SUB กรอบใหม่พลิกเกม ปกป้องเศรษฐกิจเมืองทั่วโลก 31 ล้านล้านดอลลาร์

เมืองทั่วโลกกำลังเผชิญความขัดแย้ง แม้มีการลงทุนจำนวนมหาศาลในโครงสร้างพื้นฐานสีเขียวและนโยบายด้านสภาพภูมิอากาศ แต่พื้นที่เมืองยังคงสร้างการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ถึง 70% ของการปล่อยทั่วโลก ขณะเดียวกันกลับยังคงประสบปัญหาในการดึงดูดให้ผู้อยู่อาศัยมีพฤติกรรมที่ยั่งยืน

ปัญหาไม่ได้อยู่ที่เทคโนโลยีหรือเงินทุน แต่อยู่ที่ช่องว่างถาวรระหว่าง “เจตนารมณ์เชิงนโยบาย” กับ “การลงมือปฏิบัติ”

world economic forum สะท้อนเรื่องนี้ได้อย่างน่าสนใจ โดยระบุว่า กลยุทธ์ด้านความยั่งยืนของเมืองส่วนใหญ่จัดการกับพฤติกรรมมนุษย์เป็นเพียงเรื่องรอง ไม่ใช่ฐานรากของการเปลี่ยนแปลง ตรงนี้เองที่กรอบแนวคิดใหม่อย่าง Sustainable Urban Behaviour (SUB) ซึ่งพัฒนาจากการบูรณาการศาสตร์พฤติกรรมกับความยั่งยืนเมือง รวมถึงงานวิจัยชิ้นหนึ่งในเว็บไซต์ world economic forum จึงกลายเป็นองค์ประกอบสำคัญ

ช่องว่างด้านพฤติกรรมที่ฉุดรั้งเมือง

แค่โครงสร้างพื้นฐานไม่อาจรับประกันผลลัพธ์ที่ยั่งยืนได้ เมืองทั่วโลกเรียนรู้บทเรียนนี้ซ้ำแล้วซ้ำเล่า เลนจักรยานที่ว่างเปล่า อาคารประหยัดพลังงานที่ยังใช้พลังงานสูง โปรแกรมรีไซเคิลที่มีผู้เข้าร่วมน้อย สิ่งที่ขาดไปไม่ใช่เทคโนโลยีที่ดีกว่า แต่คือความใส่ใจอย่างเป็นระบบต่อวิธีการที่ผู้คนตัดสินใจในชีวิตประจำวัน

ความท้าทายยิ่งรุนแรงขึ้นเมื่อคาดการณ์ว่า 68% ของประชากรโลกจะอาศัยอยู่ในเมืองภายในปี 2050 โดยส่วนใหญ่เติบโตในภูมิภาคที่แนวทางพึ่งพาโครงสร้างพื้นฐานอาจไม่สามารถรองรับได้ เมืองจึงจำเป็นต้องมีวิธีแก้ปัญหาที่ขยายผลได้จริง ขับเคลื่อนโดยชุมชน และสอดคล้องกับจิตวิทยามนุษย์

งานวิจัยล่าสุดเผยว่า 44% ของ GDP โลก (31 ล้านล้านดอลลาร์) ที่สร้างขึ้นในเมืองอยู่ในความเสี่ยงจากการสูญเสียทรัพยากรธรรมชาติ ทำให้มิติด้านพฤติกรรมไม่เพียงเป็นข้อบังคับด้านสิ่งแวดล้อม แต่ยังเป็น ความจำเป็นทางเศรษฐกิจ

อะไรที่ทำให้ SUB กลายเป็นตัวเปลี่ยนเกม

SUB Sustainable Urban Behaviour เป็นการเปลี่ยนจากการมองการเปลี่ยนพฤติกรรมเป็นความรับผิดชอบของปัจเจกบุคคลไปสู่การเข้าใจว่าเป็นความท้าทายเชิงระบบ กรอบแนวคิดนี้ดึงข้อมูลจากเศรษฐศาสตร์พฤติกรรม จิตวิทยาสิ่งแวดล้อม และการคิดเชิงระบบ เพื่อนำเสนอหลักการพฤติกรรม ที่ชี้ว่า การเลือกเชิงยั่งยืนควรเกิดขึ้นโดยธรรมชาติจากการออกแบบสภาพแวดล้อมเมืองที่ดี แทนที่จะพึ่งพาเพียงเจตจำนงหรือพันธะทางศีลธรรม

