รู้จัก “Fengyu” โมเดล AI ของจีน สำหรับพยากรณ์สภาพอากาศอวกาศ
รู้จัก “Fengyu” โมเดล AI ของจีน สำหรับพยากรณ์สภาพอากาศอวกาศ
เมื่อเดือนเมษายนที่ผ่านมา ศูนย์อุตุนิยมวิทยาดาวเทียมแห่งชาติ ภายใต้กรมอุตุนิยมวิทยาจีน ร่วมกับมหาวิทยาลัยหนานชาง และบริษัทหัวเว่ย เทคโนโลยี จำกัด ร่วมกันเปิดตัว “Fengyu” (风宇) โมเดล AI ขนาดใหญ่เพื่อการพยากรณ์สภาพอากาศอวกาศในการประชุมสุดยอด Digital China Summit ครั้งที่ 8
ในภาษาจีน Feng (风) แปลว่า “ลม” Yu (宇) แปลว่า “จักรวาล หรือ อวกาศ” “Fengyu” (风宇) จึงแปลว่า "กระแสลมแห่งอวกาศ" โดย “Fengyu” เป็นโมเดล AI ที่ได้รับการฝึกด้วยข้อมูลจากสภาพอากาศอวกาศทั้ง 3 ชั้น ได้แก่ ลมสุริยะ (solar wind) แมกนีโตสเฟียร์ (magnetosphere) และไอโอโนสเฟียร์ (ionosphere) โดยผสานข้อมูลจากการสังเกตการณ์ของดาวเทียมจริงกับข้อมูลจำลองที่ได้จากโมเดลการพยากรณ์อากาศอวกาศเชิงตัวเลข (Numerical Weather Prediction - NWP) ที่ทีมวิจัยของจีนพัฒนาขึ้น
ความโดดเด่นของ “Fengyu” อยู่ที่โครงสร้างการฝึกแบบ “chain training” ซึ่งเน้นการจำลองแต่ละโซนของอวกาศแบบแยกจากกัน และใช้กลไกการเชื่อมอัจฉริยะ (coupling optimization mechanism) เพื่อจำลองการตอบสนองระหว่างพื้นที่ต่าง ๆ ได้อย่างแม่นยำ
นอกจากนี้ โมเดล Fengyu ยังได้นำเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์มาประยุกต์ใช้ร่วมกับกลไกทางวิทยาศาสตร์ของระบบโลก (Earth System Science) ได้อย่างลึกซึ้ง ส่งผลให้สามารถคาดการณ์เหตุการณ์รุนแรงในระยะสั้น เช่น พายุแม่เหล็กโลก ได้ดียิ่งขึ้น
จากการทดสอบประสิทธิภาพตลอดระยะเวลา 1 ปีที่ผ่านมา พบว่า Fengyu ทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ สามารถพยากรณ์ล่วงหน้า 24 ชั่วโมงในทุกชั้นของอวกาศ โดยเฉพาะในโซนไอโอโนสเฟียร์ ซึ่งเป็นชั้นบรรยากาศที่มีผลโดยตรงต่อการสื่อสารและระบบนำทาง โมเดลสามารถพยากรณ์ค่า Total Electron Content (TEC) ทั่วโลกได้ด้วยความคลาดเคลื่อนน้อยกว่า 10% ซึ่งถือว่ามีความแม่นยำสูงกว่าวิธีเดิมอย่างชัดเจน
Fengyu ยังรองรับการใช้งานที่หลากหลาย เช่น การดูแลความเสถียรของระบบสื่อสารผ่านดาวเทียม การจัดการวงโคจรของยานอวกาศ การปกป้องระบบโครงสร้างพื้นฐานด้านพลังงานไฟฟ้า และการเพิ่มความปลอดภัยของการบิน โดยเฉพาะในพื้นที่ขั้วโลกที่ไวต่อผลกระทบจากพายุอวกาศ ปัจจุบัน โมเดลนี้ได้ยื่นจดสิทธิบัตรสิ่งประดิษฐ์ระดับชาติแล้วถึง 11 รายการ
ในเวทีการประชุมสุดยอดด้านปัญญาประดิษฐ์โลก (World Artificial Intelligence Conference – WAIC) ประจำปี 2025 ซึ่งจัดขึ้นที่เซี่ยงไฮ้ หวัง จินซง ผู้อำนวยการศูนย์อุตุนิยมวิทยาดาวเทียมแห่งชาติ และหัวหน้าโครงการ Fengyu กล่าวว่า การเปิดตัวโมเดลนี้ถือเป็น “ความก้าวหน้าครั้งสำคัญของจีนในการยกระดับขีดความสามารถด้านการตรวจวัดและเตือนภัยอวกาศ”
องค์การอุตุนิยมวิทยาโลก และองค์การอุตุนิยมวิทยาดาวเทียมยุโรป ต่างให้ความสนใจต่อความสำเร็จของการพัฒนา “Fengyu” โดยมองว่า เป็นส่วนสำคัญในการบรรลุเป้าหมาย "Early Warnings for All" หรือ การเตือนภัยล่วงหน้าทั่วถึงอย่างเท่าเทียมในระดับโลก
“Fengyu” จึงไม่เพียงเป็นก้าวกระโดดทางวิทยาศาสตร์ของจีน แต่ยังเป็นต้นแบบแห่งความร่วมมือระหว่างเทคโนโลยี AI ข้อมูลดาวเทียม และวิทยาศาสตร์ เพื่อรับมือกับความท้าทายในอวกาศที่อาจส่งผลกระทบโดยตรงต่อโลกใบนี้
บทความ : ประวีณมัย บ่ายคล้อย
ภาพ : China Meteorological Administration (CMA)