ไทย-กัมพูชาร้าวลึก ฉุดการค้าซึมยาว ห่วงโซ่ผลิตสะเทือนหนัก ปิด 5 ด่านใหญ่ ส่งออกวูบเดือนละ 1.1หมื่นล้าน

23 มิถุนายน 2568 ไทยสั่งปิดด่านชายแดนกับกัมพูชาทุกจุด ยกเว้นเหตุมนุษยธรรม เหตุจากความตึงเครียดชายแดนและภัยมั่นคง แม้สองฝ่ายจะบรรลุข้อตกลงหยุดยิงเมื่อ 28 กรกฎาคม 2568 แต่การค้าชายแดนยังชะงัก เพราะสถานการณ์ยังไม่นิ่งร้อยเปอร์เซ็นต์ การขนส่งสินค้าทางบกลดเป็น 0% ส่วนทางเรือก็ชะลอตัว ขณะกัมพูชาเดินหน้ารณรงค์ลดการพึ่งพาสินค้าไทย ทำให้ความเชื่อมั่นยังไม่ฟื้นตัว

รองศาสตราจารย์ ดร.อัทธ์ พิศาลวานิช นักวิชาการอิสระและผู้เชี่ยวชาญเศรษฐกิจระหว่างประเทศและอาเซียน เปิดเผยกับ “ฐานเศรษฐกิจ”ว่า จากการค้าทางบกชายแดนไทย-กัมพูชาที่หยุดชะงักในเวลานี้ หากประเมินจากตัวเลขการส่งออกของไทยไปกัมพูชาในปี 2567 มีมูลค่า 324,136 ล้านบาท หรือเฉลี่ยประมาณ27,000 ล้านบาทต่อเดือน จากผลพวงปิดด่าน 100% จะทำให้ตัวเลขการส่งออกของไทยใน 6 เดือนหลังของปีนี้ (ก.ค.-ธ.ค.)จะหายไปประมาณ 162,000 ล้านบาท ซึ่งเมื่อหักการส่งออกทางเรือที่มีสัดส่วน 25% ของการส่งออกไปกัมพูชาแล้วจะทำให้มูลค่าการส่งออกจริงหายไปประมาณ 120,000 ล้านบาท

เตือนยื้อ 10 ปี สูญ 2.4 ล้านล้าน

“หากยึดตามตัวเลขการส่งออกไทยไปกัมพูชาในปี 2567 ที่ 324,136 ล้านบาท หากสถานการณ์การค้ายังไม่กลับมาเป็นปกติในเร็ววัน และยืดเยื้อ 10 ปีนับจากนี้ เฉพาะการส่งออกทางบกผ่านด่านชายแดนของไทยไปกัมพูชาจะหายไปประมาณ 2.43 ล้านล้านล้านบาท(กรณียังปิดด่าน 100% ใน 10 ปี) แต่ในข้อจริงหากสามารถหาทางออกร่วมกันและเป็นที่ยอมรับของทั้งสองฝ่าย ทำให้การค้าชายแดนกลับมาค้ากันได้อีกครั้ง แม้ทิศทางสถานการณ์จะไม่เหมือนเดิม ตัวเลขผลกระทบคงไม่ถึงประมาณการณ์ข้างต้น”

อย่างไรก็ดีจากทิศทางสถานการณ์ ณ ปัจจุบันที่ด่านทุกจุดยังไม่สามารถเปิดทำมาค้าขายกันได้จริงขณะที่กัมพูชาได้รณรงค์ไม่ใช้สินค้าไทย และหันไปนำเข้าสินค้าจากประเทศอื่น เช่น จีน เวียดนามเพิ่มขึ้น และยังห้ามนำเข้าสินค้าไทย 4 รายการได้แก่ นํ้ามัน แก๊ส ผัก และผลไม้ และยังต้องพูดคุยกันในหลายเวที มองว่าการค้าชายแดนไทย-กัมพูชามีโอกาสซบยาวไปถึง 10 ปี และทุกอย่างจะไม่เหมือนเดิมอีกต่อไป

