หน้าที่สุดท้ายของชาติ เหตุผลที่เราควรเก็บร่างทหารกลับบ้าน

หน้าที่สุดท้ายของชาติ เหตุผลที่เราควรเก็บร่างทหารกลับบ้าน สงครามคือห้วงเวลาแห่งความสูญเสียและความเจ็บปวดที่ฝังลึกในใจ แม้ในสนามรบที่เต็มไปด้วยความโหดร้ายและชีวิตแขวนอยู่บนเส้นด้าย ภารกิจสำคัญประการหนึ่งที่ไม่เคยถูกละเลยคือ "การเก็บกู้ศพทหารผู้เสียชีวิตในสนามรบ"

ภารกิจนี้ไม่ได้เป็นเพียงแค่หน้าที่ตามกฎหมายระหว่างประเทศเท่านั้น แต่ยังสะท้อนถึงหลักการพื้นฐานของมนุษยธรรมอย่างลึกซึ้ง เพราะเป็นการแสดงความเคารพต่อศักดิ์ศรีของมนุษย์ครั้งสุดท้าย เยียวยาความโศกเศร้าของครอบครัวผู้สูญเสีย และยังคงรักษาความหวังในความเมตตาของเพื่อนมนุษย์ให้ดำรงอยู่ท่ามกลางความโหดร้ายของสงคราม

กฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศ (IHL) จึงเข้ามามีบทบาทสำคัญในฐานะกรอบปฏิบัติเพื่อปกป้องศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ในยามศึกสงคราม โดยมีเป้าหมายหลักเพื่อลดความโหดร้ายและคุ้มครองผู้ที่ไม่เกี่ยวข้องกับการสู้รบ เช่น พลเรือน หรือทหารที่บาดเจ็บให้ได้รับความปลอดภัยและได้รับการปฏิบัติอย่างสมศักดิ์ศรี

ทำไมต้องเก็บศพทหาร

• การเก็บศพแสดงถึงการให้เกียรติความกล้าหาญและการเสียสละของทหารที่เสียชีวิต ซึ่งเป็นส่วนสำคัญของหลักมนุษยธรรมและกฎหมายระหว่างประเทศ
• ช่วยส่งคืนศพให้ญาติได้จัดพิธีศพและปิดฉากความสูญเสียอย่างสมบูรณ์ การขาดข้อมูลเกี่ยวกับชะตากรรมของญาติที่หายไป จะนำไปสู่ความทุกข์ทรมานที่ยาวนานและต่อเนื่อง
• การระบุตัวตนช่วยเก็บข้อมูลประวัติศาสตร์และดูแลครอบครัวในระยะยาว เช่น การให้เงินชดเชยหรือสวัสดิการ
• ศพอาจเป็นหลักฐานสำคัญ ในการตรวจสอบการเสียชีวิตที่อาจเกี่ยวข้องกับอาชญากรรมสงคราม และนำไปสู่การกำหนดความรับผิดชอบ
• การจัดการศพอย่างเหมาะสมช่วยลดความรู้สึกผิดหรือบาดแผลทางจิตใจของทหารที่รอดชีวิต ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะเครียดหลังเหตุการณ์สะเทือนใจ (PTSD)
• ผลเสียของการไม่เก็บศพทหาร
• การทิ้งศพถือเป็นการละเมิดและขัดต่อ IHL หลักจริยธรรมสากลที่ให้ความสำคัญกับศักดิ์ศรีของมนุษย์
• ครอบครัวทุกข์ใจยาวนาน เผชิญกับความหวังที่เลื่อนลอยและความโศกเศร้าที่ยืดเยื้อ หากไม่รู้ชะตากรรมของศพ
  
• การเห็นศพเพื่อนทหารด้วยกันถูกทิ้งไว้ อาจทำให้ทหารที่รอดชีวิตมีบาดแผลทางจิตใจ เช่น PTSD หรือปัญหาการปรับตัวในสังคม
• สูญเสียข้อมูลสำคัญที่เกี่ยวกับผู้เสียชีวิต ทำให้ยากต่อการบันทึกประวัติศาสตร์หรือช่วยเหลือครอบครัว
• ความเสี่ยงต่อศพที่อาจถูกทำลาย นำใช้ในทางที่ไม่เหมาะสม หรือเสียโฉม ซึ่งเป็นการละเมิดศักดิ์ศรีอย่างร้ายแรง

คณะกรรมการกาชาดระหว่างประเทศ (ICRC) เป็นผู้มีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนการเก็บกู้ศพทหาร โดยจะให้คำแนะนำ ฝึกอบรมเจ้าหน้าที่ และพัฒนาวิธีการทางนิติเวชศาสตร์เพื่อระบุตัวตนและจัดการศพอย่างมีมนุษยธรรม ICRC ยังช่วยบันทึกข้อมูลผู้เสียชีวิตและประสานงานระหว่างคู่ขัดแย้งเพื่อส่งคืนศพให้ครอบครัว การทำงานของ ICRC ช่วยให้กระบวนการนี้เป็นไปอย่างมีระบบและเคารพต่อศักดิ์ศรีของผู้เสียชีวิต

การปฏิบัติตามกฎหมายมนุษยธรรมและการหยุดยิงเพื่อเก็บศพเป็นสัญลักษณ์ของความเป็นมนุษย์ที่ยังคงอยู่ แม้ในช่วงเวลาที่มืดมิดที่สุดของสงคราม เป็นก้าวสำคัญสู่การสร้างสันติภาพและความยุติธรรมในอนาคต

รู้หรือไม่ : ในกองทัพไทย หมวดการศพภายใต้ "กองพลาธิการ" ของทุกกองพลทหารราบ มีหน้าที่สำคัญในการเก็บกู้และจัดการศพทหารด้วยความเคารพ เพื่อรักษาศักดิ์ศรีและเกียรติยศสุดท้ายของผู้เสียสละในสมรภูมิ

ที่มาข้อมูล : Ethics of Transferring Remains in Military Context, Humanity after Life : Respecting and Protecting the Dead, NIH, ThaiArmedForce