วิกฤตมา หมูมา หมาหนี
เสรี พงศ์พิศ
Fb Seri Phongphit
เมื่อ 35 ปีก่อน พ่อบัวศรี ศรีสูง ผู้ใหญ่บ้านที่จังหวัดมหาสารคาม ประธานเครือข่ายอุ้มชูไทอีสาน พูดในที่สัมมนาเรื่องการแก้ปัญหาบ้านเมือง ท่านเล่าเรื่อง “หมูมาหมาหนี”
เทวดาให้หมูกับหมาไปทำนา หมูขุดดินจนปากเจ่อ หมาไม่ได้ทำอะไร เดินไปเดินมา เทวดาลงมาตรวจ เห็นแต่รอยตีนหมา นึกหมาทำนา จึงให้หมากินข้าว หมูกินแกลบ
พ่อบัวศรีบอกว่า เราชาวนาเหมือนหมู ได้กินแต่แกลบ ต่อไปเราควรทำนาเพื่อกินเอง ไม่ต้องทำเพื่อขาย ทำให้พออยู่พอกินก็พอ
ในห้องประชุมมีพ่อค้านายทุนนั่งฟังอยู่ ยกมือถามว่า “ถ้าชาวนาทำกินเอง ไม่ทำขาย แล้วพวกเราพ่อค้าไม่ได้ทำนาจะกินอะไร” พ่อบัวศรีตอบว่า “เวลาเรามีปัญหา พวกคุณไม่เห็นช่วยอะไร ต่อไปถ้าพวกคุณมีปัญหาก็ช่วยตัวเองเถิด”
เสียงปรบมือดังก้องห้องประชุม สะใจชาวนา
หลังจากรสช.ทำรัฐประหาร และหลังรัฐบาลอานันท์ 1 พลเอกสุจินดา คราประยูร “เสียสัตย์” เป็นนายกฯ ตั้งรัฐบาลเอง ให้คนไปเชิญพ่อบัวศรี ศรีสูง มาเป็นที่ปรึกษา อีกคนหนึ่ง คือ ผู้ใหญ่วิบูลย์ เข็มเฉลิม
นักวิชาการ เอ็นจีโอต่างก็เรียกร้องให้พ่อบัวศรีปฏิเสธ ไม่ควรไปร่วมมือกับ “เผด็จการ” คนเสียสัตย์ พ่อบัวศรีตอบว่า “ตั้งแต่มีการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 มา มีรัฐบาลไหนไม่ว่าพลเรือนหรือทหารที่สนใจดูแลชาวไร่ชาวนา มีแต่มาหาเสียง ซื้อเสียงแล้วก็หายไป เมื่อรัฐบาลนี้อยากให้พ่อเป็นที่ปรึกษาก็จะไป เพื่อบอกพวกเขาว่า ชาวไร่ชาวนามีปัญหาอะไร และควรช่วยเหลืออย่างไร”
แล้วท่านก็สรุปว่า “อยากได้ลูกเสือก็ต้องเข้าถ้ำเสือ”
พ่อบัวศรีเดินทางไปกรุงเทพฯ เพื่อประชุมกับนายกฯ เป็นครั้งแรก ระหว่างทางล้มป่วย และถึงแก่กรรมหลังจากนั้นไม่นาน เป็นที่ปรึกษาที่ไม่มีโอกาสได้ให้การปรึกษา
ในการสวดพระอภิธรรมศพท่านที่มหาสารคาม คืนหนึ่ง คุณทองใบ ทองเปาด์ “สหาย” ของพ่อบัวศรี ได้อ่านคำสัมภาษณ์ที่พ่อบัวศรีได้ตอบผมไม่กี่เดือนก่อนนั้น ที่มูลนิธิหมู่บ้านได้ตีพิมพ์เป็นหนังสือเล่มเล็กๆ
ผมถามไม่กี่คำถาม คำตอบของท่านพรั่งพรูออกมา เหมือนกับการสั่งลาก่อนจะจากไป ประหนึ่ง “พินัยกรรม” ให้พี่น้องชาวอีสาน ให้ชาวไร่ชาวนา คนยากคนจน คนขาดโอกาส ขาดการช่วยเหลือให้ลืมตาอ้าปาก จากภาวะที่ถูกกดทับ กดขี่ห่มเหง
คนไทยเราโชคดีที่มีดิน มีน้ำ มีแดด ที่มีทำมาหากิน แม้อาจไม่ใช่ของตัวเอง มีห้วยหนองคลองบึง มีป่าไม้ แม้ไม่อุดมสมบูรณ์เหมือนเมื่อก่อน แต่ถึงคราวลำบากก็ยังพอพึ่งพาอาศัยได้ เหมือนยามวิกฤตต้มยำกุ้ง และโควิด-19 คนในเมือง เมื่อตกงานก็ยังกลับไปอาศัยพ่อแม่ญาติพี่น้องทางบ้านในชนบท
ครั้งนี้ ครั้งที่สาม วิกฤตที่เริ่มมาก่อนหน้านี้ ที่จะถูกกระหน่ำซ้ำเติมด้วย “ภาษีทรัมป์” ครั้งนี้คงได้ “กินแกลบ” กันถ้วนหน้า
วิกฤตควรเป็นโอกาสให้เราไม่เพียงแต่สรุปบทเรียน แต่ “เรียนรู้” และ “ปฏิรูป” บ้านเมืองกันเสียเถิด เพราะที่ผ่านมาเลือกนักการเมืองเข้าสภาก็เหมือน “หมา” ที่เดินไปเดินมา แล้วได้กินข้าว ปล่อยให้ประชาชนที่ทำงานเหมือนหมู เสียภาษี แต่ได้ “กินแกลบ”
