เวียดนามโหด! สั่งแบนมอเตอร์ไซค์เบนซิน หรือจะเอื้อผู้ผลิตรถยนต์ไฟฟ้า?

หากนึกภาพใจกลางเมืองฮานอย ประเทศเวียดนาม หนึ่งในสิ่งที่หลายคนนึกถึงคือมอเตอร์ไซค์ และสกู๊ตเตอร์ที่วิ่งสวนกันขวักไขว่ รถยนต์กินน้ำมันหลายร้อยคันวิ่งสวนกันกลางสี่แยก ยังไม่นับตามฟุตบาทและซอกซอยที่จอดเรียงกันแน่น สะท้อนวิถีชีวิตของชาวเวียดนามที่ใช้รถยนต์สองล้อเป็นหลัก แต่กฏระเบียบใหม่ที่เพิ่งเผยออกมานี้ อาจสร้างผลกระทบให้คนรากหญ้า

ในเดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา นายกรัฐมนตรีฝั่ม มิญ จิ๋ญ แห่งเวียดนามได้ออกคำสั่งฉบับที่ 20 สั่งห้ามรถจักรยานยนต์ที่ใช้น้ำมันเบนซินวิ่งบนทางหลวงวงแหวนหมายเลข 1 ของกรุงฮานอย ซึ่งเป็นหนึ่งในเส้นทางหลักสำคัญที่อยู่รอบเมือง และจะมีผลบังคับใช้ปีหน้า ตั้งแต่วันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2569

แผนดังกล่าวเป็นส่วนหนึ่งของเป้าหมายระดับชาติของเวียดนามที่จะยุติการใช้รถจักรยานยนต์สองล้อขับเคลื่อนด้วยน้ำมันทั้งหมดภายในปีค.ศ. 2045 และในประเทศที่รถจักรยานยนต์เป็นหัวใจสำคัญของการคมนาคมขนส่งในชีวิตประจำวัน โดยมีรถจักรยานยนต์อยู่บนท้องถนนประมาณ 72 ล้านคัน นี่จึงถือเป็นการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่

อัลจาซีราได้พูดคุยกับผู้สัญจรนายไม ชาวเมืองฮานอยที่ใช้รถมอเตอร์ไซค์ไฟฟ้า สนับสนุนความคิดริเริ่มนี้ เพราะเขารู้สึกว่า มหานครแห่งนี้ปกคลุมไปด้วยมลพิษหมอกควันที่หนาจัดทุกเช้า และผู้ร้ายหลักคือ “ควันไอเสียจากรถจักรยานยนต์และอาคารที่อยู่ระหว่างการก่อสร้าง” ด้วยรถจักรยานยนต์ราว 7 ล้านคันที่แออัดอยู่บนท้องถนนในฮานอย จึงปฏิเสธไม่ได้ว่า รถจักรยานยนต์ที่ใช้น้ำมันเบนซินจึงเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้เมืองนี้ติดอันดับเมืองที่มีคุณภาพอากาศแย่ที่สุดในโลกอยู่เสมอ

อย่างไรก็ตาม เขายอมรับว่า คนเรามักมีความคิดเห็นที่ขัดแย้งกัน เธอกล่าวว่าผู้ที่สัญจรในฮานอยครึ่งหนึ่งเห็นด้วยกับการเปลี่ยนแปลง อีกครึ่งหนึ่งไม่เห็นด้วย เพราะระบบขนส่งสาธารณะมีจำกัด รถเมล์น้อย ค่าโดยสารรถแท็กซี่แพง และการครอบครองรถยนต์เต็มไปด้วยกฎระเบียบ ทำให้มอเตอร์ไซค์เป็นยานพาหนะที่สะดวกและเข้าถึงได้ง่ายที่สุดมาเป็นเวลานาน ก่อนที่รถมอเตอร์ไซค์ไฟฟ้าจะได้รับความนิยม การที่จะเปลี่ยนรถมอเตอร์ไซค์ไฟฟ้าจึงมีค่าใช้จ่ายมากเกินไปสำหรับคนรากหญ้า

