"พิพิธภัณฑ์พระพิฆเนศ" พระพิฆเนศเทพเจ้าที่เป็นที่นับถือในทุกนิกาย

พระพิฆเนศเป็นเทพเจ้าที่เป็นที่นับถือในทุกนิกายของฮินดู เพราะต้องมีการบูชาพระพิฆเนศวรก่อนบูชาเทพเจ้าองค์อื่น โดยมีเมืองปูเน่เป็นศูนย์กลาง จากความศรัทธาและการศึกษาเกี่ยวกับพระคเณศนี้ จึงได้การก่อตั้งพิพิธภัณฑ์พิฆเนศ โดยผู้ก่อตั้ง คือ อาจารย์ปัณฑร ทีรคานนท์

ทั้งนี้อาจารย์ปัณฑร เล่าว่า ได้ก่อตั้งพิพิธภัณฑ์พิฆเนศแห่งนี้ตั้งแต่ พ.ศ. 2547 โดยเปิดทำการเมื่อวันที่ 29 กุมภาพันธ์ 2547 โดยมีแรงบันดาลใจเกี่ยวกับการนับถือพระพิฆเนศ และการสะสมวัตถุไว้เพื่อการบูชาและการศึกษาเกี่ยวกับศาสนาฮินดู และด้วยเหตุผลที่เป็นผู้ที่เลื่อมใสศรัทธา และสนใจศึกษาปรัชญาและแนวคิดศาสนาอย่างจริงจัง จึงได้เดินทางไปยังแหล่งกำเนิดของศาสนาฮินดู พร้อมกับการสะสมเทวรูป ที่มีทั้งความงามและคติสอนทางศาสนา

"ผมไม่ได้ตั้งใจทำพิพิธภัณฑ์ เราชอบสะสม นับถือด้วย เริ่มสะสมมา 30 ปี ตั้งแต่อายุ 19 ปี ผมได้องค์แรกเป็นกริ่งแบบเขมรจากคุณพ่อมา"

อาจารย์ปัณฑร กล่าวถึงรูปเคารพในเทวาลัยไว้ว่า พระพิฆเนศองค์นั้นเป็นปางของการฟ้อนรำ ทำไมเราเลือกปางนี้ เมื่อพระคเณศเกิดขึ้นมาท่านได้ฟ้อนรำ พระแม่อุมาฯ ได้ประทานผ้าสีแดงให้ องค์นี้ถือเป็นปฐม คือแรกเกิด แล้วก็เราสร้างในลักษณะที่มหาคณปติโลก คือโลกที่พระองค์ประทับอยู่ ระบุว่าพระองค์ประทับอยู่เกาะกลางมหาสมุทร ซึ่งมหาสมุทรนั้นเต็มไปด้วยทะเลน้ำอ้อย เวลามีคลื่นพัดมาจะพัดเอาเพชรพลอยเข้ามาสู่ฝั่ง พระองค์ทรงประทับอยู่ภายใต้ต้นกัลปพฤกษ์ เราแทนด้วยฉัตรข้างบน และมีดอกบัวรองรับ ดอกบัวแต่ละกลีบจะมีเครื่องหมาย‘โอม’ทำเอาข้างใน เป็นลักษณะมหาคณปติโลก ลำดับของอาคาร สวรรค์ โลกมนุษย์ บาดาล แล้วจะค่อนข้างชัน คล้ายกับ ‘พนมรุ้ง’คือทุกคนขึ้นไปจะต้องแสดงความคารวะต่อเทพที่อยู่ข้างใน เพราะความชันของบันได ทุกเช้า พระอาทิตย์จะส่องถูกเทวรูปที่อยู่ด้านใน แล้วเงาสะท้อนของภาพเทวลัยอยู่ในสระน้ำตลอดยี่สิบสี่ชั่วโมง ตัวเทวลัยมีลักษณะเป็นธาตุไฟ ต้องถูก ‘เบรก’ ด้วยธาตุน้ำ คล้าน ‘หยินกันหยาง’ จะต้องอยู่ด้วยกัน”