นักการเมือง “เล่นการเมือง” เรื่องแย่งอำนาจกันเหมือนหมาชิง “ชามข้าว” ไม่ได้ทำอะไรเพื่อพัฒนาให้บ้านเมืองเจริญก้าวหน้า เอาแต่หาผลประโยชน์ ถอนทุน เอาไปลงทุนเลือกตั้งครั้งหน้า
ประชาธิปไตยน่าจะเป็นระบอบดี แต่ที่เมืองไทยเราทำได้น่ารังเกียจจริง ๆ
พิษภาษีนายทรัมป์คงทำให้คนตกงานหลายแสน ได้รับผลกระทบกันถ้วนหน้า ปัญหาสาหัสแน่ ยังปัญหากับกัมพูชาที่มีผลกระทบต่อเศรษฐกิจ ทั้งพ่อค้านายทุน แรงงาน เกษตรกรที่ขายผลผลิตไม่ได้ แรงงานในสวนในโรงงาน ใน SMEs ที่หายไป ไม่มีคนงานที่เคยมี
แทนที่จะร่วมกันหาวิธีแก้ปัญหา กลับคิดแต่จะทำให้กรุงเทพฯ เป็นศูนย์กลางซอฟต์พาวเวอร์โลก โดยยังไม่รู้ว่า ซอฟต์พาวเวอร์ คืออะไร จะให้ทำทุกครัวเรือน ชาติเจริญเขาฟังแล้วงงและหัวเราะเยาะ
โดยเฉพาะรัฐบาลนี้ ที่ไม่เห็นปัญหา ขนาดรัฐมนตรีกระทรวงศึกษาธิการยังพูดเหมือนว่า การศึกษาไทยดีอยู่แล้ว โดยยกตัวเองเป็นตัวอย่างผลผลิตของการศึกษาไทย ขายหน้าตัวเอง ขายหน้าการศึกษาไทย ที่ผลิต ดร. และ ศ. ที่คิดไม่เป็น มองไม่เห็นปัญหา แล้วจะเข้าไปแก้ปัญหาได้อย่างไร
ไม่ใช่แต่นายกรัฐมนตรีที่ไม่มีวุฒิภาวะ ทั้งรัฐบาลก็ถูกดูถูก รัฐบาลที่มีแต่ โลภ โกรธ หลง จนปิดบังสติปัญญา คิดเรื่องการพัฒนายั่งยืนจริง ๆ ไม่เป็น
วิกฤตสังคมไทยวันนี้มีทุกด้าน ทั้งการเมือง เศรษฐกิจ สังคม รวมทั้ง “วัฒนธรรม” ที่หายใจเป็นแต่ “ซอฟต์พาวเวอร์” เรื่องเดียว เป็นวิกฤตทางปัญญา ทำให้บ้านเมืองนี้เจ็บป่วยทางจิตวิญญาณ
คงเป็นอีกครั้งหนึ่งที่ (ถูกบังคับให้) ต้องกลับไปทบทวนแนวคิดเรื่อง เศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งหัวใจของปรัชญานี้ที่ยูเอ็นยกย่อง คือ “พึ่งตนเองและมีความสุข”
การเข้าใจว่า เศรษฐกิจพอเพียงคือ ปลูกผัก เลี้ยงปลา ทำนาให้พอกิน แม้ไม่ถูกทั้งหมด ก็จะทำให้คนเล็กคนน้อยยังพอมีหนทาง “รอด” ได้ในยามวิกฤตเช่นวันนี้
วิกฤติที่คงอยู่นานแน่ถ้าไม่รู้ว่า ปัจจัยสำคัญที่สุดเพื่อการอยู่รอดของไทยในวันนี้และวันหน้า คือ “การศึกษากับการเกษตร” เราไปแข่งกับประเทศพัฒนาทางเทคโนโลยีไม่ได้ แต่เราพัฒนาเทคโนโลยีให้เพียงพอเพื่อช่วยให้ทำการเกษตร และพัฒนาด้านต่าง ๆ ให้ “อยู่รอด” และ “พึ่งตนเอง” ได้
ถ้าบ้านเรา “พึ่งตนเอง” ได้ด้านอาหารและพลังงาน โดยมีฐานการศึกษาที่สอนคนให้คิดเป็น ทำเป็น แก้ปัญหาเป็นจริง ๆ แม้อาจไม่โชติช่วงชัชวาล แต่ก็จะพึ่งพา “อเมริกา” “ยุโรป” ประเทศพัฒนาแล้วทั้งหลายน้อยลง จะไม่ทุกข์ทรมานแสนสาหัสเพราะความผันผวนของเศรษฐกิจการเมืองโลกอย่างที่กำลังเกิดขึ้น
ทุนเงินอย่างเดียวไม่พอ เราต้องการทุนทางปัญญา เพื่อให้ค้นหาและพัฒนาทุนทรัพยากร ทุนทางสังคมที่มีอย่างเพียงพอเพื่อจะอยู่อย่างพอเพียง พึ่งตนเอง และมีความสุข
ไม่ใช่อยู่เหมือน “นกไม่เห็นฟ้า ปลาไม่เห็นน้ำ” อยู่กับของดีโดยไม่รู้คุณค่าของของดี