16 สิงหาคม 2560 สิ้น บุญเสริม สาตราภัย ช่างภาพคนสำคัญผู้บันทึกอดีตของล้านนา

อัพเดต 2 ชั่วโมงที่ผ่านมา • เผยแพร่ 3 ชั่วโมงที่ผ่านมา

บุญเสริม สาตราภัย (ภาพจากหนังสือ “กบฏกริช บาหลี”)

หากอ่านหนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ล้านนา, ประวัติศาสตร์เมืองเชียงใหม่ สักเล่มหนึ่ง จะต้องพบว่ารูปประกอบในหนังสือเหล่านั้น ที่มาจากฝีมือถ่ายภาพ หรือการเก็บสะสมภาพเก่าของ บุญเสริม สาตราภัย

เรื่องราวของบุญเสริมนั้น ธีรภาพ โลหิตกุล นักเขียนเรื่องสารคดี เคยมีโอกาสได้สัมภาษณ์เขา และเรียบเรียงไว้ในบทความชื่อ “แกะรอยชีวิต ‘คนเก็บอดีต’ ล้านนา บุญเสริมสาตราภัย” เก็บความได้ดังนี้

บุญเสริม สาตราภัย (7 มีนาคม พ.ศ. 2471-16 สิงหาคม พ.ศ. 2560) บิดาของท่านเป็นนายไปรษณีย์โทรเลขคนแรกของจังหวัดเชียงใหม่ การเกิดและโตที่บ้านพักไปรษณีย์ ทำให้บุญเสริมคุ้นเคยกับภาพโปสต์การ์ด สวยๆ จากต่างประเทศ ซึ่งบางครั้งก็เป็นรูปเหตุการณ์สำคัญ เช่น สงครามโลกครั้งที่ 1, ขบวนแห่พระบรมศพกษัตริย์ในทวีปยุโรป ฯลฯ

นั่นทำให้เขาเห็นความสำคัญของ “รูปภาพ” ว่ามีส่วนช่วยบันทึกประวัติศาสตร์

หากในยุคของบุญเสริมการถ่ายภาพไม่ใช่เรื่องที่คนทั่วไปเข้าถึงได้ง่ายๆ แต่บังเอิญพี่เขยของเขาที่ผู้อำนวยการโรงพยาบาลชอบถ่ายภาพ เมื่อโรงพยาบาลมีภารกิจไปปราบยุงในท้องถิ่นทุรกันดาร บุญเสริมจึงมีโอกาสติดตามไปช่วยงานพี่เขย และเรียนรู้การถ่ายภาพ ภาพถ่ายภาพครั้งแรกของเขาจึงเป็น ภาพคนจับยุง

ต่อมาบุญเสริมจะมาช่วยงานพี่สาวที่ร้านขายปุ๋ยในตัวเมืองเชียงใหม่ ก่อนจะไปเป็นช่างภาพให้กับ คนเมือง-หนังสือพิมพ์ท้องถิ่น ที่เพิ่งเปิดและยังขาดช่างภาพประจำ จากนั้นมาบุญเสริมก็เริ่มก้าวเข้าสู่การเป็นนักหนังสือพิมพ์และช่างภาพเต็มตัว เริ่มเรียนรู้เทคนิค อุปกรณ์ทั้งกล้องภาพนิ่ง และภาพยนตร์ ตลอดจนการล้าง, อัด และขยายภาพเองทั้งหมด

บุญเสริมเล่าประสบการณ์สำคัญครั้งหนึ่ง ที่ต้องขึ้นเครื่องบินทหารขนาดเล็ก ไปโปรยใบปลิวโฆษณางานฤดูหนาวเชียงใหม่ ประจำปี 2496 ว่า

“…ฮ.ลำเล็กๆ นั่งได้ 3 คน คือ นักบินกับผู้ช่วย แล้วก็ผม มีเข่งใส่ปลิวตั้งข้างหน้าต่างสองข้าง ผมไม่สั่น ไม่กลัว แต่มัวหามุมกล้องถ่ายภาพจนไม่ค่อยได้โปรยใบปลิว ก็วันนั้นเอากล้องคล้องคอขึ้นไปตั้ง 3 ตัว โชคดีที่วันนั้นอากาศดี ฟ้าเคลียร์ เลยได้ภาพสะพานนวรัฐภาพนี้มาเป็นภาพถ่ายทางอากาศของเชียงใหม่ภาพแรก ภูมิใจมาก...ยังจำได้ว่าวันนั้นเป็นวันที่ 31 ธันวาคม 2496…” (เน้นโดยผู้เขียน)

ประมาณปี 2505 สยามสมาคมในพระบรมราชูปถัมภ์ ริเริ่มงานบุกเบิกเรื่องชนเผ่าผีตองเหลือง มีไกรศรี นิมมานเหมินท์ ปราชญ์ล้านนาเป็นหัวหน้าคณะสำรวจ ชักชวนบุญเสริมให้ร่วมงานด้วย พวกเขาทำการสำรวจในพื้นที่ป่าแถบจังหวัแพร่-น่าน นับเป็นคณะสำรวจรุ่นบุกเบิกในเรื่องนี้

บุญเสริมนำข้อมูลและภาพในครั้งนั้นมาตีพิมพ์ในหนังสือพิมพ์คนเมือง จนได้รับรางวัลชนะเลิศการประกวดผลงานหนังสือพิมพ์ประเภทสารคดี ทั้งมีงานเขียนอื่นตามมา เช่น อดีตลานนา, เสด็จลานนาเล่ม 1 และเล่ม 2, เชียงใหม่เมื่อวันวาน, ศรีโหม้ คนเชียงใหม่คนแรกที่ไปอเมริกา ฯลฯ

นอกจากภาพที่บุญเสริมถ่ายเองแล้ว ยังมีภาพอีกจำนวนไม่น้อยที่บุญเสริมสะสมเมื่อทำงานกับหนังสือพิมพ์คนเมือง ภาพถ่ายเก่าของล้านนาที่ผ่านเข้ามา และบางภาพก็เป็นการทำสำเนาจากหอจดหมายเหตุเชียงใหม่ ซึ่งเป็นภาพถ่ายของพระยาเจริญราชไมตรี-ข้าหลวงยุติธธรรมประจำมณฑลพายัพ สมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งเป็นบุคคลแรกที่นำกล้องถ่ายภาพมาในเมืองเชียงใหม่, คุณหลวงอนุสารสุนทร คหบดีเชียงใหม่ และนักเล่นกล้องยุคเดียวกับพระยาเจริญราชไมตรี

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

ธีรภาพ โลหิตกุล. “แกะรอยชีวิต ‘คนเก็บอดีต’ ล้านนา บุญเสริมสาตราภัย” ใน กบฏกริช บาหลี, สำนักพิมพ์มติชน, กรกฎาคม 2540

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 16 สิงหาคม 2563

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : 16 สิงหาคม 2560 สิ้น บุญเสริม สาตราภัย ช่างภาพคนสำคัญผู้บันทึกอดีตของล้านนา

ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com