เรียนรู้จาก ‘มาเก๊า’ รีดเงิน Entertainment Complex สร้างชาติ สร้างแหล่งท่องเที่ยวใหม่
ย้อนกลับไปไม่นาน เมื่อ 3 ทศวรรษก่อน ‘มาเก๊า’ อดีตอาณานิคมของโปรตุเกส ซึ่งเพิ่งส่งมอบคืนให้จีนในปี 1999 พร้อมกับที่อังกฤษคืนฮ่องกงให้จีน เป็นดินแดนที่มีอัตลักษณ์เฉพาะตัว ประวัติศาสตร์ของมาเก๊าเกิดได้ด้วยการพนัน โปรตุเกสอนุญาตให้มาเก๊าตั้งบ่อนได้อย่างถูกกฎหมายนับตั้งแต่ปี 1850 ทว่าส่วนใหญ่ยังเป็นการพนันแบบที่คนจีนดั้งเดิมเล่นกัน จำพวก ‘ไพ่นกกระจอก’
อย่างไรก็ตามหากนับภาพของ ‘คาสิโน’ ที่เห็นกันวันนี้ ต้องนับจากปี 1962 ที่คาสิโนถูกกฎหมายผูกขาดโดย Sociedade de Turismo e Diversoes de Macau (STDM) ที่มีเจ้าของคือ สแตนลีย์ โฮ (Stanley Ho) สร้างคุณูปการให้กับมาเก๊า โดยวาดภาพลาสเวกัสในสหรัฐอเมริกาเป็นต้นแบบ ดึงการพนันเข้ามายังมาเก๊ามากขึ้น ผ่านคาสิโนครบวงจรอย่าง Hotel Lisboa และขยายบริการเฟอร์รี ให้การเดินทางจากฮ่องกงถึงมาเก๊าสะดวกสบายมากยิ่งขึ้น ยิ่งฮ่องกงโตเท่าไร มาเก๊าก็โตไปด้วยกัน จากนักเดินทางที่เดินทางมาฮ่องกงและเลือกที่จะ ‘เสี่ยงดวง’ ในมาเก๊า
ทศวรรษ 1990 มาเก๊าเริ่มเจอปัญหาสังคม คาสิโนกลายเป็นแหล่งฟอกเงิน แหล่งอาชญากรรม โดยเฉพาะห้วงเวลาก่อนที่จะส่งมอบเกาะคืนให้กับจีน ในทศวรรษ 1990 ระบบเศรษฐกิจมาเก๊ายังยืนอยู่ด้วยท่าเรือ สิ่งทอ และคาสิโนขนาดเล็ก
เมื่อจีนรับไม้ต่อ และเลือกที่จะปล่อยให้มาเก๊าดำเนินธุรกิจคาสิโนต่อไป สิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้คือ ทำให้ธุรกิจคาสิโน ‘เป็นระบบ’ มากยิ่งขึ้น ดึงต่างชาติให้มาลงทุนมากขึ้น เปลี่ยนผู้เล่นจากเจ้าเดียวให้เป็นหลากหลายราย
จากคาสิโนสู่ ‘สถานบันเทิงครบวงจร’
ในปี 2002 รัฐบาลมาเก๊าตัดสินใจยกเลิกระบบผูกขาด และเริ่มออกใบอนุญาตให้ต่างชาติเข้ามาประมูลใบอนุญาต เริ่มจากกลุ่ม Sands และกลุ่ม Wynn จากลาสเวกัส ตามมาด้วยกลุ่ม Galaxy และกลุ่ม MGM ระบบใบอนุญาตออกแบบให้คาสิโนที่มุ่งเน้นแต่การพนันเปลี่ยนไปสู่ ‘สถานบันเทิงครบวงจร’
