GISTDA เสิร์ฟข้อมูล-เครื่องมือแน่น! ดันส่งออกยุโรปในเกม EUDR

น้ำมันปาล์ม ยางพารา โกโก้ กาแฟ ถั่วเหลือง ผลิตภัณฑ์จากวัว และผลิตภัณฑ์จากไม้ คือสินค้า 7 กลุ่ม ที่มีอยู่ในรายชื่อกฎระเบียบของ EUDR และล้วนเป็นสินค้าที่ผู้ประกอบการไทยทั้งรายใหญ่และรายย่อยส่งออกไปขายยังสหภาพยุโรป ดังนั้น เพื่อให้เส้นทางการค้าระหว่างไทยกับยุโรปไม่สะดุด หลายภาคส่วนพยายามร่วมมือกันเตรียมความพร้อมให้กับผู้ประกอบการไทย สามารถรับมือกับกฎระเบียบใหม่จากสหภาพยุโรปได้ดีขึ้น

ดร.ปกรณ์ อาภาพันธ์ ผู้อำนวยการสำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ กล่าวว่า เมื่อทั่วโลกเผชิญกับกฎระเบียบใหม่ภายใต้กรอบ EUDR ประเทศไทยในฐานะประเทศเกษตรกรรม เกษตรกร ผู้ประกอบการ รวมถึงทั้งภาครัฐและเอกชนจึงควรตระหนักรู้ถึงความสำคัญ เพื่อรับมือกับความท้าทายและร่วมกันบริหารจัดการที่ดินอย่างถูกต้อง

สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ หรือ GISTDA เป็นอีกหน่วยงานที่สนันบสนุนในด้านข้อมูลจากเทคโนโลยีอวกาศและสร้างเครื่องมือให้ผู้ประกอบการและเกษตรกรไทย จึงได้จัดงานเสวนา Beyond Boundaries: Transforming Land Governance with Space Technology ยกระดับการจัดการที่ดินอย่างยั่งยืน ด้วยเทคโนโลยีอวกาศ ในฐานะหน่วยงานที่เริ่มต้นเก็บข้อมูลดาวเทียมของประเทศไทยมาเป็นเวลากว่า 30 ปี

Spotlight ชวนไปทำความรู้จักกับ EUDR ให้มากขึ้น และสำรวจว่าไทยมีความพร้อมแค่ไหนในเกม EUDR ครั้งนี้ อีกทั้ง GISTDA ได้ให้บริการข้อมูลและเครื่องมือย่างไรบ้าง ที่จะช่วยเสริมสร้างความแข็งแกร่งให้กับไทยในฐานะคู่ค้ากับสหภาพยุโรป

EUDR คืออะไร? ทำไมเกษตรกร-ผู้ค้าไทยต้องรู้

ดร. อาจารี ถาวรมาศ ที่ปรึกษานโยบายเกษตรเศรษฐกิจและการค้ากับสหภาพยุโรป เปิดเผยว่า จริง ๆ แล้ว European Union Deforestation Regulation หรือ EUDR คือ กฎระเบียบที่ออกมาบังคับในด้านสิ่งแวดล้อมเป็นหลัก นับเป็นกฎหมายใหม่ของสหภาพยุโรปที่ห้ามนำเข้าสินค้าที่เกี่ยวข้องกับการตัดไม้ทำลายป่าและทำให้ป่าเสื่อมโทรม โดยมีเป้าหมายเพื่อลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมจากการผลิตสินค้าเกษตรและผลิตภัณฑ์อื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับการตัดไม้ทำลายป่า ดังนั้น กรอบของ EUDR จึงสร้างผลกระทบให้กับการค้าและเศรษฐกิจอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

ทั้งนี้ กฏระเบียบที่ออกมาบังคับใช้กับทั้งผู้ค้ากับสหภาพยุโรปทั่วโลก และบังคับใช้กับประเทศส่งออกภายในยุโรปเองด้วย กฎระเบียบที่ออกมาจึงค่อยข้างกว้าง แต่มีกฎเหล็ก 3 ข้อสำคัญ ได้แก่

• สินค้าต้องไม่มาจากการบุกรุกพื้นที่ป่า (Deforestation Free) บริษัทผู้ประกอบการและผู้ค้าที่จำหน่าย, นำเข้า, หรือส่งออกสินค้าไปยังสหภาพยุโรปจะต้องแสดงหลักฐานยืนยันว่าสินค้าเหล่านั้นไม่ได้ถูกผลิตบนพื้นที่ที่ถูกบุกรุกหรือทำลายป่าไม้
• สินค้าต้องมีกระบวนการผลิตที่ถูกต้องตามกฎหมายของประเทศผู้ผลิต (Legality) ซึ่งนับเป็นมาตรฐานที่ค่อนข้างเข้มงวด เช่น ตั้งแต่เรื่องสิทธิการใช้ที่ดิน การใช้แรงงานที่ถูกต้องตามกฎหมาย
  
• สินค้าต้องมีการตรวจสอบสถานะและประเมินสินค้า (Due Deligence) ต้องมีข้อมูลและหลักฐานมายืนยันว่ากระบวนการผลิตถูกต้องและตรวจสอบได้จริง

ไทยอยู่จุดไหนในเกม EUDR?

