"ภิกษุสันดานกา" ผลงานจิตรกรรมเสียดสีพระภิกษุลามก สันดานกา ๑๐ ประการ
"ภิกษุสันดานกา" ผลงานจิตรกรรม เหรียญทอง เสียดสีพระภิกษุลามก ประพฤติมิชอบ อลัชชีที่แฝงตัวในผ้าเหลือง เสมือนอีกาที่มีนิสัยเสีย ๑๐ ประการ
ย้อนไปเมื่อปี 2550 ผลงานจิตรกรรมชื่อ “ภิกษุสันดานกา” ของศิลปินนาม“อนุพงษ์ จันทร” ได้รับรางวัลเกียรตินิยมอันดับ 1 เหรียญทอง จาก งานแสดงศิลปกรรมแห่งชาติ ครั้งที่ 53 วัสดุอย่าง "จีวร" ถูกนำมาใช้แทนผืนผ้าใบในการสร้างสรรค์ผลงาน เป็นความตั้งใจของศิลปินในการสื่อความหมายของวัตถุที่เป็นเอกลักษณ์ชัดเจน เพื่อเชื่อมโยงเรื่องราวถึงสิ่งที่เกิดขึ้นในศาสนา อันเป็นแรงบันดาลใจที่สำคัญในการสร้างสรรค์
อนุพงษ์ จันทร ได้ให้สัมภาษณ์ผ่าน The Arts Club Bangkok ว่า “แต่เดิมนั้นผมได้เขียนภาพชุดนี้บนแคนวาส แต่พอผลงานออกมาพบว่าเนื้อหาไม่ลงตัว พื้นหลังไม่มีความหมาย ก็เลยทดลองใหม่เอาผ้าจีวรมาเขียนรูปลง ซึ่งให้ความหมายสอดคล้องกับความจริงที่ว่า มีคนเข้าไปแอบแฝงในพระพุทธศาสนา และภาพที่ผมสื่อนั้นเป็นภาพที่ซ่อนหรือแฝงอยู่ในผ้าจีวร เปรียบเทียบอีกาเป็นสัญลักษณ์แทนสิ่งชั่วร้าย เนื้อหาจึงตรงประเด็นมากกว่า”
ภิกษุสันดานกา ผลงานจิตรกรรมชิ้นนี้ถูกนำเสนอด้วยรูปแบบที่มีความเหนือจริง สร้างความแตกต่างไปจากผลงานจิตรกรรมแนวไทยประเพณีในรูปแบบเดิม ศิลปินเลือกใช้อีกาที่เป็นสัตว์จากคติความเชื่อโดยการนำลักษณะของจะงอยปากเรียวแหลมมาผสมผสานบนใบหน้ามนุษย์ สัดส่วนของร่างกายที่มีขนาดใหญ่กว่าปกติ
อนุพงษ์ จันทร นำประเด็นปัญหาที่เกิดขึ้นในสังคมที่มีความเกี่ยวข้องกับศาสนา รวมถึงเรื่องราวความเป็นมาทางพุทธศิลป์ ทั้งความเชื่อ หลักคำสอนมาเป็นแนวทางในการสร้างสรรค์ผลงาน กิริยาของการแย่งกันกินอาหารในบาตรพระเหล่านี้ล้วนได้รับแรงบันดาลใจจากการผสมผสานรูปร่างในจินตนาการระหว่างมนุษย์ ผีเปรต และอีกา รอยสักทั่วทั้งร่างกายและการพกเครื่องรางของขลังเป็นสัญลักษณ์การแสดงออกถึงประเด็นของการประพฤติตนอันไม่เหมาะสม แม้ลักษณะของอมนุษย์ในภาพจะนุ่งห่มร่างกายด้วยจีวรอันเป็นสัญลักษณ์ของการบวชเป็นพระภิกษุอยู่ก็ตาม
ภิกษุสันดานกา มีระบุไว้จริงใน"กากสูตร" ว่าด้วยอสัทธรรมของกา ตามที่พระพุทธเจ้าเคยเปรียบเทียบพระภิกษุลามก ผู้ประพฤติไม่เหมาะสมว่ามีนิสัยเหมือนกา พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๔ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๖ ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย (มจร.) อังคุตตรนิกาย ทสก-เอกาทสกนิบาต ระบุว่า กาประกอบด้วยอสัทธรรม ๑๐ ประการฉันใด ภิกษุชั่วประกอบด้วยอสัทธรรม ๑๐ ประการ ก็ฉันนั้นเหมือนกัน อสัทธรรม ๑๐ ประการ ได้แก่
1. ภิกษุลามกเป็นคนทำลายความดี
2. ภิกษุลามกเป็นคนคะนอง
3. ภิกษุลามกเป็นคนทะเยอทะยาน
4. ภิกษุลามกเป็นคนกินจุ
5. ภิกษุลามกเป็นคนหยาบคาย
6. ภิกษุลามกเป็นคนไม่กรุณาปรานี
7. ภิกษุลามกเป็นคนทุรพล
8. ภิกษุลามกเป็นคนร้องเสียงอึง
9. ภิกษุลามกเป็นคนปล่อยสติ
10. ภิกษุลามกเป็นคนสะสมของกิน
ทั้งนี้ ภาพ "ภิกษุสันดานกา" ได้รับเสียงวิพากษ์วิจารณ์จากสังคมในสมัยนั้นอย่างกว้างขวาง ถึงความเหมาะสม หรือการตีความที่อาจทำให้ส่งผลกระทบกระเทือนด้านจิตใจต่อพระพุทธศาสนาและพุทธศาสนิกชน ซึ่งศิลปินได้ระบุว่า การทำงานศิลปะที่มีกระแสทั้งด้านบวกและด้านลบถือเป็นเรื่องปกติ ตนมิได้มีเจตนาลบหลู่พระพุทธศาสนา ภาพภิกษุสันดานกา เป็นผลงานที่ต้องการสะท้อนให้เห็นถึงเรื่องบาปบุญคุณโทษ โดยศึกษาจากพระไตรปิฎกแต่ละบท เพื่อค้นหาแรงบันดาลใจในการสร้างผลงานออกมา พระภิกษุที่ดีน่าเลื่อมใสศรัทธาในสังคมไทยยังมีอยู่มากมาย แต่อยากให้สังคมตระหนักถึงคนบางกลุ่มที่แอบแฝงอยู่ใต้ผ้ากาสาวพัสตร์เพื่อทำเรื่องชั่วช้า แอบแฝงหาประโยชน์ มั่วสีกา ดื่มสุรา เล่นการพนัน
อย่างไรก็ตาม แม้ผลงานชิ้นนี้ที่สะท้อนของกิเลสและพฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์ในเพศบรรพชิต จะผ่านกาลเวลามาแล้วนับสิบปี แต่ "ข่าวคาว" ในแวดวงพระสงฆ์เองก็ยังมีอยู่มาอย่างต่อเนื่อง ชาวพุทธทั้งหลายจึงควรร่วมใจกันสอดส่องตรวจตราเพื่อมิให้เหลือบไรมาเกาะกินพระพุทธศาสนา และภาพวาด "ภิกษุสันดานกา" ก็ยังคงช่วยตอกย้ำให้เห็นถึงคุณสมบัติที่พระภิกษุควรละเว้น เพื่อรักษาความบริสุทธิ์ของพระธรรมวินัยและเป็นที่พึ่งทางใจของสาธุชนได้อย่างแท้จริง