อ่านหนังสือ = อายุยืน? วิจัยชี้ ช่วยกระตุ้นสมอง ลดเครียด ดีต่อใจ

ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา แนวคิดเรื่อง “Longevity” หรือการยืดอายุขัยอย่างมีคุณภาพ กลายเป็นหนึ่งในเทรนด์สุขภาพที่มาแรง ทั้งในกลุ่มคนวัยทำงาน Gen Z และ millennials (Gen Y) ไปจนถึงกลุ่มผู้สูงวัย ที่ต้องการมีชีวิตสุขภาพดีไปได้ยาวนาน โดยข้อมูลจาก Vogue Business และ Global Wellness Institute ชี้ชัดว่า ในปี 2025 ผู้บริโภคกว่า 52% เชื่อว่าพวกเขาจะมีสุขภาพดีขึ้นในอีก 5 ปีข้างหน้า และมีแนวโน้มลงทุนด้านการดูแลสุขภาพเชิงป้องกันมากขึ้น (เทียบกับ 46% ในปี 2023)

อีกทั้งการสำรวจของ Global Wellness Institute ยังระบุว่า Longevity จะกลายเป็นหัวใจของอุตสาหกรรมเวลเนสในปี 2025 ซึ่งรวมถึงการใช้ AI และเทคโนโลยีสุขภาพสวมใส่ (wearables) เพื่อวัดข้อมูลชีวภาพแบบเรียลไทม์ การรับประทานอาหารตามจีโนม (nutrigenomics) รวมถึงการปรับแผนดูแลสุขภาพแบบ personalized ซึ่งเป็นที่นิยมมากขึ้นอย่างรวดเร็ว

ไม่เพียงเท่านั้น จากรายงานของ McKinsey ยังระบุด้วยว่า ผู้บริโภคกลุ่มคนรุ่นใหม่อย่าง Gen Z Gen Y มองการดูแลสุขภาพโดยรวมโยงไปถึงเรื่อง “Longevity” มากขึ้นอย่างเด่นชัด ไม่ใช่แค่การลดน้ำหนักหรือออกกำลังกายอีกต่อไป แต่มุ่งดูแลตัวเองเพื่อให้ “สุขภาพดีในระยะยาว”

พูดง่ายๆ ก็คือ ปัจจุบันผู้คนไม่เพียงอยากอายุยืน แต่ต้องการมีอายุยืนที่มีคุณภาพ (healthspan) ด้วย และพยายามเปลี่ยนวิถีชีวิต เช่น การนอน การกิน การเคลื่อนไหว และแม้แต่การอ่านหนังสือ ให้ตอบโจทย์ด้านสุขภาพกาย ใจ และสมองอย่างยั่งยืน

ทำไมอ่านหนังสือช่วยอายุยืน? ส่องเหตุผลทางวิทยาศาสตร์

โดยเฉพาะ “การอ่านหนังสือ” หลายคนอาจไม่เชื่อว่า จะช่วยให้มีอายุยืนยาวได้อย่างไร แต่เรื่องนี้มีคำอธิบายทางวิทยาศาสตร์ที่ชัดเจน เพราะการอ่านไม่ได้แค่ให้ความรู้หรือความบันเทิง แต่ยังเป็นหนึ่งในกิจกรรม ที่ช่วยเพิ่มพลังสมอง ลดความเครียด และส่งเสริมสุขภาพจิตอย่างชัดเจน งานวิจัยชี้ว่าเพียงแค่คุณหยิบหนังสือขึ้นมาอ่านเป็นประจำ ก็อาจมีโอกาสใช้ชีวิตได้นานและมีคุณภาพมากขึ้นกว่าที่คิด

และนี่คือ 5 เหตุผลที่ทำให้การอ่าน ส่งผลต่อการมีสุขภาพร่างกายและจิตใจที่ดี และมีส่วนช่วยให้ชีวิตยืนยาวขึ้น

1. เข้าใจตนเองมากขึ้น ลดเครียด ดีต่อใจ ส่งเสริมอายุยืนยาว

แม้จะดูเหมือนเป็นกิจกรรมเรียบง่าย แต่การอ่านหนังสือกลับส่งผลโดยตรงต่อ “อายุขัย” ของเราอย่างไม่น่าเชื่อ งานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสาร Social Science & Medicine พบว่า คนที่อ่านหนังสือเป็นประจำมีแนวโน้มจะมีชีวิตยืนยาวกว่าผู้ที่ไม่อ่านถึงหลายปี