SUB ทำงานบนหลักการง่าย ๆ ว่า เมื่อเมืองออกแบบสิ่งแวดล้อมให้การเลือกที่ยั่งยืนเป็นทางเลือกที่ง่าย สะดวก และได้รับการยอมรับในสังคมมากที่สุด ผู้คนจะโน้มเอียงไปทางนี้โดยไม่รู้สึกว่ากำลังเสียสละอะไร

หลักการพฤติกรรมยอมรับว่า มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่พยายามเลือกเส้นทางที่ง่ายที่สุดในชีวิตประจำวัน SUB ใช้ประโยชน์จากธรรมชาตินี้ ด้วยการทำให้พฤติกรรมยั่งยืนกลายเป็นค่าเริ่มต้นของระบบเมือง หากดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพ ผู้คนจะไม่รู้สึกว่ากำลังทำสิ่งที่ยั่งยืน แต่เพียงแค่ใช้ชีวิตในสภาพแวดล้อมที่ออกแบบมาเพื่อสนับสนุนทางเลือกที่ดี

แนวทางนี้ช่วยอุดช่องว่างระหว่างเจตนารมณ์เชิงนโยบายกับการลงมือทำของชุมชน โดยมุ่งที่ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมและสังคมที่กำหนดการตัดสินใจในระดับชุมชน SUB ตระหนักว่าการเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างยั่งยืนเกิดขึ้นได้เมื่อชุมชนมีศักยภาพ ทรัพยากร และแรงจูงใจเพียงพอในการรักษาพฤติกรรมใหม่นั้น

หลักฐานจากเมืองชั้นนำ

อัมสเตอร์ดัม

ความสำเร็จด้านการใช้จักรยานของเมืองหลวงเนเธอร์แลนด์เกิดจากการลงทุนอย่างเป็นระบบและระยะยาว ไม่เพียงสร้างเลนจักรยาน แต่ลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน การบูรณาการนโยบาย และการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมหลายทศวรรษ รวมถึงมาตรการลดความเร็วจราจร นโยบายที่ลดการใช้รถยนต์ และการรณรงค์วัฒนธรรมเพื่อส่งเสริมการใช้จักรยาน

สิงคโปร์

การพัฒนา “เมืองในสวน” ไม่ได้พึ่งเพียงการวางแผนจากบนลงล่าง แต่รวมถึงการมีส่วนร่วมของชุมชน เช่น โครงการสวนเมืองและการศึกษาสิ่งแวดล้อม ที่เปลี่ยนคนเมืองจากผู้รับผลประโยชน์เป็นผู้พิทักษ์ธรรมชาติในเมือง

เมเดยิน (โคลอมเบีย)

จากเมืองที่เคยรุนแรงที่สุดแห่งหนึ่งของโลก สู่โมเดลนวัตกรรมเมือง เมืองนี้ลดความรุนแรงได้มากกว่า 90% ผ่านโครงการพัฒนาเมืองที่ครอบคลุม และเปลี่ยนพื้นที่เสื่อมโทรมให้กลับมาผลิตประโยชน์สำเร็จ โดยออกแบบผ่านการปรึกษาหารือกับชุมชนและเสริมจากทรัพยากรที่มีอยู่

ความจำเป็นทางเศรษฐกิจ

หลักฐานด้านเศรษฐกิจยิ่งตอกย้ำความสำคัญของการเข้าถึงเชิงพฤติกรรม เมืองที่ดำเนินกลยุทธ์เปลี่ยนพฤติกรรมแบบครบวงจร สามารถบรรลุเป้าหมายความยั่งยืนได้เร็วกว่าและคุ้มค่ากว่าการพึ่งพาโครงสร้างพื้นฐานเพียงอย่างเดียว

การเลือกของผู้อยู่อาศัยในทุกมิติ ตั้งแต่การเดินทาง การใช้พลังงาน ไปจนถึงการจัดการขยะ ส่งผลสะเทือนต่อระบบเมือง SUB ทำหน้าที่เป็นตัวคูณ ที่เพิ่มผลตอบแทนจากการลงทุนเดิม และสร้างเงื่อนไขให้การขยายเทคโนโลยีและนโยบายใหม่สำเร็จได้

ทางเลือกใหญ่ของเมือง

ความยั่งยืนของเมืองในวันนี้ไม่ได้ขึ้นอยู่กับโครงสร้างพื้นฐานเพียงอย่างเดียว แต่ขึ้นอยู่กับพฤติกรรม เมืองที่บูรณาการศาสตร์พฤติกรรมเข้ากับชีวิตประจำวันจะไม่เพียงตอบโจทย์สิ่งแวดล้อม แต่ยังสร้างเมืองที่น่าอยู่ ยืดหยุ่น และครอบคลุมมากขึ้น