20 บาทตลอดสาย วิธีคิดแบบเพื่อไทย หวังแก้ปัญหาเรื้อรังจากรัฐบาลก่อน

เหลืออีกไม่ถึง 2 เดือน รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย นโยบายเรือธงจากพรรคเพื่อไทยจะเริ่มใช้จริง ตามที่เปิดเผยล่าสุด รถไฟฟ้าทุกระบบ ไม่ว่าจะสีเขียว สีน้ำเงิน สีม่วง สีแดง สีเหลือง สีทอง สีชมพู รวมถึงแอร์พอร์ตเรลลิงก์ จะอยู่ใต้ฐานคิด 20 บาทตลอดสายทั้งหมด

ตามขั้นตอน คนไทยเท่านั้นจะมีสิทธิใช้รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย 8 สาย 194 สถานี ได้ โดยต้องเริ่มจากลงทะเบียนผ่านแอปพลิเคชัน ‘ทางรัฐ’ เพื่อยืนยันสิทธิในวันที่ 25 สิงหาคม และต้องลงทะเบียนเลขบัตรประชาชน 13 หลัก บัตรเครดิต/บัตรเดบิตที่ใช้โดยสาร รวมถึงบัตร Rabbit ในกรณีที่ใช้สายสีเขียว สายสีชมพู สายสีเหลือง และสายสีทอง

ในปีแรก วางกรอบงบประมาณชดเชยรายได้ที่สูญเสียไปจากการลดราคาไว้ที่ 5,668 ล้านบาท ซึ่งส่วนใหญ่มาจากงบประมาณรายจ่ายประจำปี 2569 จ่ายชดเชยให้กับการรถไฟแห่งประเทศไทย การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย (รฟม.) และกรุงเทพมหานคร เริ่มไปก่อนในปีแรก

ส่วนหลังจากนี้ วิธีคิดของรัฐบาลเพื่อไทย นำโดย สุริยะ จึงรุ่งเรืองกิจ รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม คือการตั้งกองทุนส่งเสริมระบบตั๋วร่วม และหาเงินอุดหนุน โดยใช้กลไกผ่าน 3 กฎหมาย ได้แก่ ร่างแก้ไขพระราชบัญญัติการรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย เพื่อเปิดทางให้นำกำไรของ รฟม.มาชดเชยค่าโดยสาร ร่างพระราชบัญญัติการบริหารจัดการตั๋วร่วม เพื่อเปิดทางให้หาแหล่งรายได้ใหม่ๆ มาชดเชยค่าโดยสารที่รัฐแบกรับ รวมถึงร่างพระราชบัญญัติการขนส่งทางรางเชื่อมโยงรถไฟทุกระบบ และกำหนดมาตรฐานและกฎเกณฑ์ระบบขนส่งทางราง

ในเบื้องต้น หลังจากปีแรกจะนำกำไรของ รฟม.มาอุดหนุนชดเชยโครงการ และนับจากนั้นจะหาแหล่งรายได้ใหม่ เช่น เก็บ ‘ค่าเข้าเมือง’ หรือ Congestion Charge สำหรับรถยนต์ที่วิ่งเข้าใจกลางกรุงเทพฯ ในเส้นทางที่รถไฟฟ้าผ่าน การหักส่วนแบ่งจากภาษีรถยนต์-ภาษีน้ำมันเชื้อเพลิงเพื่อโปะกองทุน รวมถึงค่าให้เช่าพื้นที่ การบริหารจัดการพื้นที่บริเวณสถานีรถไฟฟ้า ซึ่งคาดว่ารายได้จะมากขึ้น หากมีผู้ใช้บริการมากกว่าเดิม 20% อย่างที่รัฐบาลกำหนดไว้

