแต่งตั้งหัวหน้าคสช.เป็นสิ่งที่สืบเนื่องจากการยึดอำนาจ ไม่ได้อยู่ภายใต้การบังคับของหน่วยงานใด และมีอำนาจชั่วคราวแค่ช่วงระยะหนึ่ง ดังนั้น คสช.ไม่มีสถานะตำแหน่งหน้าที่ในทำนองเดียวกับหน่วยงานราชการ และไม่ใช่เจ้าหน้าที่อื่นของรัฐ

สั่ง ‘ธนาธร’ พ้น สส. ปมหุ้นสื่อ-วีลัค

จากที่คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ขอให้ศาลฯ วินิจฉัยจากกรณี ธนาธร จึงรุ่งเรืองกิจ อดีตหัวหน้าพรรคอนาคตใหม่ ถือหุ้นบริษัท วี-ลัค มีเดีย จำกัด ซึ่งจากนั้น ศาลฯ ได้มีคำสั่งให้ธนาธรหยุดปฏิบัติหน้าที่ สส. ในเดือนพฤษภาคม ปี 62 และหลังจากนั้นในเดือนพฤษจิกายน ปี 62 ศาลฯ มีมติให้ธนาธรพ้นจากความเป็นสส.

ยุบพรรคอนาคตใหม่

หลังจากกรณีของมติศาลฯ ให้ธนาธรพ้นจากตำแหน่งสส. กกต.ได้ยื่นคำร้องต่อศาลฯ อีกครั้ง กรณีที่ธนาธรในฐานะหัวหน้าพรรคอนาคตใหม่ ทำสัญญาเงินกู้แก่พรรคฯ จำนวน 191 ล้านบาท โดยกกต.ชี้ว่าเป็นนิติกรรมอำพรางเพื่อปกปิดผลประโยชน์พรรคฯ จากกรณีนี้ทำให้ศาลฯ มีคำสั่งให้ยุบพรรคอนาคตใหม่และเพิกถอนสิทธิสมัครรับเลือกตั้งและจดทะเบียนหรือดำรงตำแหน่งกรรมการบริหารพรรคการเมืองของธนาธรเป็นระยะเวลา 10 ปี

ประยุทธ์อยู่บ้านพักหลวงไม่ผิด

ประธานสภาผู้แทนราษฎร ได้ส่งคำร้องให้ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 170 วรรคสาม ประกอบมาตรา 82 โดยมี สส.จำนวน 55 คน เข้าชื่อร้องต่อประธานฯ กล่าวอ้างว่า พล.อ.ประยุทธ์ ใช้บ้านพักในกรมทหาร ราบที่ 1 มหาเล็ก ราชวัลลภรักษาพระองค์ ซึ่งเป็นบ้านพักราชการ เป็นบ้านพักอาศัย แม้จะเกษียณอายุไปแล้ว 6 ปี ซึ่งท้ายที่สุด ศาลฯ มีคำวินิจฉัย ที่ 29/2563 ว่าการที่พล.อ.ประยุทธ์ อาศัยในบ้านพักที่กองทัพบทจัดหาให้ และสนับสนุนค่าน้ำค่าไฟเป็นไปตามระเบียบกองทัพ จึงเป็นกรณีการรับที่มีระเบียบให้รับได้ ไม่ถือเป็นการถือประโยชน์ส่วนตัวมากกว่าประโยชน์ของประเทศ จึงไม่ได้ขาดคุณสมบัติความเป็นนายกฯ

‘ชุมนุม 10 สิงหา 63’ ล้มล้างการปกครอง

ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยให้การชุมนุมของกลุ่มแนวร่วมธรรมศาสตร์และการชุมนุม ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต เมื่อวันที่ 10 สิงหาคม 2563 เป็นการกระทำล้มล้างการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ซึ่งมี อานนท์ นำภา ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน ภาณุพงศ์ จาดนอก และปนัสยา สิทธิจิรวัฒนกุล เป็นผู้ปราศรัย

