เพราะ 'รู้สึก' มากกว่าคนอื่น จึงเจ็บปวดกว่าใคร: ทำความเข้าใจภาวะ ‘อ่อนไหวสูง’ ที่บั่นทอนสุขภาพจิตหลายคน

คุณเคยรู้สึกว่าตัวเองอ่อนไหวต่อสิ่งรอบข้างมากกว่าคนอื่นหรือไม่? แสงที่จ้าเกินไป เสียงที่ดังผิดปกติ หรือแม้แต่บรรยากาศตึงเครียดในห้องประชุมก็ทำให้คุณรู้สึกเหนื่อยล้าได้อย่างรวดเร็ว หากคำตอบคือ “ใช่” คุณอาจกำลังมีบุคลิกภาพที่เรียกว่า Highly Sensitive Person (HSP) โดยไม่รู้ตัว

Highly Sensitive Person หรือ “บุคคลที่มีความอ่อนไหวสูง”ไม่ใช่อาการป่วยหรือโรคทางจิตเวชแต่อย่างใด แต่เป็น “ลักษณะบุคลิกภาพ” ที่ติดตัวมาแต่กำเนิด ถูกค้นพบและตั้งชื่อโดยนักจิตวิทยาชาวอเมริกัน ดร.อีเลน อารอน (Dr. Elaine Aron) ซึ่งเป็นผู้บุกเบิกงานวิจัยด้านนี้มาตั้งแต่ปี 1996 เธออธิบายไว้ในเว็บไซต์อย่างเป็นทางการของเธอ (https://hsperson.com/) ว่า คนที่เป็น HSP มีระบบประสาทที่ประมวลผลข้อมูลในเชิงลึกกว่าคนทั่วไป ทำให้รับรู้และตอบสนองต่อสิ่งเร้าทั้งทางกายภาพและอารมณ์ได้อย่างรวดเร็วและเข้มข้น

จากการศึกษาของ ดร. อารอน และทีมงานพบว่า ประชากรประมาณ 15-20% หรือเกือบ 1 ใน 5 ของโลกมีลักษณะ HSP ซึ่งหมายความว่าคนส่วนใหญ่อาจมีเพื่อนร่วมงาน คนในครอบครัว หรือแม้แต่ตัวคุณเองที่มีบุคลิกภาพนี้อยู่โดยไม่เคยรู้มาก่อน

เช็กสัญญาณที่บ่งบอกว่าคุณอาจเป็น HSP

ดร. อารอน ได้สรุปคุณสมบัติหลักของ HSP ที่เรียกว่า “D.O.E.S.”ไว้ดังนี้:

D: Depth of Processing (การประมวลผลข้อมูลเชิงลึก)

- คุณมักจะคิดทบทวนเรื่องต่าง ๆ อย่างละเอียดถี่ถ้วนก่อนตัดสินใจ

- มีแนวโน้มที่จะมองเห็นความเชื่อมโยงที่ซับซ้อนของสิ่งต่าง ๆ ได้ดี

- อาจใช้เวลานานในการตัดสินใจ เพราะต้องการพิจารณาปัจจัยทั้งหมดอย่างรอบด้าน

O: Overstimulation (ถูกกระตุ้นง่าย)

- รู้สึกถูกรบกวนหรือเหนื่อยล้าได้ง่ายเมื่ออยู่ในสภาพแวดล้อมที่วุ่นวาย เช่น ห้างสรรพสินค้า งานเลี้ยง หรือที่ทำงานที่มีเสียงดัง

- อาจรู้สึกว่าสมองทำงานหนักเกินไปจากข้อมูลจำนวนมหาศาลที่ต้องรับในแต่ละวัน

E: Emotional Responsiveness and Empathy (การตอบสนองทางอารมณ์และความเห็นอกเห็นใจสูง)

- คุณอาจรู้สึกร่วมไปกับอารมณ์ของผู้อื่นได้ง่าย เช่น เมื่อมีคนในกลุ่มรู้สึกเศร้า คุณก็จะรู้สึกเศร้าตามไปด้วย

- มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นอย่างลึกซึ้ง และอาจรู้สึกไม่สบายใจเมื่อเห็นความไม่เป็นธรรม

- การดูหนังที่เศร้าหรือสะเทือนอารมณ์อาจส่งผลกระทบต่อคุณอย่างรุนแรง

S: Sensing the Subtleties (การรับรู้ความละเอียดอ่อน)

- คุณสังเกตเห็นรายละเอียดเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่คนอื่นมองข้ามได้ดี

- มีความอ่อนไหวต่อกลิ่น สี เสียง หรือแม้แต่การจัดวางของในห้อง

- อาจเป็นคนแรกที่สังเกตเห็นว่าเพื่อนร่วมงานตัดผมทรงใหม่ หรือสังเกตเห็นความผิดปกติเล็กน้อยในสภาพแวดล้อม

HSP ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตอย่างไร?

