“พฤติกรรมเขมร” ที่ทำซ้ำๆ ในประวัติศาสตร์ 3 ยุค ตั้งแต่ “กรุงศรีฯ-กรุงธนฯ-กรุงเทพฯ” คืออะไร?
“พฤติกรรมเขมร” ที่ทำซ้ำๆ ในประวัติศาสตร์ 3 ยุค ตั้งแต่ “กรุงศรีฯ-กรุงธนฯ-กรุงเทพฯ” คืออะไร?
ประวัติศาสตร์ของกรุงศรีอยุธยา กรุงธนบุรี และกรุงเทพมหานคร บันทึกถึงพฤติกรรมเขมร ที่มีอาณาเขตติดกันไว้ตรงกันว่า มักเข้ากับฝ่ายที่มีอำนาจเป็นหลัก ไม่สนใจเรื่องอื่นๆ
พระนิพนธ์ของ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ บันทึกถึงเรื่องพฤติกรรมเขมรไว้ตอนหนึ่งว่า
“…เมืองเขมร คือกรุงกัมพูชา ตั้งอยู่ในระหว่างเมืองไทยกับเมืองญวน เวลาญวนหรือไทยข้างไหนมีอำนาจมาก เขมรก็ขึ้นแก่ฝ่ายนั้น ถ้าหากว่าเป็นเวลามีอำนาจไล่เลี่ยกัน เขมรก็ยอมขึ้นทั้งสองฝ่าย”
ท่าทีของเขมรแต่ละสมัยเป็นอย่างไร?
สมัยกรุงศรีอยุธยา
ตอนปลายแผ่นดินรัชกาล สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ญวนเกิดการแก่งแย่งอำนาจ การเมืองภายในไม่ใคร่สงบ อำนาจผู้นำในเวลานั้นไม่ค่อยเข้มแข็ง เขมรจึงมาเป็นประเทศราชขึ้นกับกรุงศรีอยุธยา จนกระทั่งกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่า
สมัยกรุงธนบุรี
นักองค์ตน พระเจ้ากรุงกัมพูชา กับ นักองค์โนน ซึ่งเป็นพระญาติ เกิดเรื่องบาดหมางกัน นักองค์โนนหนีมาพึ่งกรุงธนบุรี สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงมีรับสั่งให้ส่งสาส์นถึงนักองค์ตนว่า สยามสามารถตั้งเป็นอิสระได้ดังแต่ก่อน ให้กัมพูชาจัดส่งต้นไม้เงิน ต้นไม้ทอง พร้อมเครื่องราชบรรณาการ เข้ามาถวายดังเดิม
นักองค์ตนตอบปฏิเสธว่า สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ มิใช่เชื้อสายราชตระกูลเก่า จึงไม่ยอมขึ้นด้วย สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ จึงทรงนำทัพไปปราบ นักองค์ตนสู้ไม่ได้ก็หนีไปพึ่งญวน เมื่อเรื่องสงบก็ย้ายมาหาที่ตั้งเมืองใหม่ ฝ่ายสยามก็ตั้งนักองค์โนนไปเป็นใหญ่ที่เมืองกำปอด
ต่อมาฝ่ายญวนเกิดกบฏไกเซิน มีการจับเจ้านายไปสังหารเป็นอันมาก นักองค์ตนเกรงสยามจะยกทัพไปตี จึงส่งสาส์นมาขออ่อนน้อม หากสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ไม่ทรงเชื่อ และทรงแต่งตั้งนักองค์โนนขึ้นครองเมืองกัมพูชา แต่การเมืองภายในก็วุ่นวาย ไม่นานนักองค์โนนก็ถูกมหาอุปราชองค์หนึ่งลอบสังหาร
ขณะนั้นนักองค์เองที่ควรจะปกครองเมือง แต่ด้วยยังทรงพระเยาว์ ฟ้าทละหะ (มู) ได้ตั้งตนเป็นผู้รักษากรุงกัมพูชา หากนานวันก็คิดจะตั้งตนเป็นใหญ่ และไปเข้ากับญวน สยามจึงส่งสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (ต่อมาคือ รัชกาลที่ 1) เป็นแม่ทัพไปปราบ แต่เกิดจลาจลในราชธานีเสียก่อน
สมัยกรุงรัตนโกสินทร์
สมัยรัชกาลที่ 1 การเมืองในญวนวุ่นวาย องเชียงสือ เจ้านายญวนหนีมาพึ่งพระบารมี ฝ่ายเขมรขุนนางที่ไม่ใช่พวกฟ้าทละหะ (มู) ก็ถูกจับสังหารทิ้ง รัชกาลที่ 1 โปรดให้ เจ้าพระยายมราช (แบน) ไปรักษาเมืองเขมร แต่การเมืองภายในแตกเป็นหลายฝ่ายปกครองไม่ได้ จึงพา นักองค์เอง (ขณะพระชันษา 10 ปี) กลับมาสยาม รัชกาลที่ 1 ทรงรับเลี้ยงประดุจ “บุตรบุญธรรม”