สั่งพิธาหยุดปฏิบัติหน้าที่ ปมหุ้นไอทีวี

หลังจากการเลือกตั้งทั่วไปในปี 2566 มีการเปิดเผยว่า พิธา ลิ้มเจริญรัตน์ สส.บัญชีรายชื่อและแคนดิเดตนายกฯ พรรคก้าวไกล มีสถานะเป็นผู้จัดการมรดกซึ่งปรากฏหุ้นบริษัทไอทีวี จำนวน 42,000 หุ้น และกกต.ได้มีมติส่งให้ศาลฯ ได้พิจารณาสมาชิกภาพ สส. ของพิธา จนนำมาสู่การสั่งหยุดปฏิบัติหน้าที่ของพิธา

ยุบพรรคก้าวไกล

ในปี 2567 ศาลรัฐธรรมนูญประชุมปรึกษาคดีที่กกต.ขอให้ศาลฯ พิจารณาวินิจฉัยเพื่อให้มีคำสั่งยุบพรรคก้าวไกล โดยยื่นคำร้องที่มีหลักฐานอันควรเชื่อว่ามีพฤติการณ์กระทำล้มล้างการปกครอง ซึ่งท้ายที่สุดศาลฯ ได้มีคำสั่งให้ยุบพรรคและตัดสิทธิ์ทางการเมืองของกรรมการบริหารพรรคเป็นเวลา 10 ปี

สั่งเศรษฐาพ้นตำแหน่งนายกฯ

เมื่อวันที่ 14 สิงหาคม 2567 ศาลฯ มีมติ 5 ต่อ 4 เสียง ให้ เศรษฐา ทวีสิน พ้นจากตำแหน่งนายกฯ เนื่องจากขาดคุณสมบัติไม่มีความซื่อสัตย์ สุจริต เป็นที่ประจักษ์ และมีพฤติกรรมผิดจริยธรรมอย่างร้ายแรง จากปมแต่งตั้ง พิชิต ชื่นบาน เป็นรัฐมนตรีประจำสำนักนายกฯ

รับคำร้องสว. ปมคลิปเสียงนายกฯ - ฮุนเซน

ล่าสุด วันนี้ (1 กรกฎาคม) ศาลรัฐธรรมนูญมีมติรับคำร้องจากสมาชิกวุฒิสภา (สว.) ให้นกยกฯ หยุดปฏิบัติหน้าที่ จนกว่าศาลฯ จะมีคำวินิจฉัย โดยจากคำสั่งดังกล่าว ในคำสั่งสำนักนายกฯ ได้วางรองนายกฯ ที่สามารถปฏิบัติหน้าที่แทนไว้ โดยคนที่จะปฏิบัติหน้าที่แทน คือ สุริยะ จึงรุ่งเรืองกิจ รองนายกฯ และรมว.คมนาคม ที่จะกลายเป็นรักษาการแทนนายกฯ

ตีตกคำร้อง กกต. - ภูมิใจไทย ฮั้วเลือกตั้ง สว.

และล่าสุดในวันเดียวกัน ศาลฯ มีมติเอกฉันท์ ไม่รับคำร้องกรณี ณฐพร โตประยูร ที่ยื่นขอให้ศาลฯ วินิจฉัยตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 49 กล่าวอ้าง กกต.ที่จัดการเลือกตั้งสว.อย่างไม่สุจริต โดยสนับสนุน เอื้อหนุนประโยชน์ให้พรรคภูมิใจไทย ซึ่งศาลฯ ได้อภิปรายแล้วเห็นว่า การกระทำดังกล่าวอยู่ภายใต้การตรวจสอบและดำเนินการของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องตามกฎหมาย ว่าด้วยการได้มาซึ่งสว. จึงไม่ต้องด้วยหลักเกณฑ์ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 49

อ้างอิงจาก

คำสั่ง 35/2562 constitutionalcourt.or.th

คำสั่ง 11/2562 constitutionalcourt.or.th

คำวินิจฉัย 29/2563 constitutionalcourt.or.th