อินเดียหนุนดาไลลามะ เลือกผู้นำทางจิตวิญญาณคนใหม่ ต้าน ‘จีน’ ที่อ้างสิทธิการสืบทอดตำแหน่ง
วันนี้ (4 กรกฎาคม 2025) อินเดียประกาศสนับสนุน ดาไลลามะ (Dalai Lama) ให้คัดเลือกผู้สืบทอดตำแหน่งผู้นำพุทธศาสนาในทิเบตแต่เพียงผู้เดียว นับเป็นจุดยืนที่ตรงข้ามกับทางการจีน หลังพรรคคอมมิวนิสต์จีน (Chinese Communist Party: CCP) ประกาศควบคุมให้การกลับชาติมาเกิดขององค์ดาไลลามะองค์ใหม่ ต้องได้รับอนุญาตจากทางการ และสอดคล้องตามกฎหมายของประเทศ
ในวันที่ 2 กรกฎาคมที่ผ่านมา ผู้นำทางจิตวิญญาณของชาวทิเบตประกาศว่า จะมีการคัดเลือกว่า ใครคือดาไลลามะองค์ต่อไปหลังจากพระองค์สิ้นพระชนม์ โดยจะคัดเลือกผ่าน Gaden Phodrang Trust มูลนิธิที่พระองค์ก่อตั้งขึ้น ซึ่งมีอำนาจชอบธรรมรับรองการกลับชาติมาเกิดของดาไลลามะองค์ใหม่ และผู้อื่นไม่มีสิทธิแทรกแซงทั้งนั้น
“ข้าพเจ้าขอยืนยันว่า สถาบันดาไลลามะจะต้องคงอยู่ต่อไป” ประมุขศาสนาพุทธนิกายมหายานทิเบตกล่าวผ่านวิดีโอ โดยก่อนหน้านี้ พระองค์เคยเกริ่นว่า เมื่อถึงคราวอายุ 90 ปี จะปรึกษาหารือกับพระผู้ใหญ่ชั้นสูงและสาธารณชนทิเบตว่า ควรมีดาไลลามะต่อไปหรือไม่
การสืบทอดดาไลลามะเป็นหนึ่งในความขัดแย้งที่ใหญ่ที่สุดของการเมืองจีน หลังทิเบตถูกผนวกเป็นส่วนหนึ่งของประเทศในปี 1950 โดยอ้างว่า เป็นการปลดปล่อยชาวทิเบตให้เป็นอิสระจากระบบศักดินาล้าหลัง และอ้างอำนาจการจัดการผู้นำทางศาสนา ขณะที่ประชาชนลุกฮือต่อต้าน ทว่ากองทัพจีนก็เข้าปราบปรามและสังหารผู้คนนับหมื่น เป็นเหตุให้ดาไลลามะต้องลี้ภัย และตั้งรัฐบาลพลัดถิ่นในอินเดียตั้งแต่ปี 1959 เป็นต้นมา ซึ่งต่อมาพระองค์ได้รับรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพในฐานะผู้ยืนหยัดแก้ไขปัญหาอย่างสันติวิธี
นอกจากกลยุทธ์การสร้างความชอบธรรมทางการเมือง โดยประกาศให้ กยัลเซน นอร์บู (Gyaltsen Norbu) ชายชาวทิเบต ขึ้นเป็นปันเชนลามะองค์ที่ 11 หรือผู้นำทางด้านจิตวิญญาณเบอร์สองของชาวทิเบต ซึ่งปรากฏภาพเข้าไปนั่งในสภาประชาชนแห่งชาติน่าสนใจอย่างยิ่งว่าในปัจจุบัน พรรคคอมมิวนิสต์จีนพยายามอ้างการแทรกแซงรับรองดาไลลามะองค์ใหม่ผ่านกฎหมาย คือ ‘คำสั่งที่ 5’ ในกฎหมายท้องถิ่นที่ระบุว่า การกลับชาติมาเกิดของประมุขแห่งพุทธนิกายมหายานแบบทิเบตต้องขอ ‘อนุญาต’ จากทางการเท่านั้น ภายใต้เงื่อนไขคือ เป็นไปตามกฎหมาย ธรรมเนียมและประเพณีดั้งเดิมของจีน พร้อมย้ำว่า ทางการเคารพเสรีทางศาสนาของทุกคน