โดยเฉพาะกลุ่มที่อ่านหนังสือเล่ม (ไม่ใช่แค่หนังสือพิมพ์หรือบทความออนไลน์) ที่หลากหลายอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากการอ่านช่วยส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ ความสามารถในการเข้าใจอารมณ์ตัวเองและผู้อื่น รวมถึงช่วยคลายเครียดได้ดี ซึ่งสิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อสุขภาพกายและใจในระยะยาว

2. กระตุ้นสมอง เพิ่มไอคิว และช่วยความจำ

ข้อมูลจากวารสาร Neurology ชี้ว่า การอ่านช่วยส่งเสริมกระบวนการคิดวิเคราะห์ ความเข้าใจ และความจำ ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของ "ความฉลาดทางสติปัญญา (IQ)" แม้การอ่านจะเป็นกิจกรรมนิ่งๆ อยู่กับที่ ไม่ต้องออกแรง แต่กลับส่งผลดีต่อสมอง ได้เหมือนกับการออกกำลังกายเบาๆ เพราะช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของเลือดในสมอง และเสริมสร้างการเชื่อมโยงของเซลล์สมองหลายส่วน

ยิ่งไปกว่านั้น งานวิจัยจากวารสาร Brain Connectivity ยังพบว่า การอ่านนิยาย โดยเฉพาะเรื่องที่มีเนื้อหาน่าติดตาม ช่วยกระตุ้นให้สมองเชื่อมโยงข้อมูลระหว่างส่วนต่างๆ ได้ดีขึ้น และผลลัพธ์นั้นไม่ได้เกิดขึ้นแค่ช่วงที่อ่าน แต่ยังคงอยู่ต่อเนื่องอีกหลายวันหลังจากอ่านจบ หมายความว่า การอ่านช่วยยืดอายุของการคิดเชิงลึก คิดเชิงระบบ และเพิ่มประสิทธิภาพของสมองได้จริง

3. เสริมทักษะความสัมพันธ์ เพิ่มความเข้าอกเข้าใจผู้อื่น

ในยุคที่คนกว่าครึ่งบอกว่าตัวเองรู้สึกโดดเดี่ยว การอ่านกลับกลายเป็นเครื่องมือช่วยเยียวยาความสัมพันธ์กับโลกและคนรอบตัว ได้อย่างน่าประหลาดใจ

งานวิจัยจากวารสาร Science ชี้ว่า การอ่านนิยายช่วยพัฒนาทักษะที่เรียกว่า “ทฤษฎีจิตใจ” (Theory of Mind) หรือความสามารถในการเข้าใจว่าผู้อื่นกำลังคิดหรือรู้สึกอย่างไร เมื่อเราติดตามชีวิตของตัวละครที่ต้องเผชิญกับอารมณ์ ปัญหา และการตัดสินใจหลากหลาย การอ่านจึงเป็นการฝึกเข้าอกเข้าใจผู้อื่นทางอ้อม ซึ่งส่งผลต่อการพัฒนาทักษะความเห็นอกเห็นใจ (Empathy) ในชีวิตจริง

นอกจากนี้ การอ่านยังส่งผลต่อ “ความฉลาดทางอารมณ์” (EQ) ด้วย เพราะเมื่อเรารู้จักอารมณ์ของตัวละคร และเข้าใจว่าคำพูดหรือการกระทำส่งผลต่อคนอื่นอย่างไร เราก็จะสามารถจัดการอารมณ์ตัวเอง และปรับวิธีสื่อสารกับคนรอบข้างได้อย่างเหมาะสมมากขึ้น จึงไม่แปลกที่คนชอบอ่านหนังสือ มักเป็นผู้ฟังที่ดี และเข้าใจคนอื่นได้ลึกซึ้งกว่า

4. อ่านก่อนนอน ช่วยให้หลับง่าย หลับลึก

ใครที่นอนหลับไม่เพียงพอหรือหลับไม่สนิท การอ่านหนังสือก่อนนอน อาจเป็นกิจกรรมง่ายๆ ที่เปลี่ยนคุณภาพการนอนได้ โดยงานวิจัยในวารสาร Trials ได้ทดลองเปรียบเทียบกลุ่มคนที่อ่านหนังสือก่อนนอน กับกลุ่มที่ไม่อ่าน พบว่าผู้ที่อ่านก่อนเข้านอนมีคุณภาพการนอนที่ดีกว่า โดยเฉพาะในแง่ของการหลับเร็วขึ้น หลับลึกขึ้น และตื่นมารู้สึกสดชื่นมากขึ้น

เหตุผลหลักคือ การอ่านช่วยลดการใช้หน้าจอที่เต็มไปด้วยแสงสีฟ้า (ซึ่งยับยั้งการหลั่งเมลาโทนิน) อีกทั้งยังเป็นกิจกรรมที่ช่วยผ่อนคลายจิตใจ และทำให้ระบบต่างๆ ในร่างกายเริ่มช้าลง ช่วยให้สมองเข้าสู่ภาวะพร้อมนอนหลับได้ง่ายขึ้น

