POP: จากปลายปากกา ‘ครู’ สุรพล สมบัติเจริญ สู่เพลงสร้างชื่อศิลปินประดับวงการลูกทุ่งไทย

เกือบ 6 ทศวรรษที่ศิลปินลูกทุ่งผู้ได้รับการขนานนาม‘ราชาเพลงลูกทุ่ง’ ชนิดที่ยังหาใครเทียบไม่ได้อย่าง ‘สุรพล สมบัติเจริญ’ ได้จากโลกนี้ไปตั้งแต่วันที่ 16 สิงหาคม 2511 หลังเสร็จสิ้นการแสดงที่วัดหนองปลาไหล จังหวัดนครปฐม

นับตั้งแต่การบันทึกเสียงเพลงแรกในปี 2496 ถึงการเสียชีวิตในปี 2511 นับเป็นช่วงเวลา 15 ปีของสุรพลที่กลายเป็นช่วงเวลาประวัติศาสตร์ของเพลงลูกทุ่งในยุคเริ่มต้น และอาจเรียกได้ว่าเบื้องหนึ่งของประวัติศาสตร์เพลงลูกทุ่งที่กำลังค่อยๆ เปลี่ยนผ่านมาจากยุคเพลงตลาดกับชีวิตของสุรพลในช่วงเวลาดังกล่าว ไม่สามารถแยกขาดจากกันได้

ใช่เพียงแค่ความสามารถในการประพันธ์และการถ่ายทอดบทเพลง หรือแม้แต่รูปแบบการแสดงหน้าเวทีที่สามารถดึงดูดความสนใจของผู้คนจำนวนมาก แต่ยังเป็นการประพันธ์เพลงที่สามารถสร้างชื่อให้กับศิลปินที่ดังอยู่แล้วให้ดังยิ่งขึ้นไปอีกหรือสร้างชื่อให้กับศิลปินใหม่ๆ มาประดับวงการเพลงลูกทุ่ง โดยเฉพาะกับนักร้องร่วมวงของสุรพล

ทำให้จุดเด่นหนึ่งของวงดนตรีสุรพล คือการมีนักร้องร่วมวงที่มีผลงานบันทึกลงแผ่นเสียงและมีชื่อก้องในระดับไล่เลี่ยกับสุรพล

เราจึงอยากชวนย้อนทำความรู้จักบทเพลงจากปลายปากกาของสุรพลส่วนหนึ่ง ที่ถ่ายทอดผ่านศิลปินลูกทุ่งคนอื่นๆ ในวาระครบรอบการจากไปของสุรพล ในฐานะ ‘ครู’ ผู้สร้างศิลปินและมีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนวงการเพลงลูกทุ่งในช่วงทศวรรษ 2500

[ด่วนพิศวาส: ผ่องศรี วรนุช]

เพลงสุดซึ้งที่ขึ้นแท่นเรื่องความเป็นอมตะนิรันดร์กาลของ ‘ราชินีลูกทุ่ง’ คนแรกของไทย โดยมีที่มาจากที่ผ่องศรีขอให้สุรพลแต่งเพลงเกี่ยวกับการลาจากซึ่งอิงมาจากชีวิตของผ่องศรีเอง

แต่เมื่อสืบค้นข้อมูลจากหลายแหล่ง พบว่ามีรายละเอียดที่แตกต่างกันในเรื่องที่เป็นแรงบันดาลใจของเพลง เช่น บ้างระบุว่ามาจากการที่แม่ของผ่องศรีมาส่งที่สถานีรถไฟ บ้างระบุว่ามาจากการที่ผ่องศรีผิดหวังจากความรัก บ้างระบุว่าผ่องศรีได้รับแรงบันดาลใจจากการที่แฟนเพลงมาส่งที่สถานีรถไฟ เป็นต้น

ถึงกระนั้น เรื่องหนึ่งที่ค่อนข้างตรงกันคือ สิ่งที่ทำให้เธอสามารถเข้าถึงอารมณ์เพลงขณะที่ขับร้อง ตั้งแต่วันบันทึกเสียง คือเธอมักจะนึกถึงคำมั่นสัญญาที่เธอให้ไว้กับแม่ก่อนเข้ากรุงเทพฯ ว่าเธอจะต้องได้ดิบได้ดีและสามารถเลี้ยงดูแม่ได้

ฟังเพลง: ด่วนพิศวาส

[น้ำตาลก้นแก้ว: ก้าน แก้วสุพรรณ]

เพลงรักเนื้อหาแหวกขนบ ในห้วงเวลาที่สังคมไทยยังคงมีค่านิยมว่าหากชายใดจะตกล่องปล่องชิ้นกับหญิงสักคน หญิงผู้นั้นควรเป็นหญิงที่มีความบริสุทธิ์ผุดผ่อง แต่เพลงนี้กลับเล่าถึงการยอมรับหญิงที่เคยมีสัมพันธ์กับชายอื่นมาก่อนและพร้อมที่จะครองรักกับหญิงผู้นั้น

แม้ว่าก้านจะอายุน้อยกว่าสุรพลเกือบ 10 ปี แต่ความสัมพันธ์ระหว่างสุรพลกับก้านคือเพื่อนสนิทชนิดที่ตายแทนกันได้ โดยเพลงนี้ทำให้ก้านที่ดังจากเพลง ‘หลงกรุง’ และ ‘แก่งคอย’ อยู่แล้ว ดังยิ่งขึ้นไปอีก จนกลายเป็นเพลงดังระดับขึ้นหิ้งอีกเพลงของวงการลูกทุ่งไทย

