“พระชั้นสมเด็จ” สมัยรัชกาลที่ 2 ทำอะไร จึงพลาดตำแหน่ง “สมเด็จพระสังฆราช”
พ.ศ. 2362 พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 มีพระราชประสงค์จะสถาปนา “พระชั้นสมเด็จ” รูปหนึ่งขึ้นเป็น “สมเด็จพระสังฆราช” แต่เกิดเหตุพลิกผันให้พลาดตำแหน่งดังกล่าว และทรงให้ไล่ออกจากพระราชาคณะ
“พระชั้นสมเด็จ” องค์นั้น คือ “สมเด็จพระพนรัตน (อาจ)”
สมเด็จพระพนรัตน (อาจ) เป็นสมเด็จพระพนรัตน องค์ที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ชื่อเดิม “อาจ” เกิดเมื่อวันอาทิตย์ เดือนยี่ ปีขาล พ.ศ. 2301 ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าเอกทัศ แห่งกรุงศรีอยุธยา เดิมมีตำแหน่ง หรือสมณศักดิ์อะไรบ้างไม่ทราบชัด
สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 ท่านได้เลื่อนสมณศักดิ์เป็น “พระพรหมมุนี” อยู่วัดสระเกศฯ สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 ได้เป็น “พระพิมลธรรม”
พ.ศ. 2359 สมเด็จพระสังฆราช (สุก) สมเด็จพระสังฆราช พระองค์ที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ สิ้นพระชนม์ รัชกาลที่ 2 ทรงสถาปนา สมเด็จพระพนรัตน(มี) อยู่วัดราชบุรณะ ขึ้นเป็น “สมเด็จพระสังฆราช” และทรงเลื่อนพระพิมลธรรม (อาจ) ขึ้นเป็น “สมเด็จพระพนรัตน”
สมเด็จพระพนรัตน (อาจ) ได้ร่วมกับสมเด็จพระสังฆราช (มี) ช่วยกันเรียบเรียงหนังสือ “โอวาทานุสาสนี” สำหรับใช้สอนข้อปฏิบัติแก่พระภิกษุสามเณร และช่วยคัดเลือกพระภิกษุไทย เพื่อเป็น “คณะสมณทูต” ไปลังกา เมื่อ พ.ศ. 2357
นับเป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญหนึ่งใน “วงการสงฆ์” เวลานั้น
พ.ศ. 2362 สมเด็จพระสังฆราช (มี) สิ้นพระชนม์ เดิมรัชกาลที่ 2 จะทรงแต่งตั้ง สมเด็จพระพนรัตน (อาจ) เป็น “สมเด็จพระสังฆราช พระองค์ที่ 5” ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แห่มาอยู่วัดมหาธาตุฯ แล้ว แต่เกิดอธิกรณ์ ว่าสมเด็จพระพนรัตน (อาจ) ประพฤติต่อศิษย์ผิดสมณจารีต
รัชกาลที่ 2 ทรงกริ้ว และทรงมีรับสั่งให้ถอดออกจากสมณศักดิ์ลงเป็นพระอนุจร (พระลูกวัด) และไล่ออกจากวัดมหาธาตุ จากนั้นใน พ.ศ. 2363 รัชกาลที่ 2 ทรงตั้งสมเด็จพระญานสังวร (สุก) วัดราชสิทธิ์ เป็นสมเด็จพระสังฆราช
จากพระชั้นสมเด็จ จึงกลายเป็น “พระอาจารย์อาจ” และต้องย้ายไปอยู่ที่วัดไทรทอง (ปัจจุบันคือ วัดเบญจมบพิตร) ตราบจนมรณภาพในรัชกาลที่ 3
คลิกอ่านเพิ่ม ：
- ทำไม “พระสงฆ์ไทย” วินัยหย่อน? เหตุผลจากพระนิพนธ์สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ
- “พระเซเลบ” รสนิยมมวลชนชาวพุทธไทย ที่มาจากการเสื่อมศรัทธาข่าวฉาวพระดัง?
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
อ้างอิง
บัณฑิต ลิ่วชัยชาญ บรรณาธิการ. เรื่องตั้งพระราชาคณะผู้ใหญ่ในกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1, คณะกรรมการอำนวยการจัดงานฉลองพระชนมพรรษา 8 รอบ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก จัดพิมพ์เผยแพร่ พุทธศักราช 2566.
ธนิต อยู่โพธิ์. ตำนานสมณศักดิ์ พระวันรัต และสมเด็จพระราชาคณะผู้ทรงสมณศักดิ์ สมเด็จพระวันรัตน ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์, คณะศิษยานุศิษย์ จัดพิมพ์ถวาย ในงานฉลองพระชนมายุ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม วันที่ 28 มีนาคม พ.ศ. 2516
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 18 กรกฎาคม 2568.
อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : “พระชั้นสมเด็จ” สมัยรัชกาลที่ 2 ทำอะไร จึงพลาดตำแหน่ง “สมเด็จพระสังฆราช”
ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com