รู้หรือไม่ คนไทยเพิ่งมีเลข 13 หลัก เมื่อ 40 กว่าปีก่อน แล้วก่อนหน้านั้นระบุตัวตนกันยังไง?

เผยแพร่ 1 ชั่วโมงที่ผ่านมา • Sanook

รู้หรือไม่ คนไทยเพิ่งมีเลขประจำตัวประชาชน 13 หลัก เมื่อ 40 กว่าปีก่อน แล้วก่อนหน้านั้นระบุตัวตนกันอย่างไร?

รู้หรือไม่ คนไทยเพิ่งมีเลขประจำตัวประชาชน 13 หลัก เมื่อ 40 กว่าปีก่อน แล้วก่อนหน้านั้นระบุตัวตนกันอย่างไร?

ถ้าเปิดบัตรประชาชนขึ้นมาดูวันนี้ เลข 13 หลักคือ “กุญแจ” หลักของการยืนยันตัวตนในทุกขั้นตอนของชีวิต ตั้งแต่เกิด เรียน ทำงาน รักษาพยาบาล เปิดบัญชีธนาคาร จนถึงสิทธิเลือกตั้ง แต่ความจริงแล้ว ระบบเลขประจำตัวประชาชน 13 หลักของไทยเพิ่งเริ่มใช้ อย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2527 เท่านั้น และใช้เวลาเพียงไม่กี่เดือน ในการ “ปูพรม” ใส่เลขให้ประชากรกว่า 50 ล้านคนทั่วประเทศ

ก่อนมี “13 หลัก”: ไทยระบุตัวตนกันอย่างไร

ยุคบัตรประชาชนรุ่นแรก (พ.ศ. 2486) เริ่มในสมัยรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม กำหนดให้ผู้มีอายุ 16 ปีขึ้นไปต้องมีบัตรเพื่อแสดงตน แต่ยัง ไม่มีเลขประจำตัวแบบสากล และระบบทะเบียนยังเป็นเอกสารกระดาษ จึงเสี่ยงต่อปัญหาปลอมแปลงหรือข้อมูลไม่ตรงกัน
ทะเบียนราษฎรแบบกระดาษ พึ่งพาการจดบันทึกในทะเบียนบ้านของท้องถิ่น ข้อมูลกระจัดกระจาย ซ้ำซ้อน และยืนยันตัวตนข้ามพื้นที่ได้ยาก

ทำไมไทยต้องใช้เลขประจำตัว “13 หลัก”

การประกาศใช้เลข 13 หลักในปี 2527 มีเป้าหมายเพื่อยกระดับทะเบียนราษฎรให้เทียบเท่านานาประเทศ ลดความซ้ำซ้อน และเพิ่มความน่าเชื่อถือของข้อมูล โดยกำหนดให้ บุคคลทุกคนในราชอาณาจักรต้องมีเลขประจำตัวในทะเบียนบ้านและบัตรประชาชนภายในวันที่ 31 พฤษภาคม 2527 เพื่อให้รัฐ เอกชน และประชาชน ใช้เลขเดียวกันอ้างอิงได้ทุกระบบ

หลักการให้เลข 13 หลัก: “ไม่ซ้ำกัน และตรวจสอบได้”

กำหนดโดยคอมพิวเตอร์ทั้งชุด 13 หลัก ไม่ได้กำหนดแค่หลักแรก แต่เป็นเลขทั้งชุดเพื่อลดความผิดพลาด
มีสูตรตรวจสอบ (Check Digit) ถ้าเขียนผิดเพียงตัวเดียว ระบบจะตรวจจับได้ทันที จึงไม่สามารถ “เปลี่ยนตัวใดตัวหนึ่ง” เองได้
รันเลขแบบกันซ้ำ ทะเบียนกลางจัดสรรเลขเป็นชุดส่งให้สำนักทะเบียนอำเภอ/เขต นำไปลงทะเบียนบ้านใหม่ทีละคน จนครบทุกคนในประเทศ

ความหมายของ “หลักแรก” ที่หลายคนสงสัย

เลข 1 สำหรับ “เจเนอเรชันใหม่” คือผู้ที่ เกิดตั้งแต่ 1 ม.ค. 2527 เป็นต้นไป
เลข 3 สำหรับ “เจเนอเรชันเก่า” ที่มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านฉบับกระดาษเดิม ก่อนเริ่มระบบ 13 หลัก

การใช้หลักแรกช่วยให้แยก “รุ่นข้อมูล” ระหว่างผู้เกิดในระบบใหม่กับผู้ที่ต้องนำเข้าจากทะเบียนเดิมได้ชัดเจน

เปลี่ยนผ่านสู่ดิจิทัล: ปัญหาที่เจอในปีแรกๆ

ข้อมูลไม่ตรงกันระหว่างทะเบียนบ้าน–สูติบัตร ในระยะแรกของการย้ายข้อมูลเข้าระบบสารสนเทศ พบกรณีเลขไม่ตรงกันบ้าง ต้องตามแก้ไขภายหลัง
บัตรเก่ามีข้อจำกัด ทั้งเรื่องการปลอมแปลงและการตรวจสอบข้ามพื้นที่ ทำให้ต้องเร่งยกระบบฐานข้อมูลและเอกสารประกอบ
ความครอบคลุม ต้อง “ปูพรม” ให้เลขแก่คนกว่า 50 ล้านคนทั่วประเทศในเวลาอันสั้น จึงต้องวางกระบวนการแบบอัตโนมัติและตรวจสอบได้

ผลลัพธ์ที่เปลี่ยนชีวิตคนไทย

ตัวตนเดียว ใช้ได้ทุกที่ ตั้งแต่บริการรัฐ สาธารณสุข การศึกษา การเงิน การสื่อสาร ไปจนถึงสิทธิเลือกตั้ง
ข้อมูลเชื่อมโยงกันได้ รัฐและเอกชนอ้างอิงเลขเดียวกัน ลดงานซ้ำซ้อน เพิ่มความแม่นยำ
สะดวก–ปลอดภัย การมีสูตรตรวจสอบช่วยกันผิดพลาด ลดช่องโหว่การปลอมแปลงเอกสาร

สรุปสั้นๆ

เลขประจำตัวประชาชน 13 หลักของไทยเกิดขึ้นในปี 2527 เพื่อยกระดับการระบุตัวตนและทะเบียนราษฎรให้เป็นมาตรฐานสากล แยก “รุ่นข้อมูล” ด้วยหลักแรก (1 สำหรับผู้เกิดหลัง 1 ม.ค. 2527 และ 3 สำหรับผู้ที่มีชื่อในทะเบียนเดิม) เลขทั้งชุดถูกกำหนดโดยคอมพิวเตอร์พร้อมสูตรตรวจสอบ จึงไม่ซ้ำและตรวจความถูกต้องได้ทันที แม้ช่วงเริ่มต้นจะมีปัญหาความไม่ตรงกันของข้อมูลอยู่บ้าง แต่วันนี้เลข 13 หลักได้กลายเป็นรากฐานสำคัญของการใช้ชีวิตและบริการสาธารณะในประเทศไทย