พาณิชย์หนุน “Plant-Based” ไทย บุกตลาดโลก จับเทรนด์ผู้บริโภครุ่นใหม่
นายพูนพงษ์ นัยนาภากรณ์ ผู้อำนวยการสำนักงานนโยบายและยุทธศาสตร์การค้า (สนค.) เผย สินค้าอาหารจากพืช (Plant-Based Food) กำลังเป็นตลาดดาวรุ่งของอุตสาหกรรมอาหารยุคใหม่ที่มีแนวโน้มเติบโตอย่างต่อเนื่อง แม้ปัจจุบันยังมีมูลค่าไม่สูงนัก จากผลการศึกษาโครงการจัดทำภาพอนาคตสินค้าเกษตรสำคัญของประเทศไทย กรณีศึกษา สินค้าอาหารจากพืช ในปี 2567 ไทยมีมูลค่าตลาดสินค้าอาหารจากพืช 45,000 ล้านบาท และคาดว่าปี 2568 จะขยายตัว 10% เป็น 49,500 ล้านบาท ตอบรับกระแสผู้บริโภคยุคใหม่ที่ใส่ใจในสุขภาพ มีจริยธรรมต่อสัตว์ และใส่ใจความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อมมากขึ้น จึงยังมีโอกาสเติบโตอีกมากในอนาคต
ทิศทางการเติบโตนี้สอดคล้องกับแนวโน้มตลาดโลก โดย Future Market Insights (FMI) ผู้ให้บริการข้อมูลตลาด คาดการณ์ว่าตลาดอาหารจากพืชทั่วโลกจะมีมูลค่า 14,225.3 ล้านเหรียญสหรัฐฯ (459,904 ล้านบาท) ในปี 2568 และจะทะยานขึ้นไปถึง 44,181.9 ล้านเหรียญสหรัฐฯ (1,428,401 ล้านบาท) ในปี 2578 ด้วยอัตราการเติบโตเฉลี่ยต่อปี (CAGR) ที่สูงถึง 12% โดยสินค้าอาหารจากพืชสามารถแบ่งได้ 5 กลุ่ม ได้แก่
(1) เนื้อทางเลือก (2) นมทางเลือก (3) ไข่ทางเลือก (4) ขนม และ (5) เครื่องดื่ม ซึ่งล้วนได้รับแรงหนุนจากปัจจัยเชิงบวก ทั้งด้านสุขภาพ สิ่งแวดล้อม จริยธรรม และเทคโนโลยี ที่เข้ามาปรับเปลี่ยนพฤติกรรมผู้บริโภคและกลยุทธ์ของภาคธุรกิจอาหาร ตอกย้ำกระแสการบริโภคแห่งอนาคต ที่กำลังเปลี่ยนจาก “จานเนื้อ” สู่ “จานพืช” อย่างจริงจัง
การขยายตัวของตลาด Plant-Based มีแรงขับเคลื่อนสำคัญมาจาก 3 ปัจจัยหลัก ได้แก่ (1) สุขภาพ (Health) โดยผู้บริโภคมีความตระหนักรู้และใส่ใจเรื่องโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ที่เชื่อมโยงกับการบริโภคเนื้อสัตว์มากขึ้น ทำให้ผลิตภัณฑ์จากพืชเป็นทางเลือกที่มาแรง (2) จริยธรรม (Ethics) เนื่องจากความห่วงใยในสวัสดิภาพและไม่สนับสนุนการเบียดเบียนสัตว์ และ (3) ความยั่งยืน (Sustainability) เนื่องจากการผลิตอาหารจากพืชใช้ทรัพยากรน้อยกว่า และส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยกว่าการทำปศุสัตว์ ตอบโจทย์ผู้บริโภคยุคใหม่ที่ตระหนักถึงปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ทั้งนี้ กลุ่มผู้บริโภคที่สำคัญซึ่งเป็นแรงขับเคลื่อนตลาด ไม่ใช่กลุ่มมังสวิรัติ (Vegetarian) หรือวีแกน (Vegan) เพียงเท่านั้น แต่ยังมีกลุ่ม Flexitarian ซึ่งเป็นกลุ่มผู้บริโภคขนาดใหญ่ที่ต้องการ “ลด” การบริโภคเนื้อสัตว์ กำลังเป็นกลุ่มเป้าหมายขนาดใหญ่ที่ขับเคลื่อนตลาดให้ขยายตัวอย่างก้าวกระโดดทั่วโลก
รายงาน Foresight ของ สนค. เมื่อปี 2567 กำหนดภาพอนาคตสินค้า Plant-Based Food ของไทยออกเป็น 4 ฉากทัศน์ ฉากทัศน์หลัก (Probable Future) คือ การที่ประเทศไทยจะเป็น “แหล่งวัตถุดิบอาหารเพื่อสุขภาพของโลก” ผ่านการผลิต ส่งออก และต่อยอดนวัตกรรมอาหารจากพืช และมีอีก 3 ฉากทัศน์ทางเลือก (Alternative Futures) ได้แก่ การพัฒนาไทยเป็นศูนย์กลางท่องเที่ยวเชิงเกษตรและวัฒนธรรมที่สอดแทรกอาหารสุขภาพ การเป็นผู้นำในธุรกิจอาหารเพื่อสุขภาพระดับโลก และการต่อยอดการแปรรูปสินค้าเกษตรไทยเป็น Plant-Based Food คุณภาพสูงสำหรับตลาดต่างประเทศ นอกจากนี้ ยังมีแผนที่นำทาง (Road Map)
การพัฒนา Plant-Based Food ของไทย ในปี พ.ศ. 2567 – 2576 เพื่อเป็นแนวทางเชิงนโยบาย 6 ด้าน ได้แก่ (1) การผลิตและแปรรูป (2) การตลาดและการท่องเที่ยว (3) การวิจัย เทคโนโลยี และนวัตกรรม (4) ฐานข้อมูล (5) การลงทุน และ (6) การพัฒนากฎหมายให้ทันกับมาตรฐานสากล ซึ่ง Roadmap นี้จะเป็นประโยชน์สำหรับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อร่วมกันขับเคลื่อนและผลักดันธุรกิจ Plant-Based Food ของไทย ให้เติบโตได้อย่างยั่งยืนในระยะยาว
“ความท้าทายของอุตสาหกรรมอาหารจากพืชคือการเข้าใจ ‘เทรนด์ของผู้บริโภค’ ที่เปลี่ยนแปลงอย่างเร็วอยู่ตลอดเวลา หากผู้ประกอบการสามารถจับจุดเทรนด์และพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้ตรงใจ ก็จะสามารถคว้าโอกาสใหม่ ๆ ในตลาดนี้ ซึ่งผู้ประกอบการที่สนใจเข้าสู่ตลาดนี้ ต้องให้ความสำคัญกับการวิจัยและนวัตกรรม เพื่อสร้างสรรค์และพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่มี “รสชาติ” และ “เนื้อสัมผัส” ที่ถูกปากผู้บริโภค รวมทั้งการสร้างความแตกต่าง เช่น “เมนูอัตลักษณ์ไทย” ชูความโดดเด่นของรสชาติอาหารไทย ควบคู่ไปกับการบริหารจัดการต้นทุน และขยายช่องทางการจัดจำหน่ายให้เข้าถึงผู้บริโภคในวงกว้าง”