อาการภาวะกลืนลำบาก ในผู้สูงอายุและผู้ป่วย การวินิจฉัย ฟื้นฟูและรักษา

อัพเดต 25 มิ.ย. เวลา 11.04 น. • เผยแพร่ 8 ชั่วโมงที่ผ่านมา

ภาวะกลืนลำบาก หากปล่อยไว้โดยไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษา อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อน เช่น การสำลักอาหารจนติดคอ ปอดอักเสบ หรือขาดสารอาหารได้

ภาวะกลืนลำบาก (Dysphagia) ภาวะที่ผู้ป่วยมีความผิดปกติหรือรู้สึกยากลำบากขณะกลืนอาหาร น้ำ หรือแม้แต่น้ำลาย ซึ่งอาจเกิดขึ้นในขั้นตอนใดก็ได้ของกระบวนการกลืน ตั้งแต่ในช่องปาก คอหอย หรือหลอดอาหาร ภาวะนี้ไม่ใช่โรคโดยตรง แต่เป็นอาการที่พบร่วมกับโรคหรือภาวะผิดปกติอื่น ๆ โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีโรคทางระบบประสาทและกล้ามเนื้อ ซึ่งหากปล่อยไว้โดยไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษา อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อน เช่น การสำลักอาหารจนติดคอ ปอดอักเสบ หรือขาดสารอาหารได้

อัลไซเมอร์ สมองเสื่อมไม่ใช่เรื่องไกลตัว ตรวจความเสี่ยงเจอไว ป้องกันได้

รู้ลึก! การตรวจ FFR ตัวช่วยประเมินการรักษาหลอดเลือดหัวใจตีบ

สาเหตุของภาวะกลืนลำบาก

โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
โรคพาร์กินสัน หรือโรคทางระบบประสาทส่วนกลางอื่น ๆ
กล้ามเนื้ออ่อนแรง (Myasthenia Gravis)
การอักเสบหรือมะเร็งบริเวณศีรษะ คอ หลอดอาหาร
การบาดเจ็บจากการผ่าตัดหรืออุบัติเหตุ

กลุ่มเสี่ยงที่ควรระวัง

ผู้สูงอายุ โดยเฉพาะผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมหรือโรคเรื้อรัง
ผู้ป่วยที่มีประวัติ อัมพฤกษ์ อัมพาต
ผู้ที่ได้รับการผ่าตัดบริเวณศีรษะ คอ หรือกล่องเสียง
ผู้ป่วยโรคมะเร็งช่องปาก คอหอย หรือลิ้น
ผู้ป่วยที่มีปัญหาการกลืนเรื้อรังจากโรคทางระบบประสาท

อาการเตือนภาวะกลืนลำบาก

กลืนอาหารแล้วไอ หรือสำลักบ่อย
รู้สึกเจ็บหรือมีแรงต้านขณะกลืน
อาหารติดคอ หรือต้องใช้เวลานานกว่าจะกลืนได้หมด
สำลักบ่อยขณะกินหรือดื่ม โดยเฉพาะของเหลว
น้ำลายไหลบ่อย หรือพูดเสียงเปลี่ยนหลังกลืน
น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ

การตรวจวินิจฉัยภาวะกลืนลำบาก

ด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัยและแม่นยำ การประเมินภาวะกลืนลำบากจำเป็นต้องใช้เทคนิคเฉพาะทางด้วยเครื่องมือที่ได้มาตรฐานสากล ได้แก่

Videofluoroscopic Swallowing Study (VFSS) การตรวจการกลืนด้วยรังสีเคลื่อนไหวแบบเรียลไทม์ เพื่อดูการทำงานของกล้ามเนื้อและเส้นทางการเคลื่อนของอาหารผ่านลำคอและหลอดอาหาร โดยใช้สารทึบรังสีผสมอาหาร ผู้ป่วยจะกลืนอาหารตามลำดับความเข้มข้นต่าง ๆ เพื่อให้แพทย์เห็นรายละเอียดการกลืนได้ชัดเจน เหมาะกับผู้ที่สงสัยว่ามีปัญหากลืนลำบากจากระบบประสาท หรือโครงสร้างผิดปกติ
Fiberoptic Endoscopic Evaluation of Swallowing (FEES) การตรวจการกลืนโดยส่องกล้องผ่านทางจมูก โดยไม่ต้องใช้รังสี ทำให้สามารถสังเกตอาการจริงในขณะกลืนอาหาร และวิเคราะห์การไหลของอาหาร เหมาะสำหรับผู้ที่มีข้อจำกัดในการทำVFSS หรือจำเป็นต้องประเมินการกลืนอย่างรวดเร็ว เหมาะกับการตรวจ กลืนลำบากในผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วยโรคเรื้อรัง