2 ขั้นตอนสำคัญ พิสูจน์พระสมเด็จฯ แท้

อัพเดต 3 ชั่วโมงที่ผ่านมา • เผยแพร่ 3 ชั่วโมงที่ผ่านมา

ภาพไฮไลต์

การพิจารณาพระสมเด็จฯตามหลักการพิสูจน์หลักฐานเพื่อหาพระสมเด็จฯแท้ของท่านเจ้าประคุณสมเด็จโตนั้น มีขั้นตอนสำคัญอยู่ 2 ขั้นตอน คือ การกำหนดพระสมเด็จฯต้นแบบ และการพิสูจน์อัตลักษณ์พระสมเด็จฯ โดย “ศาสตร์แห่งพระสมเด็จ” ขออนุญาตนำเสนอรายละเอียดของแต่ละขั้นตอนดังต่อไปนี้

การกำหนดพระสมเด็จฯต้นแบบ

หลักการสำคัญในการพิสูจน์หลักฐานเพื่อพิจารณาว่าสิ่งที่ต้องการพิสูจน์นั้นเป็นของแท้หรือของปลอมก็คือ ผู้พิสูจน์จำเป็นที่จะต้องมีการหาต้นแบบหรือของแท้ไว้เปรียบเทียบ

การพิจารณาพระสมเด็จฯของท่านเจ้าประคุณสมเด็จโตก็เช่นกัน เมื่อต้องการพิสูจน์ว่าพระสมเด็จฯที่นำมาพิจารณานั้นเป็นพระแท้หรือไม่ จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องหาพระสมเด็จฯองค์ต้นแบบหรือองค์ครูไว้เปรียบเทียบ

การหาพระสมเด็จฯองค์ต้นแบบนั้นค่อนข้างจะเป็นเรื่องยาก เนื่องจากพระสมเด็จฯของท่านเจ้าประคุณสมเด็จโตมีการสร้างมามากกว่า 150 ปี การหาพยานหลักฐานที่มีความเกี่ยวเนื่องเชื่อมโยงกับท่านเจ้าประคุณสมเด็จโตเพื่อยืนยันความน่าเชื่อถือของพระสมเด็จฯองค์ต้นแบบนั้นทำได้ค่อนข้างยาก ส่วนใหญ่เป็นเพียงพยานบอกเล่าที่มาในรูปแบบของเอกสารบันทึกข้อมูล มีทั้งที่น่าเชื่อถือ น่าเชื่อถือน้อย และไม่น่าเชื่อถือเลย ถ้าพระสมเด็จฯต้นแบบเหล่านั้นอ้างอิงมาจากพยานหลักฐานหรือเอกสารข้อมูลที่ไม่น่าเชื่อถือ พระสมเด็จฯที่อ้างว่าเป็นองค์ต้นแบบนั้นย่อมไม่น่าเชื่อถือเช่นกัน ในปัจจุบันตำราที่น่าเชื่อถือ เป็นที่ยอมรับในวงกว้าง ที่ใช้ในการพิจารณาพระสมเด็จฯของท่านเจ้าประคุณสมเด็จโต คือตำราของ ตรียัมปวาย (นามปากกาของพันเอก (พิเศษ) ประจน กิตติประวัติ) อาจารย์ประกิต หลิมสกุล หรือพลายชุมพล แห่งหนังสือพิมพ์ไทยรัฐ เป็นผู้หนึ่งที่นำข้อเขียนของ ตรียัมปวาย มาถ่ายทอดโดยผสมผสานกับองค์ความรู้อันเป็นประโยชน์ของท่านอย่างลงตัว ในคอลัมน์ “ปาฏิหาริย์จากหิ้งพระ”

ความน่าเชื่อถือของพระสมเด็จฯองค์ต้นแบบนั้นเป็นเรื่องที่สำคัญมาก เปรียบเสมือนการติดกระดุมเม็ดแรก ถ้าต้นแบบไม่น่าเชื่อถือหรือมีความน่าเชื่อถือน้อยเสียแล้ว กระบวนการพิสูจน์ต่างๆ เพื่อวัตถุประสงค์ในการหาพระสมเด็จฯแท้ที่ตามมาย่อมแทบจะไม่เกิดประโยชน์ ในทางที่จะทำให้มั่นใจว่าพระสมเด็จฯที่ผ่านกระบวนการพิสูจน์ดังกล่าวเป็นพระสมเด็จฯที่สร้างโดยท่านเจ้าประคุณสมเด็จโตจริงๆ