5. ลดความเครียด เพิ่มความสุข

การอ่านไม่ได้แค่ให้ความรู้ แต่ยังช่วยให้คุณรู้สึก “ดีขึ้น” จริงๆ ในยุคที่ประชากรโลกเผชิญโรคซึมเศร้าและความวิตกกังวล เพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง งานวิจัยจาก PLOS One ชี้ว่า ผู้ที่อ่านหนังสือเป็นประจำ จะมีอารมณ์โดยรวมที่ดีขึ้น มองโลกในแง่บวก และมีความหวังมากกว่าคนที่ไม่ได้อ่าน

เพราะเมื่อคุณได้อ่านเรื่องราวที่พาคุณออกจากความคิดฟุ้งซ่าน หรือเรื่องเครียดที่เจอในแต่ละวัน การอ่านจึงทำหน้าที่เหมือน “หน้าต่าง” ที่พาคุณออกจากหัวตัวเอง และเปิดมุมมองใหม่ให้กับชีวิต

หาเวลาอ่านหนังสืออย่างไร ในวันที่ชีวิตยุ่งวุ่นวาย?

แม้จะรู้ว่าการอ่านมีประโยชน์ แต่หลายคนก็ยังรู้สึกว่า “ไม่มีเวลา” นี่คือ 5 วิธีที่ช่วยให้คุณกลับมาอ่านหนังสือได้โดยไม่รู้สึกฝืน

ตั้งเป้าหมายเล็กๆ ที่เป็นจริง: กำหนดว่าอยากอ่านวันละ 10-30 นาที หรืออย่างน้อยสัปดาห์ละ 3 วัน เป้าหมายที่ชัดเจน จะช่วยให้คุณสร้างนิสัยการอ่านได้ง่ายขึ้น

เริ่มจากน้อย แล้วค่อยเพิ่ม: ถ้ายังไม่ชิน ลองเริ่มแค่วันละ 5-10 นาทีก่อน เมื่อเริ่มรู้สึกสนุก การอ่านจะกลายเป็นกิจวัตรโดยไม่ต้องฝืน

เลือกหนังสือที่ “อยาก” อ่าน ไม่ใช่ “ควร” อ่าน: อย่าฝืนตัวเองด้วยหนังสือที่อ่านไม่สนุก ลองหาหนังสือที่คุณหยิบแล้ววางไม่ลง หรือเรื่องที่ทำให้คุณอยากรู้ต่อ แล้วค่อยๆ ขยับไปยังหัวข้ออื่น อย่างไรก็ตาม การอ่านหนังสือที่หลากหลายจะช่วยขยายมุมมองชีวิต และเปิดโลกกว้างมากขึ้น

ใช้เวลาระหว่างวันให้คุ้มค่า: อ่านหนังสือระหว่างเดินทาง นั่งรถ หรือรอคิว หรือจะฟังหนังสือเสียงระหว่างทำงานบ้าน ซึ่งก็ได้ผลเช่นกัน โดยการ “อ่านด้วยหู” ก็ให้ประโยชน์ต่อสมองและจินตนาการไม่แพ้กัน

วางกติกาให้ตัวเอง: เรียกว่า “Self-binding” เช่น ดูซีรีส์ได้ ก็ต่อเมื่ออ่านครบ 10 นาที หรือห้ามเล่นโซเชียลหลัง 2 ทุ่ม แล้วใช้เวลานั้นอ่านหนังสือแทน เทคนิคนี้ช่วยลดการเสพติดหน้าจอและเปลี่ยนเวลาเสียไปให้กลายเป็นเวลาเติมเต็มตัวเอง

โดยสรุปคือ ไม่ว่าคุณจะอ่านเพราะอยากฉลาดขึ้น มีสุขภาพดีขึ้น เข้าใจคนรอบตัวมากขึ้น หรือแค่อยากหลับง่ายขึ้น ..การอ่านหนังสือก็สามารถตอบโจทย์ทั้งหมดได้ในเวลาเดียวกัน และยังเป็น “กิจกรรมต้นทุนต่ำแต่ผลลัพธ์สูง” ที่ทุกคนเข้าถึงได้ง่ายที่สุดอย่างแท้จริง เพราะทุกหน้าในหนังสือ อาจเป็นก้าวแรกสู่การมีชีวิตที่ดีขึ้นในแบบที่คุณคาดไม่ถึง

อ้างอิง: Forbes, Naturecan, Academic, PMC Med, Liebertpub, Voguebusiness, Mckinsey, GlobalWellnessInstitute