กว่าจะไปถึงตรงนั้น รัฐบาลได้ถมทะเลใหม่ ขยายเกาะเล็กๆ จนกลายเป็นเกาะโคไท (Cotai) พร้อมกับออกแบบถนนกลางเกาะ โดยยึดโมเดลจากลาสเวกัส ภายใต้ชื่อว่า Cotai Strip นับจากนั้น มาเก๊าก็มีแหล่งท่องเที่ยวใหม่ๆ ที่คนไทยชอบไปเที่ยว ไม่ว่าจะเป็น The Venetian Macau, The Parisian Macau, The Londoner Macau ของเครือ Sands เน้นความอลังการและการจำลองเมืองดังๆ ทั่วโลกให้มาอยู่ในมาเก๊า ด้วยเครือ Sands นี้เอง มาเก๊าจึงมีทั้งเวนิส หอไอเฟล และหอนาฬิกาบิกเบน อยู่ด้วยกันบนถนนเส้นเดียว
ขณะที่เครือ Galaxy ก็สร้างอาณาจักรใหม่ หมู่อาคารสีทองเชื่อมต่อกันหลายตึกมีพื้นที่รวมกันกว่า 1 ล้านตารางกิโลเมตร ล้อมรอบด้วยโรงแรมหรูทุกชื่อที่คุณจะนึกขึ้นได้ ทั้ง JW Marriott, The Ritz-Carlton, Raffles, Capella, Okura และ Andaz นอกจากนี้ยังมีสวนน้ำคลื่นเทียมที่ใหญ่ที่สุดในโลก และ Galaxy Arena สำหรับแสดงคอนเสิร์ต-จัดอีเวนต์กีฬาระดับโลก
MGM มาฉีก ขณะที่ค่ายอื่นขายความหรูหรา MGM ไปเน้นเรื่องศิลปวัฒนธรรม โดยสร้างพิพิธภัณฑ์ POLY MGM MUSEUM ในรีสอร์ตแห่งแรกบนเกาะไทปา จัดแสดงโบราณวัตถุเก่าแก่จากพระราชวังฤดูร้อน เปิดให้เข้าชมฟรี ขณะที่รีสอร์ตแห่งใหม่บนเกาะโคไท จัดการแสดง Macau 2049 แสดงอัตลักษณ์จีนในแต่ละภูมิภาค ผสมการแสดงโดรน หุ่นยนต์ และมนุษย์
ส่วน Wynn ก็ขายความยิ่งใหญ่ มีกระเช้าชมวิวภายในโซนอาคาร พร้อมโชว์น้ำพุแบบเดียวกับในลาสเวกัส ขณะเดียวกันยังคัดสรรร้านอาหารหรู มารวมไว้ด้วยกัน Studio City ของ MelCo เจาะทำชิงช้าสวรรค์กลางอาคารแบบสูงที่สุดในโลก พร้อมสวนสนุกและสวนน้ำ ขณะที่ Grand Lisboa Palace ของ STDM ดั้งเดิมก็ขายความหรูหรา ขายแกลเลอรีศิลปะ และศูนย์รวมร้านอาหารเข้าด้วยกัน
60% ของรายได้คาสิโน ต้องส่งให้รัฐ
ข้อกำหนดหนึ่งที่รัฐบาลวางไว้ Entertainment Complex ที่เข้ามาขอใบอนุญาตจะต้องยื่นข้อเสนอต่อรัฐบาลมาเก๊าว่า ในคอมเพล็กซ์ของตัวเองจะมี ‘จุดขาย’ อย่างไรบ้าง สร้างแหล่งท่องเที่ยวใหม่ๆ อะไรให้กับเมืองได้บ้าง โดยไม่ต้องการให้เรื่องของการพนันเป็นจุดขายเพียงอย่างเดียว ในเวลาเดียวกัน รัฐบาลอาจเป็น ‘ผู้ขอ’ ว่า Entertainment Complex รายนั้นจะทำอะไรให้กับเมือง เป็นต้นว่า รัฐบาลอยากได้สนามกีฬาในร่มหรือสวนน้ำ ก็สามารถใส่รายละเอียดเข้าไปในขั้นตอนเจรจาต่อรองได้เลย
ปัจจุบันสัดส่วนของการพนันใน Entertainment Complex แต่ละแห่งคิดเป็นเพียง 10% เท่านั้น โดยที่เหลือเป็นส่วนของห้องพัก ร้านอาหาร พิพิธภัณฑ์ และฮอลล์คอนเสิร์ต ทว่าแม้จะมีสัดส่วนของโต๊ะพนันไม่มาก แต่รายได้จากการพนันคิดเป็น 70-80% ของ Entertainment Complex แต่ละแห่งเลยทีเดียว