“ศาสตร์แห่งพระสมเด็จ” เคยนำเสนอถึงพยานหลักฐานที่มีน้ำหนักมากอย่างหนึ่ง คือ การพบพระสมเด็จฯในกรุพระเจดีย์ใหญ่ วัดใหม่อมตรส (วัดบางขุนพรหม) กรุงเทพฯ เมื่อคราวเปิดกรุครั้งใหญ่ ในปี พ.ศ. 2500 โดยพบทั้งพระสมเด็จวัดเกศไชโย พิมพ์ใหญ่ 7 ชั้นนิยม และพิมพ์อกตลอด 6 ชั้น นอกจากนี้ยังพบพระสมเด็จวัดระฆังฯ ที่เรียกว่าพระสมเด็จฯสองคลอง ที่มีลักษณะเหมือนกับพระสมเด็จวัดระฆังฯที่เล่นหากันก่อนหน้านั้นเช่นเดียวกัน พระสมเด็จฯเหล่านี้ถือว่าเป็นวัตถุพยานสำคัญ ที่สามารถเชื่อมโยงไปยังท่านเจ้าประคุณสมเด็จโต โดยเมื่อนำมาพิจารณาประกอบกับพยานหลักฐานที่น่าเชื่อถืออื่นๆ แล้ว น่าเชื่อว่าเป็นพระสมเด็จฯที่ท่านเจ้าประคุณได้สร้างไว้จริง

การพิสูจน์อัตลักษณ์พระสมเด็จฯ

อัตลักษณ์นั้นหมายถึง ลักษณะเฉพาะของสิ่งใดสิ่งหนึ่งซึ่งทำให้สิ่งนั้นเป็นที่รู้จักหรือจำได้

พระสมเด็จฯนั้นถือว่าเป็นงานศิลปะแบบหนึ่งที่มีการสร้างอย่างพิถีพิถัน โดยเฉพาะพระสมเด็จฯในกลุ่มพิมพ์ทรงมาตรฐานของตรียัมปวายนั้น ถือว่าเป็นพระสมเด็จฯต้นแบบหรือพระสมเด็จฯองค์ครูที่น่าเชื่อถือ แม่พิมพ์พระได้รับการแกะโดยช่างฝีมือที่มีความชำนาญสูงกลุ่มช่างสิบหมู่หรือช่างทองหลวง เนื้อหามวลสารยังมีลักษณะเฉพาะ เมื่อพิจารณาโดยรวมแล้วจะพบว่า พระสมเด็จฯกลุ่มนี้มีการแสดงให้เห็นถึงอัตลักษณ์เอาไว้หลายประการด้วยกัน ซึ่งอัตลักษณ์เหล่านี้นั้นสามารถนำมาใช้ในการพิสูจน์อัตลักษณ์พระสมเด็จฯ เพื่อหาพระสมเด็จฯแท้ของท่านเจ้าประคุณสมเด็จโตได้เช่นกัน

อัตลักษณ์สำคัญประการหนึ่งที่ “ศาสตร์แห่งพระสมเด็จ” เคยนำเสนอคืออัตลักษณ์เชิงช่างศิลป์ที่เกิดจากการแกะแม่พิมพ์ หรืออาจเรียกว่าเป็น “ลายเซ็นพระสมเด็จ” ถือว่าเป็นอัตลักษณ์ที่สำคัญเรื่องหนึ่งที่ใช้ในการพิสูจน์อัตลักษณ์พระสมเด็จฯ

อาจารย์ประจำ อู่อรุณ ผู้เชี่ยวชาญพระสมเด็จฯอาวุโส เคยกล่าวไว้ว่า “การดูพระสมเด็จฯนั้น ควรดูด้วยตาเปล่าก่อนเพื่อพิจารณาว่าพระมีรูปลักษณะโดยรวมอย่างไร ถ้าไม่พิจารณาองค์รวมพระให้เข้าใจเสียก่อน หยิบพระมาก็ส่องกล้องเลยก็จะไม่ได้เรียนรู้อะไร ผู้ที่มีความชำนาญมากๆ นั้น เพียงดูด้วยตาเปล่าก็แทบจะสามารถบอกได้เลยว่าพระองค์นั้นเป็นพระแท้หรือไม่ การส่องกล้องก็เพื่อดูตำหนิและความสมบูรณ์ของพระเท่านั้น”

อุปมาเหมือนการจำหน้าคน ที่จะไม่ได้มาคอยอธิบายคอยจำว่า บุคคลนี้มีหูลักษณะแบบนี้ มีตาแบบนั้น มีปากแบบไหน แต่จำลักษณะองค์รวมเป็นหลัก ดูแล้วรู้ว่าใช่หรือไม่ใช่

