ชี้ตำหนิพระสมเด็จจิตรลดาพระกำลังแผ่นดิน

สัปดาห์พระเครื่อง / อ.ราม วัชรประดิษฐ์

ในราวปีพุทธศักราช 2508 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชฯ ได้ทรงพระมหา กรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ให้นายไพฑูรย์ เมืองสมบูรณ์ ข้าราชการกองหัตถศิลป์ กรมศิลปากร ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ เข้ามาเป็นผู้แกะแม่พิมพ์พระสมเด็จจิตรลดา โดยเริ่มลงมือแกะพิมพ์ลงบนหินลับมีดโกนเป็นแบบแม่พิมพ์ลึก แล้วใช้ดินนํ้ามันกดลงบนแม่พิมพ์เพื่อถอดแบบองค์พระ จากนั้นก็ทูลเกล้าฯ ถวายเพื่อทรงทอดพระเนตร และทรงวินิจฉัยแบบพิมพ์ พระองค์ทรงมีการแก้ไขตกแต่งแบบพิมพ์หลายครั้งจนเป็นที่พอพระราชหฤทัย เมื่อได้แม่พิมพ์ที่สมบูรณ์ด้วยพุทธศิลปะ ตามพระราชประสงค์ของพระองค์แล้ว ทรงนำแม่พิมพ์ที่แกะไว้ทำการถอดต้นแบบพระสมเด็จจิตรลดาจากแม่พิมพ์หิน โดยพระองค์ทรงใช้วัสดุเคมีที่นำเข้าจากต่างประเทศที่มีคุณภาพดี จนได้ตามจำนวนพระราชประสงค์แล้ว ก็ทรงนำต้นแบบเรียงบนภาชนะที่เตรียมไว้เพื่อทำการหล่อแม่พิมพ์อีกครั้ง โดยการหล่อเป็นแม่พิมพ์ยาง

การแกะแม่พิมพ์พระสมเด็จจิตรลดาพิมพ์เล็ก ท่านอาจารย์ได้แกะแม่พิมพ์ถวายหลังจากที่ได้แกะแม่พิมพ์ใหญ่ถวายได้ไม่นานนัก โดยมีพุทธศิลปะเหมือนกับแม่พิมพ์ใหญ่ทุกประการ ยกเว้นแต่มีขนาดเล็กกว่าเท่านั้น

พระพุทธศิลปะขององค์พระสมเด็จจิตรลดา เป็นพระพุทธรูปพิมพ์ประทับนั่ง ปางสมาธิแบบขัดสมาธิราบ พระบาทขวาทับพระบาทซ้าย เหนือดอกบัวบานบน 5 กลีบ ล่าง 4 กลีบ รวมเป็น 9 กลีบ ตรงกับรัชกาลที่ 9 รูปทรงสามเหลี่ยมหน้าจั่ว แบ่งเป็นสองแม่พิมพ์ตามขนาดขององค์พระ คือ พิมพ์ใหญ่ และ พิมพ์เล็ก พระพิมพ์ใหญ่มีขนาดกว้าง 2 ซม. สูง 3 ซม. ส่วนพระพิมพ์เล็กมีขนาดกว้าง 1.2 ซม. สูง 1.9 ซม. สำหรับมวลสารส่วนผสมที่เป็นมงคลเรียกว่า “ส่วนในพระองค์” ซึ่งนำมาจากปูชนียสถาน หรือพระพุทธรูปอันศักดิ์สิทธิ์ที่พุทธศาสนิกชนทั้งหลายเคารพบูชาสืบเนื่องกันมาเป็นเวลานานในแต่ละจังหวัดของทุกภาคทั่วราชอาณาจักร

สำหรับจุดสังเกตและตำหนิพระสมเด็จจิตรลดา กรุงเทพมหานคร มีดังต่อไปนี้

ตำหนิที่ 1 พระกรรณทั้งสองข้างจะติดชัดเจน และโค้งอ่อนช้อย ปลายพระกรรณด้านขวาขององค์พระจะติดพระอังสามากกว่าด้านซ้ายขององค์พระ ยกเว้นทรงสร้างในปี 2508-2509 จะติดไม่เด่นชัด

ตำหนิที่ 2 พระนาสิกเป็นสันเด่นชัด ยกเว้นที่ทรงสร้างในปี 2508-2509 จะไม่ติดเป็นสันเด่นชัด

ตำหนิที่ 3 กลีบดอกบัวบานจะอ่อนช้อยได้สัดส่วน ส่วนมากมักมีฟองอากาศเป็นรูปเล็กๆ

ตำหนิที่ 4 เกสร(ลักษณะเหมือนเม็ดไข่ปลา)เหนือกลีบดอกบัวบานจะติดเป็นเม็ดกลมเรียงกันเป็นแถว มีขนาดไม่เท่ากัน บางเม็ดจะฝ่อและมีฟองอากาศปรากฏให้เห็นเป็นรูเล็กๆ ยกเว้นที่ทรงสร้างในปี 2508-2509 มักจะไม่ติดเป็นเม็ดกลมและเรียงกันเป็นแถว

ตำหนิที่ 5 มี 2 จุด จะเห็นมวลสารเป็นเม็ดสีแดงปะปนในเนื้อพระ แต่ก็ไม่มากเกินไป

ด้านข้างจะเห็นรอยตัดเป็น 2 สี 2 ชั้นเหมือนกันทุกด้านส่วนด้านหลังโดยส่วนมากจะมีความหนึกนุ่ม มีรอยมวลสารสีแดง-ดำ อยู่เป็นกลุ่ม ส่วนพระที่ทำเลียนแบบจะกระจายอยู่ทั่ว และจะปิดทอง

ประการสำคัญ ผู้ได้รับพระราชทาน “สมเด็จพระจิตรลดา” ทุกองค์ จะได้รับพระราชทานจากพระหัตถ์ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 และมีใบประกาศนียบัตร (ใบกำกับองค์พระ) ทุกคนครับผมครับผม