เรียกได้ว่า Business Model ของ Entertainment Complex ใช้เงินจาก ‘การพนัน’ เพื่อหล่อเลี้ยงธุรกิจของตัวเองให้อยู่รอดและงอกเงยต่อไป
ข้อมูลที่น่าสนใจอีกอย่างก็คือ รายได้กว่า 40% จากการพนันในคาสิโนแต่ละแห่งจำเป็นต้องส่งเข้า ‘รัฐ’ โดยแบ่งเป็น 35% ส่งเป็นภาษีการพนัน, 2% เป็นกองทุนสาธารณะเพื่อวัฒนธรรม การศึกษา งานวิจัย ขณะที่อีก 3% สำหรับพัฒนาเมือง ส่งเสริมการท่องเที่ยว และระบบประกันสังคม
ทั้งหมดนี้ยังตามมาด้วยระบบการตรวจสอบอย่างเข้มข้น เพราะเงินต้องเข้ารัฐจำนวนมหาศาล แต่ละ Entertainment Complex แทบจะต้องมีห้องสำหรับหน่วยงานรัฐเข้ามานั่งตรวจสอบเงินไหลเข้า-ไหลออก หลายบริษัทมีบริษัทแม่อยู่ในสหรัฐอเมริกาที่ต้องเข้มงวดเรื่องการฟอกเงิน การรับสินบนของเจ้าหน้าที่รัฐ จึงต้องตั้งมาตรฐานให้สูงลิ่ว ป้องกันไม่ให้ ‘จีนเทา’ ใช้คาสิโนเป็นแหล่งผ่านเงิน โดยเฉพาะจากห้องพนัน VIP ซึ่งก่อนหน้านี้เป็นอีกหนึ่งแหล่งผ่านเงิน และเป็นที่จับตาของ สี จิ้นผิง (Xi Jinping) ประธานาธิบดีจีน
ด้วย Business Model เช่นนี้ คือสิ่งที่หล่อเลี้ยงให้มาเก๊ายังอยู่ได้ และทำให้มาเก๊าเติบโตอย่างก้าวกระโดด ปี 2010 GDP ของมาเก๊าอยู่ที่ 2.8 หมื่นล้านเหรียญสหรัฐฯ (ประมาณ 9 แสนล้านบาท) ขณะที่ปัจจุบันอยู่ที่ 5.8 หมื่นล้านเหรียญสหรัฐฯ (ประมาณ 1.75 ล้านล้านบาท) หรือมากกว่าเดิมหนึ่งเท่าตัว ขณะเดียวกันรายได้จากคาสิโนในปัจจุบัน ยังสูงเกินเมืองเอกคาสิโนของโลกอยู่ 3-4 เท่าตัว
อย่างไรก็ตามรัฐบาลมาเก๊าพยายามลดการพึ่งพาธุรกิจการพนัน และใช้เงินจากการพนันมาพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเพิ่มขึ้น เพื่อลบคำสบประมาทที่ว่า ‘มาเก๊า’ ไม่มีอะไร นอกจากคาสิโนและความหรูหรา ไปสู่จุดขายด้วยการท่องเที่ยวใหม่ๆ
ขณะที่จีนก็พยายามสร้างจุดขาย เชื่อมโยงมาเก๊า ฮ่องกง กับจูไห่ ให้ครบวงจร เป็นเขตเศรษฐกิจที่เรียกว่า Greater Bay Area ด้วยสะพานเชื่อมความยาว 55 กิโลเมตร ก็ดึงดูดนักท่องเที่ยวจากแผ่นดินใหญ่ให้มายังมาเก๊าได้ง่ายขึ้น
เมื่อเกิดด้วย ‘คาสิโน’ ความท้าทายก็คือจะทำอย่างไร ให้ในที่สุดมาเก๊าสามารถพึ่งพาแหล่งรายได้อื่นๆ ด้วยทรัพยากรที่มีจำกัด เนื้อที่ของมาเก๊ามีเพียง 33 ตารางกิโลเมตร เนื้อที่เท่ากับเพียงเขตเขตเดียวในกรุงเทพฯ