ทั้งนี้นอกจากต้องใช้เวลาการจัดความตกลงด้านความมั่นคงตามแนวชายแดนของทั้งสองฝ่ายแล้ว ที่ผ่านมายังมีปัญหาความขัดแย้งเรื่องการอ้างสิทธิ์ในพื้นที่ การเคลมความเป็นเจ้าของโบราณสถาน รวมถึงวัฒนธรรม ประเพณีต่าง ๆ ซึ่งจะทำให้เกิดความรู้สึกที่ไม่ดีของประชาชนทั้งสองฝ่ายไม่รู้จบ

หนักสุดรอบ 75 ปีความสัมพันธ์

นายวรทัศน์ ตันติมงคลสุข ประธานสภาธุรกิจไทย-กัมพูชา กล่าวว่า ผู้ประกอบการทั้งฝั่งไทยและกัมพูชา หวังการประชุมในอีกหลายเวที เช่น การประชุมคณะกรรมการชายแดนระดับภูมิภาค(RBC) และการประชุมคณะกรรมการชายแดนทั่วไป(GBC) ในครั้งถัดไป จะบรรลุข้อตกลงในการเปิดด่านการค้าให้กลับมาเป็นปกติ เพราะเวลานี้ตั้งแต่วันที่ 23 มิ.ย. 2568 ด่านชายแดนไทย-กัมพูชามีข้อจำกัด แม้จะยังเปิดให้ข้ามไปมาได้ในบางจุด แต่มีการจำกัดการเข้า-ออกของคน สินค้า รวมถึงยานพาหนะต่าง ๆ ซึ่งเปรียบเสมือนด่านถูกปิดโดยปริยาย ทำให้ตัวเลขการส่งออก-นำเข้า ไทย-กัมพูชาลดลงอย่างมาก

โดยข้อมูลของกรมการค้าต่างประเทศ การค้าชายแดนไทย-กัมพูชา เดือนมิถุนายนล่าสุด มีมูลค่า 10,908 ล้านบาท ติดลบ 23% เมื่อเทียบกับเดือนเดียวกันของปีก่อน โดยไทยส่งออกกัมพูชา 8,961 ล้านบาท ติดลบ 24% ทั้งนี้จากการค้าชายแดนในช่องทางการขนส่งทางบกที่สะดุดลง ผู้ประกอบการของไทยได้พยายามส่งออกทางเรือ ทำให้มีต้นทุนที่สูงขึ้น และส่งออกไปไม่ได้มาก

“อยากให้รัฐบาลช่วยเหลือและเยียวยาผู้ประกอบการไทยที่ได้รับผลกระทบในครั้งนี้ ทั้งการช่วยเหลือทางการเงิน เสริมสภาพคล่อง การช่วยหาตลาด การนำค่าใช้จ่ายไปหักภาษีได้ และอื่น ๆ เพื่อรักษาสถานภาพธุรกิจ และการจ้างงาน ครอบคลุมผู้ประกอบการใน 7 จังหวัดชายแดนที่ติดต่อกับกัมพูชา เพราะผลกระทบครั้งนี้ถือว่าหนักที่สุด หลังไทย-กัมพูชามีความสัมพันธ์ทางการทูตกันมา 75 ปี ยกตัวอย่างตัวเลขการค้าไทย-กัมพูชาเมื่อปี 2554 (มีมูลค่าการค้าระหว่างกัน 86,600 ล้านบาท)กับวันนี้ มีการค้าหว่างกันมากกว่า 367,234 ล้านบาท (ตัวเลขปี 2567) ซึ่งโตขึ้นหลายเท่าตัว ทำให้ผลกระทบกว้างขึ้นกว่าในอดีต”