การเป็น HSP มีทั้งข้อดีและข้อเสียที่ส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน จากข้อมูลในเว็บไซต์ Psychology Today ระบุว่า การที่คนกลุ่มนี้รับรู้สิ่งต่าง ๆ อย่างลึกซึ้ง ทำให้พวกเขามีแนวโน้มที่จะมีภาวะดังต่อไปนี้

มีภาวะวิตกกังวลหรือซึมเศร้าได้ง่าย: หากไม่รู้วิธีจัดการกับความรู้สึกท่วมท้นจากสิ่งเร้าภายนอก

รู้สึกเหนื่อยล้าทางอารมณ์ : การรับรู้อารมณ์ของผู้อื่นตลอดเวลา ทำให้พลังงานหมดไปอย่างรวดเร็ว

ถูกเข้าใจผิดว่าเป็นคนขี้อายหรือเก็บตัว: เพราะมักต้องการเวลาอยู่คนเดียวเพื่อพักผ่อน

อย่างไรก็ตาม ข้อดี ของการเป็น HSP ก็มีมากมาย เช่น การมีความคิดสร้างสรรค์สูง มีความเข้าใจผู้อื่นอย่างลึกซึ้ง มีจิตใจที่อ่อนโยน และสามารถทำงานที่ต้องใช้ความละเอียดอ่อนได้อย่างยอดเยี่ยม

แนวทางในการดูแลตัวเองสำหรับ HSP

การเป็น HSP ไม่ใช่เรื่องที่ต้องแก้ไข แต่เป็นเรื่องที่ต้องเรียนรู้ที่จะยอมรับและอยู่กับมันอย่างมีความสุข ดร.เจนนี่ แซง (Dr. Jenni Sang) นักจิตวิทยาจากมหาวิทยาลัยมินนิโซตา ให้คำแนะนำง่าย ๆ ในการดูแลตัวเองดังนี้

- จัดเวลาพักผ่อนและอยู่คนเดียว: ลองหาพื้นที่สงบ ๆ ที่เป็นของคุณเอง เพื่อหลีกหนีจากสิ่งเร้าภายนอก และให้เวลาตัวเองได้ผ่อนคลายอย่างเต็มที่

- กำหนดขอบเขตให้ชัดเจน: เรียนรู้ที่จะปฏิเสธกิจกรรมหรือคำขอที่อาจทำให้คุณรู้สึกเหนื่อยหรือท่วมท้นเกินไป ไม่จำเป็นต้องฝืนตัวเองเพื่อเอาใจทุกคน

- ดูแลสุขภาพกาย: การพักผ่อนให้เพียงพอ การรับประทานอาหารที่ดี และการออกกำลังกายเบา ๆ จะช่วยให้ระบบประสาทของคุณทำงานได้อย่างสมดุลมากขึ้น

- ยอมรับตัวเอง: จงยอมรับในความพิเศษของตัวเอง ความอ่อนไหวไม่ใช่จุดอ่อน แต่เป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้คุณมีจุดแข็งที่แตกต่างจากคนอื่น

- ทำความเข้าใจกับคนรอบข้าง: อธิบายให้คนใกล้ตัวทราบว่าคุณเป็น HSP เพื่อให้พวกเขาเข้าใจและสนับสนุนคุณได้ดียิ่งขึ้น

การเป็น Highly Sensitive Person คือการมีชีวิตอยู่ในโลกที่เต็มไปด้วยความรู้สึกที่เข้มข้น แต่เมื่อคุณเรียนรู้ที่จะเข้าใจและจัดการกับมันได้อย่างถูกต้องแล้ว คุณจะสามารถเปลี่ยนความอ่อนไหวให้กลายเป็นพลังที่สร้างสรรค์และนำมาซึ่งความสุขในชีวิตได้อย่างน่าอัศจรรย์

website : mgronline.com
facebook : MGRonlineLive
twitter : @MGROnlineLive
instagram : mgronline
line : MGROnline
youtube : MGR Online VDO