บทส่งท้าย… ข้อคิดหากสร้าง Entertainment Complex ในไทย
1. สิ่งสำคัญที่เห็นด้วยตาคือ Entertainment Complex มาเก๊าอยู่ด้วย ‘คนจีน’ เรียกได้ว่า 90% เป็นชาวจีนล้วนๆ ด้วยการเดินทางที่ง่ายดาย…ทั้งจากจีนแผ่นดินใหญ่และฮ่องกง ที่เป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจ ด้วยภาษาที่สามารถสื่อสารกันรู้เรื่อง โต๊ะการพนัน ซึ่งส่วนใหญ่เป็น ‘บาคารา’ ที่ชาวจีนนิยม คำถามสำคัญก็คือ หากไทยเปิด Entertainment Complex จะสามารถดึงคนจีน ซึ่งเคยเล่นคาสิโนและคุ้นเคยกับคาสิโนให้มาเล่นในไทยแทนได้หรือไม่
2. ด้วยข้อแรกจึงน่าแปลกใจ หากอ้างอิงคำพูดของ อนุทิน ชาญวีรกูล อดีตรองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ที่ระบุว่า สี จิ้นผิงคัดค้านไม่ให้ไทยเปิด Entertainment Complex เพราะถือว่าเป็น ‘การพนัน’ ก็ในเมื่อมาเก๊า ซึ่งจีนดูแลกลับมีชาวจีนเล่นพนันกันเต็มไปหมด
3. ข้อที่น่าสนใจอีกอย่างคือ ไม่ว่าจะเป็น Galaxy, MGM, Sands, Wynn หรือ MelCo ต่างให้ความสนใจที่จะลงทุนในประเทศไทย คำถามสำคัญคือ หากกฎหมาย Entertainment Complex ผ่าน (ซึ่งไม่รู้ว่าเมื่อไร) รัฐบาลจะเลือกทางไหนเพื่อสร้างรายได้ให้กับประเทศมากที่สุด และจะมีองค์ประกอบใดบ้างที่ดึงดูดนักท่องเที่ยว ไม่ว่าจะเป็นสวนสนุก อารีนา สวนน้ำ พิพิธภัณฑ์ เพื่อเติมในที่สิ่งที่ขาด และทำอย่างไร จะทำให้ประชาชนเชื่อมั่นได้ว่า ผู้ที่มีใบอนุญาตไม่ได้มีนอกมีในกับรัฐบาล
4. สำหรับไทยอาจไม่ได้ยึดมาเก๊าเป็นแบบอย่าง ทว่ายึด ‘สิงคโปร์ ที่มีทั้ง Marina Bay Sands และ Resorts World Sentosa เป็นต้นแบบ ปัจจุบันสิงคโปร์กำหนด ‘ค่าเข้า’ คาสิโนไว้ที่ 4,000 บาทต่อครั้ง และ 8 หมื่นบาทต่อปี และ ‘แบน’ ไม่ให้บรรดาเจ้าหน้าที่รัฐ นักการเมืองเข้าเล่น ขณะที่ญี่ปุ่นซึ่งกำลังก่อสร้าง กำหนดให้พลเมืองญี่ปุ่นเสียค่าเข้าที่ 6,000 เยน (ประมาณ 1,500 บาท) ต่อครั้ง และห้ามเข้าเกิน 3 ครั้งต่อสัปดาห์ รวมถึงมีระบบ Facial Recognition เพื่อติดตามพฤติกรรมการเล่นพนัน ซึ่งหากรัฐบาลจะเสนอกฎหมายนี้เข้าสภาฯ อีกครั้ง ระบบเหล่านี้อาจต้องชัดเจนมากขึ้น เพื่อป้องกันไม่ให้ ‘คนดี’ ศีลธรรมสูงส่งแสดงความกังวลว่า คนไทยอาจติดการพนัน