5 ด่านใหญ่วูบ 1.1 หมื่นล้าน/เดือน

รองศาสตราจารย์ ดร.ธนวรรธน์ พลวิชัย อธิการบดีและประธานที่ปรึกษาศูนย์พยากรณ์เศรษฐกิจและธุรกิจ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย เปิดเผยว่า ปัจจุบันไทยมีการค้าผ่านแดนกับกัมพูชาผ่านจุดผ่านแดนถาวรหลักๆ 5 ด่านศุลกากร ได้แก่ ด่านอรัญประเทศ, คลองใหญ่, ช่องจอม, จันทบุรี และช่องสะงำ ทั้งนี้การปิดด่านทั้ง 5 แห่งคาด จะสร้างความเสียหายต่อเศรษฐกิจไทย 1.1หมื่นล้านต่อเดือน และหากเหตุการณ์ยืดเยื้อไปจนถึงสิ้นปีนี้อาจจะสร้างความเสียหายกว่า 5.5 หมื่นล้านบาท

ขณะเดียวกัน การค้าขายผ่าน 5 ด่านเป็นการค้าขายทางบก แต่หลังจากเกิดปัญหาความขัดแย้ง ผู้ค้าได้ มีการปรับรูปแบบการค้าเป็นการค้าและส่งออกทางเรือ และทางอากาศแทนซึ่งอาจจะทำให้ความเสียหายด้านการค้าสองฝ่ายลดลง

สำหรับสินค้าที่กัมพูชานำเข้าจากไทยส่วนใหญ่ เป็นสินค้าอุปโภค บริโภค เป็นสินค้าจำเป็นในการดำรงชีวิต ถึงแม้ว่าจะมีสินค้าทดแทนจากเวียดนามก็ตาม แต่หากดูจากระยะทางของการส่งสินค้าจากไทยจะใกล้ และสะดวกกว่า รวมไปถึงค่าใช้จ่ายก็จะน้อยกว่า และกัมพูชาอาจจะไม่ได้เปลี่ยนแปลงการนำเข้าสินค้าจากไทยเป็นนำเข้าจากเวียดนาม

ขณะเดียวกัน ไทยนำเข้าสินค้าหลักจากกัมพูชา เป็นประเภทสินค้าวัตถุดิบอุตสาหกรรมเป็นหลัก โดยเน้นไปที่สินค้าทางการเกษตร ซึ่งตรงจุดนี้เป็นการนำเข้าที่จำนวนไม่มาก แต่เป็นจำนวนการค้าขายที่สำคัญสำหรับธุรกิจของคนในพื้นที่

ข้อมูลจากศูนย์พยากรณ์เศรษฐกิจและธุรกิจ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย ระบุว่า จากการปิดด่านศุลกากรไทย-กัมพูชา 100% ซึ่งปัจจุบันยังคงอยู่ทั้ง 5 ด่านใหญ่ ส่งผลกระทบต่อการส่งออกได้รับผลกระทบกว่า 11,659 ล้านบาทต่อเดือน รวม 141,847 ล้านบาทต่อปี

ด่านอรัญประเทศกระทบหนักสุด

อย่างไรก็ตามหากแยกข้อมูลผลกระทบ มูลค่าความเสียหายที่มีการปิดด่านศุลกากรไทย-กัมพูชา 100% พบว่า ด่านอรัญประเทศ มีมูลค่าความเสียหาย 7,108 ล้านบาทต่อเดือน หรือ 86,482 ล้านบาทต่อปี, ด่านคลองใหญ่ มูลค่าความเสียหาย 2,170 ล้านบาทต่อเดือน หรือ 26,401 ล้านบาทต่อปี, ด่านจันทบุรี มูลค่าความเสียหาย 2,052 ล้านบาทต่อเดือน หรือ 24,972 ล้านบาทต่อปี, ด่านช่องจอม มูลค่าความเสียหาย 240 ล้านบาทต่อเดือน หรือ 2,917 ล้านบาทต่อปี และด่านช่องสะงำ มูลค่าความเสียหาย 88 ล้านบาทต่อเดือน หรือ 1,074 ล้านบาทต่อปี

ทั้งนี้ หากมีปิดด่านฯ 100% ตลอดช่วงที่เหลือของปี 2568 ผลกระทบที่อาจมีต่อ GDP ไทยในปี 2568 ประมาณ 0.31% มูลค่าความเสียหาย 69,952 ล้านบาท แต่หากสามารถแก้ไขความขัดแย้งและฟื้นฟูการค้าชายแดนได้ภายใน 3 เดือน จะผลกระทบที่อาจมีต่อ GDP ในปี 2568 ประมาณ 0.13% มูลค่าความเสียหาย 34,976 ล้านบาท