ขยายผลถึงรถยนต์น้ำมันเบนซิน

มาตรการห้ามใช้รถจักรยานยนต์ในระยะแรกจะครอบคลุมเขตฮว่านเกี๋ยมและบาดิ่ญของฮานอยภายในถนนวงแหวนหมายเลข 1 พื้นที่ใจกลางเมืองเหล่านี้ขึ้นชื่อเรื่องการจราจรหนาแน่น ระดับมลพิษสูง และอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวที่เฟื่องฟู เจ้าหน้าที่หวังว่า การห้ามใช้รถจักรยานยนต์ที่ใช้น้ำมันเบนซินจะช่วยลดเสียงรบกวน หมอกควัน และการปล่อยก๊าซคาร์บอน พร้อมกับกระตุ้นให้ประชาชนหันมาใช้รถยนต์ไฟฟ้าที่สะอาดกว่า

ในขณะนี้ คำสั่งห้ามมีผลเฉพาะกับรถจักรยานยนต์เท่านั้น แต่รัฐบาลยืนยันว่า จะขยายไปถึงรถยนต์ที่ใช้น้ำมันเบนซินในระยะต่อไป และแม้ว่าหลายเมืองในเวียดนามจะเคยพิจารณาแนวคิดการควบคุมการปล่อยมลพิษจากยานพาหนะมาก่อน แต่นี่ถือเป็นแผนงานแรกที่มีกรอบเวลาที่ชัดเจน นครโฮจิมินห์ ซึ่งเป็นเขตเมืองที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ กำลังติดตามความคืบหน้าของกรุงฮานอยอย่างใกล้ชิด และคาดว่าจะกำลังพิจารณาดำเนินการตามมาติด ๆ

หรือจะเอื้อผู้ผลิตรถยนต์ไฟฟ้า?

ผู้สังเกตการณ์ตั้งคำถามถึงความเป็นไปได้ในการบังคับใช้คำสั่งห้ามภายในกรอบเวลาที่เข้มงวด โดยชี้ให้เห็นถึงระบบขนส่งสาธารณะที่มีจำกัด โครงข่ายไฟฟ้าที่ไม่ทั่วถึง และโครงสร้างพื้นฐานด้านการชาร์จไฟฟ้าที่ไม่เพียงพอในเมือง นอกจากนี้ยังมีความท้าทายทางด้านการขนส่งที่ทำให้คนขับรถหลายล้านคนไม่สามารถสัญจรได้

บางคนกลัวว่า กาคเปลี่ยนแปลงนี้จะส่งผลกระทบต่อผู้อยู่อาศัยที่ยากจนที่สุดของฮานอยหนักที่สุด และมองว่าความคิดริเริ่มนี้เป็นข้ออ้างในการสนับสนุนกลุ่มบริษัทที่ใหญ่ที่สุดของประเทศอย่าง Vingroup และ VinFast ซึ่งเป็นบริษัทในเครือที่ผลิตรถยนต์ไฟฟ้า และเป็นกลุ่มบริษัทเอกชนขนาดใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของเวียดนาม

ฮาญ์ เหงียน นักศึกษาปริญญาเอกชาวเวียดนามที่มหาวิทยาลัยแห่งชาติออสเตรเลีย ซึ่งเชี่ยวชาญด้านเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และเวียดนาม กล่าวกับอัลจาซีราว่า “ผู้คนจำนวนมากรู้สึกว่านี่เป็นนโยบายด้านอุตสาหกรรมและการพัฒนาแต่กลับแอบอ้างเหตุผลทางสิ่งแวดล้อม”

ทั้งนี้ ตลาดรถจักรยานยนต์และสกู๊ตเตอร์ไฟฟ้ากำลังเติบโตอย่างรวดเร็วในเวียดนาม นำโดยบริษัทในประเทศอย่าง VinFast และ Selex Motors ในไตรมาสแรกของปีที่แล้ว VinFast อ้างว่ามียอดขายสกู๊ตเตอร์ไฟฟ้ามากกว่า 160,000 คัน ขณะที่ Selex กำลังขยายเครือข่ายสถานีเปลี่ยนแบตเตอรี่ อย่างรวดเร็ว อย่างไรก็ตาม จนถึงขณะนี้ รถจักรยานยนต์ไฟฟ้ามีสัดส่วนเพียงประมาณ 5% ของตลาดทั้งหมด ดังนั้นมาตรการที่บังคับให้ผู้คนต้องเปลี่ยนไปใช้รถจักรยานยนต์ไฟฟ้าจึงเพิ่มโอกาสให้ยอดขายของบริษัทเหล่านี้เติบโตขึ้นอีกหลายเท่าตัว