อย่างไรก็ตามอินเดียตอบสนองต่อแถลงการณ์ล่าสุดของดาไลลามะ โดย ไกเรน รีจีจู (Kiren Rijiju) รัฐมนตรีกระทรวงกิจการสภาและชนกลุ่มน้อย ประกาศสนับสนุนจุดยืนของผู้นำทางจิตวิญญาณทิเบตว่า ใครก็ไม่มีสิทธิแทรกแซงการตัดสินใจของพระองค์ในการเลือกดาไลลามะองค์ต่อไปได้
“มีแค่พระองค์หรือองค์กรที่มีอำนาจตัดสินใจ ผู้ศรัทธาทั้งหลายก็เชื่อเช่นนั้น นี่เป็นเรื่องสำคัญที่เหล่าสาวกทั่วโลกจับจ้องว่า พระองค์จะเลือกใครเป็นดาไลลามะองค์ต่อไป” รีจีจูกล่าว
จุดยืนของอินเดียครั้งนี้เป็นเรื่องที่ไม่เกิดบ่อยครั้งนัก ซึ่งสวนทางกับจีน มหาอำนาจเพื่อนบ้าน แต่ก็ไม่ใช่เรื่องแปลกแต่อย่างใด เพราะบทบาทของดาไลลามะมีอิทธิพลอย่างมากในกลุ่มประเทศเทือกเขาหิมาลัย ถือเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณที่ทุกประเทศนับถือและให้ความเคารพอย่างดี
ทุพเต็น จินปะ (Thupten Jinpa) ล่ามประจำตัวดาไลลามะ เคยอธิบายความศรัทธาของผู้คนว่า ดาไลลามะเปรียบเสมือนแม่เหล็กที่ยึดเหนียวทุกคนเข้าไว้ด้วยกัน จนตนกลัวว่า คนรุ่นใหม่ในทิเบตอาจปรับตัวไม่ได้ ถ้าวันหนึ่งไม่มีพระองค์ เพราะยึดมั่นในดาไลลามะมากเกินไป
ปฏิเสธไม่ได้ว่า บทบาทของดาไลลามะยังเชื่อมโยงไปถึงการแข่งขันภูมิรัฐศาสตร์ระหว่างเพื่อนบ้าน 2 ประเทศ อย่างความสัมพันธ์ระหว่างจีนกับอินเดียที่ไม่สู้ดีเป็นทุนเดิม ซึ่งมีการวิเคราะห์ว่า การมีอยู่ของผู้นำทางจิตวิญญาณทิเบต สามารถทำให้อินเดียต่อรองอำนาจทางการเมืองกับจีนได้
เชื่อกันว่า ปัญหาในอนาคตหลังจากนี้คือ โลกอาจมีดาไลลามะ 2 พระองค์ โดยมาจากการรับรองทั้งผู้นำทางจิตวิญญาณองค์ปัจจุบัน กับมาจากพรรคคอมมิวนิสต์จีน ซึ่งตามพิธีกรรมโบราณ การตามหาอวตารของพระอวโลกิเตศวรองค์ใหม่จะเกิดขึ้นในพิธีไว้อาลัยประมุของค์เดิม เช่น การตามรอยจากทิศทางของควันในพิธีศพ นิมิตจากนักพยากรณ์ รวมถึงลาโมลัตโซ (Lhamo Latso) ทะเลสาปในทิเบต สถานที่ตามคำทำนายโบราณ โดยเชื่อกันว่า ประมุของค์ใหม่คือเด็กแรกเกิดในเวลาเดียวกันกับที่ดาไลลามะองค์ก่อนสิ้นพระชนม์
อ้างอิง
- https://edition.cnn.com/2019/04/11/asia/dalai-lama-beijing-tibet-china-intl
- https://edition.cnn.com/2025/07/02/asia/dalai-lama-reincarnation-announcement-intl-hnk
- https://edition.cnn.com/2025/07/03/asia/dalai-lama-90-birthday-reincarnation-battle-china-intl-hnk
- https://edition.cnn.com/2025/06/06/china/china-appointed-panchen-lama-meeting-xi-jinping-intl-hnk