ต้องไม่ลืมว่า รายได้จากการให้เช่าพื้นที่ ถือเป็นรายได้หลักของระบบรางทั่วโลก ญี่ปุ่นเป็นโมเดลที่ดี ที่ระบบการจัดสรรพื้นที่โดยรอบสถานี (Transit-oriented Development) เป็นปัจจัยหลักที่เลี้ยงธุรกิจให้อยู่รอด พื้นที่รอบสถานีรถไฟ-รถไฟฟ้า สามารถสร้างห้างสรรพสินค้า โรงแรม คอนโดมิเนียม อาคารสำนักงาน รวมถึงมีรายได้จากการให้เช่าที่เชิงพาณิชย์และโฆษณามากพอจะอุ้มกิจการทั้งหมดได้

ภาพฝันก็คือ ประชาชนจะมีตั๋วรถไฟฟ้าเพียง 1 ใบ ใช้ระบบรถไฟฟ้าได้ทุกระบบ ระบบรถไฟฟ้าจะมีรายได้มากขึ้นจากจำนวนคนที่ใช้งานเพิ่มมากขึ้น ขณะเดียวกันกองทุนตั๋วร่วมก็จะมีรายได้มากพอในการเลี้ยงตัวเอง และในที่สุดรัฐบาลยังมีแผนที่จะตั้ง ‘กองทุนโครงสร้างพื้นฐาน’ เพื่อซื้อที่รัฐบาลบริหารก็จะดำเนินการซื้อสัมปทานทั้งหมดมาเป็นของรัฐ เพื่อให้รัฐควบคุมการเดินรถ ควบคุมราคารถไฟฟ้าได้โดยตรง

ภาพฝันก็คือในอนาคต ระบบรถไฟฟ้าจะมีตู้มากขึ้น ขบวนจะยาวขึ้น รถจะพร้อมรับผู้โดยสารเข้าเมืองมากขึ้น และหากคนกรุงเทพฯ และปริมณฑลเลือกใช้บริการรถไฟฟ้าเป็นหลัก นอกจากจะทำให้ประชาชนประหยัดค่าใช้จ่ายในการเดินทางได้แล้ว ยังสามารถแก้ปัญหาการจราจรอันเรื้อรังในเขตกรุงเทพฯ และปริมณฑล รวมถึงสามารถลดค่าฝุ่น PM2.5 และมลพิษได้

แน่นอนว่า ถ้าเรื่องดังกล่าวเป็นไปได้จริงจะสามารถแก้ความยุ่งเหยิงในอดีตที่รัฐบาลแต่ละชุดสร้างไว้ผ่านการเปิดให้มีรถไฟฟ้าหลายระบบ มีผู้ให้บริการหลายเจ้า หลายสัมปทาน คิดราคาที่แตกต่างกัน ทำให้ระบบเละเทะ ขึ้นราคาตามอำเภอใจจนถึงวันนี้

อย่างไรก็ตามนโยบายรถไฟฟ้า 20 บาท ก็มีความท้าทายไม่น้อย หากไม่นับปีแรกที่รัฐบาลใช้งบประมาณแผ่นดินโปะไปก่อน นั่นคือชุดกฎหมายต่างๆ ที่ต้องแก้ไขยังคงคาอยู่ในสภาฯ ฉะนั้นต้องการการเมืองที่ ‘นิ่ง’ มากพอ ผ่านกฎหมายให้ไปต่อ

ขณะเดียวกันเรื่องเงินชดเชยก็มีหลายฝ่ายกังวลว่า จำนวนเงินจะชดเชยได้จริงหรือไม่ บรรดา ‘ผู้เล่น’ บริษัทเอกชน เจ้าของสัมปทานรถไฟฟ้าหลายบริษัท หลากองค์กร จะยินดีให้ความร่วมมือหรือไม่ จะเพิ่มตู้ เพิ่มความถี่รถ เพื่อรองรับผู้โดยสารที่มากขึ้นหรือไม่

คำตอบของรถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย เป็นความตั้งใจอย่างยิ่งของรัฐบาลพรรคเพื่อไทย ซึ่งหากทำได้ ก็เชื่อว่าจะวิน-วินกับทุกฝ่าย และจะได้เสียงคนกรุงเทพฯ อีกเป็นกอบเป็นกำ