ฟังเพลง: น้ำตาลก้นแก้ว

[ขันหมากมาแล้ว: ยงยุทธ เชี่ยวชาญชัย]

ถ้าเพลง‘หยุด’ ของ Groove Rider คือเพลงชาติประจำงานแต่งในฟากฝั่งป๊อปร่วมสมัย เพลง ‘ขันหมากมาแล้ว’ ก็ถือเป็นเพลงชาติประจำงานแต่งในฝั่งลูกทุ่งเช่นกัน โดยเฉพาะในจังหวะเจ้าบ่าวแห่ขันหมากไปสู่ขอเจ้าสาวให้ถูกต้องตามประเพณีไทย

ทว่าก่อนหน้านี้สุรพลเคยแต่งเพลงที่ชื่อว่า ‘รักพี่จงหนีพ่อ’ ให้กับยงยุทธ ซึ่งแน่นอนว่าเนื้อหาค่อนข้างผิดขนบธรรมเนียมอันดีงามในเวลานั้นอยู่ไม่น้อย ทำให้หลังจากที่กระหึ่มอยู่ช่วงหนึ่งก็ซาไป เพราะสถานีวิทยุก็เลี่ยงที่จะเปิดเพลงนี้ ภายหลังสุรพลจึงเขียนเพลงที่สอดรับกับค่านิยมของสังคม พร้อมกับแก้ต่างเอาไว้ในเนื้อเพลงว่า

“ทีแรกพี่คิดจะพาน้องหนี แต่พอคิดอีกทีก็กลัวน้องพี่อับอาย…” และ “เรื่องพาหนีพี่ไม่เอาแล้วน้อง”

ฟังเพลง: ขันหมากมาแล้ว

[กลับเถิดเรียมจ๋า: เมืองมนต์ สมบัติเจริญ]

ศิลปินชาวสุพรรณที่สุรพลอนุญาตให้ใช้นามสกุล ‘สมบัติเจริญ’ เป็นชื่อในวงการเป็นคนแรกและคนเดียวที่ไม่ได้มีสัมพันธ์เกี่ยวข้องในทางสายเลือดกับสุรพล หากแต่สุรพลก็ยกย่องให้เป็นน้องชายบุญธรรมของตน

เพลงนี้ถือเป็นเพลงแรกที่สุรพลเขียนให้กับเมืองมนต์เป็นผู้ถ่ายทอด ปรากฏว่าเพลงนี้กลายเป็นเพลงแจ้งเกิดให้กับเมืองมนต์ทันที โดยเพลงมีเนื้อหาเชิดชูวิถีชนบทเหนือความเจริญในเมือง โดยมีฉากหลังเป็นความปรารถนาของชายที่หวังให้หญิงคนรักกลับคืนสู่ถิ่นฐานที่จากมา ถึงขั้นดั้นด้นตามหาไปทั่วเมืองกรุง

ฟังเพลง: กลับเถิดเรียมจ๋า

[คำเตือนของพี่: ไพรวัลย์ ลูกเพชร]

ครั้งหนึ่งศิลปินชื่อก้องจากเพชรบุรีผู้มีเสียงนุ่มละมุนก็เคยเป็นนักร้องลูกวงของสุรพลมาก่อน โดยเพลงนี้เป็นเพลงแรกๆ ของไพรวัลย์ มีจุดเด่นอยู่ที่การประยุกต์ใช้ทำนองลิเก ‘ราชนิเกลิง’ ในช่วงท่อนกลางของเพลง

เพราะก่อนหน้าที่ไพรวัลย์จะเดินบนถนนสายลูกทุ่ง เขาเคยอยู่ในคณะลิเกที่เพชรบุรี โดยท่อน “ช่างเหน็บแนมแกมประชด อรุณเอ๋ยแบบบทของแม่ช่างหยดย้อย” ไพรวัลย์ก็จำมาจากพระเอกลิเกในคณะที่ไพรวัลย์เคยอยู่ เมื่อประกอบกับวิสัยทัศน์และเนื้อเพลงจากสุรพล ก็ส่งผลให้เพลงนี้เป็นเพลงแจ้งเกิดให้กับไพรวัลย์

ฟังเพลง: คำเตือนของพี่

อ้างอิง:

• วิวัฒนาการของเพลงลูกทุ่งในสังคมไทย พ.ศ. 2481-2535. https://tinyurl.com/4uhn6the
• การสื่อสารทางการเมืองในเพลงลูกทุ่งไทย พ.ศ. 2507-2547. https://tinyurl.com/5dnxjma3
• ราชาและราชินีลูกทุ่ง สุรพล สมบัติเจริญ ผ่องศรี วรนุช [หนังสือ]
• “น้ำตาลก้นแก้ว” เพลงสุดฮิตของ “ก้าน แก้วสุพรรณ” บทเพลงที่มีเนื้อหาก้าวหน้า. https://tinyurl.com/ytuu8x8h
• เบื้องหลังความขัดแย้ง “สุรพล-ผ่องศรี-ก้าน แก้วสุพรรณ” ที่มาเพลงดัง-เพลงแก้ของแต่ละคน. https://tinyurl.com/5b544hnk