เมื่อการเมืองภายในสงบ เขมรมีใบบอกเข้ามาขอรับพระราชทานนักองค์เองกลับไปครองเมือง แต่รัชกาลที่ 1 ทรงปฏิเสธ ด้วยยังไม่ทรงวางพระราชหฤทัย เพราะหากเกิดอะไรขึ้นจะสิ้นวงศ์เจ้านายเขมร จึงโปรดให้ เจ้าพระยายมราช (แบน) ไปรั้งราชการกรุงกัมพูชา ตั้งแต่ พ.ศ. 2327
พ.ศ. 2337 นักองค์เองขณะพระชันษา 21 ปี รัชกาลที่ 1 โปรดอภิเษกให้ไปครองกรุงกัมพูชา แต่เพียง 4 ปีก็ถึงแก่พิราลัย รัชกาลที่ 1 ทรงให้ นักองค์จันทร์ (บุตรของนักองค์เอง) พระชันษา 6 ปี ครองเมือง โดยโปรดให้พี่เลี้ยงของนักองค์เองเป็นผู้สำเร็จราชการ
พ.ศ. 2349 นักองค์จันทร์ได้รับการอภิเษกจากรัชกาลที่ 1 ให้ครองเมืองกัมพูชา แต่เมื่อจะกราบถวายบังคมลากลับ เกิดเหตุให้โทมนัสน้อยใจในรัชกาลที่ 1 อยู่ 2-3 ข้อ คือ
นักองค์จันทร์เข้ากราบถวายบังคมลาเวลาเสด็จออกพระบัญชร พระที่นั่งไพศาลทักษิณ โดยไม่รอให้เสนาบดีกราบทูลเบิกตัวตามราชประเพณี รัชกาลที่ 1 จึงทรงติเตียนความประพฤติ, ทูลขอ นักองค์เภา และ นักองค์อี ผู้เป็นป้าที่พำนักอยู่ในกรุงเทพฯ กลับกัมพูชา แต่รัชกาลที่ 1 ทรงปฏิเสธ ด้วยทั้งสองทรงเป็น “เจ้าจอมมารดา” ในกรมพระราชวังบวรฯ และมีพระเจ้าลูกเธอ และทรงไม่ต้องการ “พรากลูกพรากแม่” ฯลฯ
เมื่อรัชกาลที่ 1 เสด็จสวรรคต นักองค์จันทร์ไม่เข้ามาถวายบังคมพระบรมศพ แต่มอบให้ นักองค์สงวน และ นักองค์อิ่ม ผู้น้องมาแทน ต่อมากรุงเทพฯ คาดว่าจะมีศึกกับพม่า จึงส่งสาส์นให้นักองค์จันทร์เกณฑ์กองทัพเขมรมาช่วยรบ แต่นักองค์จันทร์กลับนิ่งเฉย เจ้าพระยายมราช (แบน) และขุนนางผู้ใหญ่ในกัมพูชา ที่นับถือข้างกรุงเทพฯ กลัวความผิด จึงเกณฑ์ไพร่พลช่วยรบ แต่ถูกนักองค์จันทร์สั่งประหาร
ฝ่ายนักองค์จันทร์ ด้านหนึ่งทำหนังสือขอพึ่งบารมีญวน ด้านหนึ่งทำหนังสือมากรุงเทพฯ ว่า เตรียมเกณฑ์คนไปช่วยรบ แต่ขุนนางเกิดกบฏ หากสุดท้ายเมื่อความแตก นักองค์จันทร์จึงหนีไปอาศัยญวนอยู่ที่ไซ่ง่อน
ทั้งหมดนี้เขียนแบบย่นย่อพอให้เห็นเป็นตัวอย่าง โดยที่ยังไม่ได้กล่าวถึงพฤติกรรมเขมรอีกหลายเรื่องในสมัยรัตนโกสินทร์
อ่านเพิ่มเติม :
- นักองค์อี นักองค์เภา 2 ราชนารี เชื่อมสัมพันธ์กัมพูชา-สยาม
- ตำนาน “พระเจ้าแตงหวาน” ประวัติศาสตร์อันเลือนลางและวุ่นวายก่อนเมืองพระนครถูกทิ้งร้าง
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
อ้างอิง :
สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ. เหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับเมืองญวนและเมืองเขมร ในรัชกาลที่ 2, พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ คุณหญิงอภัยสงคราม (รัมภา โชติดิลก) ณ เมรุวัดมกุฎกษัตริยาราม วันที่ 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2494.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 1 สิงหาคม 2568
อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : “พฤติกรรมเขมร” ที่ทำซ้ำๆ ในประวัติศาสตร์ 3 ยุค ตั้งแต่ “กรุงศรีฯ-กรุงธนฯ-กรุงเทพฯ” คืออะไร?
ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com