ห่วงโซ่การผลิตสะเทือน

สำหรับผลกระทบต่อห่วงโซ่อุปทาน กรณีไทยส่งออกสินค้าไปยังกัมพูชาไม่ได้ ใน3 หมวดใหญ่ ได้แก่ 1. อาหารและเครื่องดื่ม จะกระทบมูลค่าส่งออก 32,740 ล้านบาท 2. ยานพาหนะและชิ้นส่วน มูลค่าส่งออก 18,570 ล้านบาท และ3. เคมีภัณฑ์และปุ๋ย มูลค่าส่งออก 15,309 ล้านบาท รวม 3 หมวดใหญ่มูลค่า 66,619 ล้านบาท

ส่วนผลกระทบต่อห่วงโซ่อุปทาน กรณีไทยนำเข้าสินค้ามาจากกัมพูชาไม่ได้ใน 3 หมวดใหญ่ ได้แก่ 1. โลหะและเศษโลหะ มูลค่านำเข้า 8,189 ล้านบาท 2. มันสำปะหลัง มูลค่านำเข้า 7,286 ล้านบาท และ 3. ผลิตภัณฑ์โลหะ มูลค่านำเข้า 4,919 ล้านบาท รวม 3 หมวดใหญ่ มูลค่า 20,394 ล้านบาท

ปิดด่าน 100% ความไว้ใจดิ่ง

ด้านนายมงคล จุลทัศน์ ประธานอาวุโสหอการค้าจังหวัดอุบลราชธานี เปิดเผยว่า เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นถือเป็นภัยสงคราม ไม่อาจจบลงและสงบได้อย่างแท้จริงในช่วงระยะเวลาสั้นๆ หลายคนยังกังวลว่าผลกระทบระยะยาวจะตามมาอีกอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะผลกระทบทางเศรษฐกิจที่เริ่มชะลอตัว และไม่ใช่เกิดขึ้นในเขตชายแดน จังหวัดอุบลราชธานีเท่านั้น แต่ลุกลามทั้งระบบในพื้นที่จังหวัดอื่นและระดับภูมิภาค

การจับจ่ายใช้สอยในชีวิตประจำวันของประชาชนเริ่มชะลอตัว ลูกค้าธนาคารก็กำลังประสบปัญหาด้านการเงิน ขอพักชำระหนี้ไปก่อนเพราะต้องเตรียมเงินสดไว้สำหรับใช้ในชีวิตประจำวันมากกว่า ซึ่งการดำเนินชีวิตอาจจะไม่เหมือนเดิมแล้ว โดยบริเวณพื้นที่ค้าชายแดนถูกจำกัดและปิดด่าน 100% บวกกับกระแสชาตินิยมที่ส่งต่อความสัมพันธ์ระหว่างไทยกับกัมพูชา อาจเรียกได้ว่าความไว้วางใจหายไปและกลายเป็นปรปักษ์กันโดยสิ้นเชิง อย่างน้อยต้องใช้เวลา 10-15 ปี จึงจะฟื้นความสัมพันธ์ได้

ขณะที่นายประกอบ ไชยสงคราม ผู้ประกอบการธุรกิจค้าปลีก-ค้าส่ง บริษัท ยงสงวนกรุ๊ป จำกัด จ.อุบลราชธานี กล่าวว่า ผลกระทบจากสถานการณ์ความขัดแย้งระหว่างไทยกับกัมพูชาโดยเฉพาะในพื้นที่ชายแดนอีสานใต้และจังหวัดอุบลราชธานี ทำให้การค้าขายซบเซา ประชาชนตกใจและอพยพหลายพื้นที่ ยอดขายด้านการค้าตกตํ่าที่สุดในรอบ 3 ปี และคาดจะหดตัวลงต่อเนื่องไปจนถึงสิ้นปี 2568 อย่างแน่นอน