ประติมากรรมต่างๆ ที่จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ล้วนมาจากการสะสมจากความศรัทธา ทั้งที่เป็นการเช่าจากประติมากรรมซึ่งทำไว้เป็นรูปเคารพบูชาตามที่สาธารณชนหาซื้อได้ และการสั่งให้ช่างศิลป์เสกสรรค์รูปเคารพไว้เพื่อให้เป็นวิทยาทานแก่ผู้ที่เข้าชม นอกจากนี้ยังมีกลุ่มรูปปั้นที่สร้างโดยช่างท้องถิ่นในจังหวัดเชียงใหม่ โดยช่างนั้นปั้นมาจากขี้เลื่อย เพื่อให้ผู้ที่เข้าชมได้ศึกษาปางต่างๆ ของพระพิฆเนศที่ถูกต้องตามที่ระบุไว้ในตำรา

อาจารย์ปัณฑร กล่าวว่า ในหลายๆ กรณี ช่างหรือบุคคลที่ไม่ได้ศึกษาตำราแล้ว มักจะสร้างชิ้นงานหรือรูปเคารพที่ไม่เหมาะสม ด้วยเหตุนี้ รูปเคารพบางส่วนในพิพิธภัณฑ์จึงเป็นเสมือนกับวัตถุที่สะท้อนให้เห็นถึงความไม่รู้ของช่าง หรือผู้ที่ขาดความใส่ใจในการศึกษา ข้อสังเกตอีกประการหนึ่งของการสร้างวัตถุมงคลประเภทที่มี “การทำเหรียญ ด้านหนึ่งเป็นพระพุทธหรือเกจิ และอีกด้านเป็นคเณศ ก็ไม่ควรจะอยู่คู่กัน เพราะความแตกต่างระหว่างพระคเณศกับพระพุทธเจ้ามีความแตกต่างกันมาก คเณศก็เหมือนกัน พุงของท่านคือความอุดมสมบูรณ์ คุณมาทำคเณศเพื่อการกราบไหว้ไม่ถูกต้อง

อาจารย์ปัณฑร กล่าวต่อว่า พิพิธภัณฑ์พระพิฆเนศ ได้จัดให้มีพิธีไหว้ครูก่อนเริ่มเทศกาลคเณศจตุรถีเป็นประจำทุกปี เพื่อเป็นการรักษาวัฒนธรรมไทย ตามขนบธรรมเนียมอันดีงามที่สืบทอดกันมา โดยรักษารูปแบบ และพิธีกรรมแบบโบราณที่อาจารย์ปัณฑร ทีรคานนท์ ได้รับถ่ายทอดมา เพื่อให้ศิษย์รุ่นต่อไปได้รักษาไว้ ในวันพฤหัสบดีที่ 28 สิงหาคม 2568 เวลา 08.30-13.00 น.

สำหรับความมุ่งหมายของพิธีไหว้ครู

1. เพื่อเป็นการอุทิศส่วนกุศลด้วยการถวายเครื่องสักการะพลีกรรม แก่ปรมาจารย์ทั้งหลายทั้งปวง ที่ได้ประสิทธิ์ประสาทความรู้ให้แก่ศิษย์

2. เพื่อเป็นการขอขมาลาโทษ ในการกระทำของศิษย์ที่ผิดพลาดต่อครูบาอาจารย์ โดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ไม่ว่าจะเป็นด้วยกายกรรม วจีกรรม มโนกรรม

3. เพื่อเป็นการทบทวน วิชาต่างๆที่ได้ร่ำเรียนไปจากอาจารย์

4. เพื่อเป็นสิ่งเตือนสติให้ศิษย์ระลึกถึงครู ตั้งตนอยู่ในโอวาทคำสอน