บทส่งท้าย

ในปัจจุบันได้มีการนำวิธีการเทคโนโลยีใหม่ๆ เข้ามาใช้ในการพิสูจน์พระแท้ อย่างไรก็ตาม ถ้าพิจารณาพระสมเด็จฯตามแนวทางพิสูจน์หลักฐานแล้ว ไม่ได้หมายความว่าจะต้องใช้เครื่องมือที่มีราคาแพงหรือมีเทคโนโลยีสูงเสมอไป แต่ขึ้นอยู่กับอัตลักษณ์ของพระสมเด็จฯที่เราต้องการวิเคราะห์ อัตลักษณ์หลายๆ อย่างไม่จำเป็นที่จะต้องใช้เครื่องมือที่มีเทคโนโลยีสูง สามารถใช้เครื่องมือธรรมดาๆ เช่นกล้องที่มีกำลังขยายต่ำๆ บวกกับประสบการณ์ความชำนาญของผู้วิเคราะห์ก็สามารถวิเคราะห์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

หลักสำคัญของการพิสูจน์หลักฐานก็คือ การที่จะพิสูจน์อะไรสักอย่างว่าแท้หรือไม่นั้น สิ่งที่ใช้เป็นหลักฐานในการพิสูจน์นั้นต้องมี “คุณค่าในการพิสูจน์” กล่าวคือสิ่งที่กำลังวิเคราะห์นั้น ต้องเป็นอัตลักษณ์ของพระสมเด็จฯนั่นเอง มิเช่นนั้นก็แทบจะไม่ได้ประโยชน์อะไรจากวิเคราะห์เหล่านั้นเลย

ติดตามอ่านเพิ่มเติมได้ที่เพจพระสมเด็จศาสตร์ โดย พ.ต.ต.คมสัน สนองพงษ์ และขอขอบคุณ ผู้ช่วยศาสตราจารย์รังสรรค์ ต่อสุวรรณ ที่กรุณาเอื้อเฟื้อรูป พระสมเด็จวัดบางขุนพรหมองค์ครู เพื่อให้ความรู้ และขอขอบคุณท่านเจ้าของพระท่านปัจจุบัน พระองค์นี้เป็นพระสมเด็จวัดบางขุนพรหม พิมพ์เส้นด้ายที่งดงามมากอีกองค์หนึ่ง พิมพ์ย่อยแขนกลมเกศยาว (นิรนาม แห่งนิตยสาร พรีเชียส ได้แบ่งไว้เป็น 7 พิมพ์ทรงย่อย) สังเกตจากลักษณะของวงแขนและพระเกศ (พระพิมพ์เส้นด้ายเป็นพระสมเด็จวัดบางขุนพรหมพิมพ์ที่พบมากที่สุด พอๆ กับพิมพ์สังฆาฏิ) พิมพ์ทรงถูกต้องตามตำรา มีความคมชัดงดงาม เส้นซุ้มและเส้นองค์พระรวมถึงเส้นฐาน เป็นลักษณะเหมือนเส้นลวดๆ หรือเส้นด้าย ที่เป็นที่มาของชื่อพิมพ์บางส่วนมุดตัวที่บริเวณติดกับผนังพระคล้ายเส้นก๋วยเตี๋ยว มีวรรณะขาว เนื้อมีลักษณะหนึกแกร่งผสมนุ่ม มีคราบรักผสมขี้กรุหลงเหลือปรากฏให้เห็นบริเวณด้านหน้าและด้านหลังองค์พระ ด้านหลังเป็นแบบหลังเรียบ มีรอยยุบย่นโดยทั่วไป ขอบข้างด้านหลังเป็นสันนูนขึ้นมาเล็กน้อยแทบไม่เห็น ตัดขอบค่อนข้างใกล้เส้นซุ้มทำให้ไม่เห็นรอยขอบปลิ้น ซึ่งขอบปลิ้นมักจะพบในพระสมเด็จวัดบางขุนพรหม เป็นองค์ต้นแบบที่ดีเพื่อใช้ในการศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับพระสมเด็จวัดบางขุนพรหม ติดตามอ่านบทความอื่นเพิ่มเติมได้ที่คอลัมน์ ศาสตร์แห่งพระสมเด็จ

ผู้เขียน พ.ต.ต.คมสัน สนองพงษ์ อดีตตำรวจพิสูจน์หลักฐาน
เพจเฟซบุ๊ก – พระสมเด็จศาสตร์