สำหรับประเทศไทยได้รับสถานะ "ประเทศที่มีความเสี่ยงต่ำ" ในการตัดไม้ทำลายป่า ซึ่งทำให้ผู้ส่งออกสินค้าจากไทยไปยัง EU ได้รับสิทธิพิเศษในการลดขั้นตอนการตรวจสอบย้อนกลับ นับว่าประเทศถูกมองว่าเป็น “เด็กดี” ในเวทีของการค้าสหภาพยุโรป ไม่ใช่เพียงอัตราการบุกรุกพื้นที่ป่าที่ค่อนข้างต่ำเท่านั้น ที่ทำให้ไทยได้แต้มต่อในเกมนี้ แต่เวทีเสวนาดังกล่าวยังชี้ให้เห็นว่า ความร่วมมือของหลายภาคส่วนและบรรดาเกษตรกรและผู้ประกอบการยังตระหนักรู้ถึงความสำคัญของกฎระเบียบใหม่นี้ด้วย

อย่างไรก็ตาม แม้การประกาศใช้กฎระเบียบดังกล่าวจะเริ่มต้นไปแล้ว อย่างเป็นทางการในวันที่ 29 มิถุนายนปี 2566 ช่วงเวลานี้จึงเป็นช่วงเวลาปรับตัวและเปลี่ยนผ่านก่อนที่ EUDR จะมีผลบังคับใช้ “ในทางปฏิบัติ” (Entry into application) สำหรับผู้ประกอบการรายใหญ่ในสหภาพยุโรป จะเริ่มบังคับใช้ในวันที่ 30 ธันวาคม ปี 2568 นี้ และสำหรับผู้ประกอบการรายย่อย (SMEs) จะเริ่มบังคับใช้ในวันที่ 30 มิถุนายน 2569

GISTDA เสิร์ฟข้อมูลจากเทคโนโลยีอวกาศ

กานดาศรี ลิมปาคม รองผู้อำนวยการสำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ ชี้ให้เห็นว่า GISTDA ได้ให้บริการข้อมูลทางดาวเทียมและข้อมูลจากเทคโนโลยีทางอากาศ เพื่อสร้างความมั่นคงทางประเทศ ภายใต้หัวข้อบรรยาย “Smart Land Smart Nation ขับเคลื่อนการใช้ที่ดินด้วยข้อมูลเชิงพื้นที่

และในการปฏิบัติตามกฎของ EUDR นั้น “ข้อมูล” จะเป็น “หลักฐานเชิงประจักษ์” ที่ช่วยให้ฝั่งของผู้ตรวจสอบเห็นความโปร่งใสในกระบวนการผลิตสินค้าส่งออกของไทยได้เป็นอย่างดี

ดังนั้น ประเทศควรวางระบบด้วยการสร้าง Smart Land หรือ บริหารจัดการทรัพยากรที่ดินที่ดีโดยใช้เทคโนโลยี ตั้งแต่เก็บข้อมูล จัดข้อมูล และวิเคราะห์ นำไปสู่เครื่องมือต่าง ๆ เพื่อสร้างเมืองที่มีความมั่นคงและยั่งยืน ซึ่ง GISTDA ได้เข้ามามีส่วนช่วยมาก่อนที่กรอบ EUDR จะประกาศใช้ด้วยซ้ำ ไม่ว่าจะเป็น เครื่องมือพัฒนาสิ่งแวดล้อม เช่น ข้อมูลดาวเทียมสะท้อนการตัดไม้ทำลายป่า แผนที่การตรวจสอบการถือครองที่ดิน การใช้ AI และ Big Data เข้ามารับการเปลี่ยนแปลงทางสภาพภูมิประเทศ ตลอดจนการทำฐานข้อมูลแผนที่ประเทศไทย เก็บข้อมูลจากภาพภาพถ่ายดาวเทียม สร้างความถูกต้องเพื่อนำไปใช้ทางกฎหมาย

เตรียมเปิดตัวแอปฯ “LANDX” ตรวจสอบที่ดินสุ่มเสี่ยง

ดร.สยาม ลววิโรจน์ ผู้อำนวยการสำนักประยุกต์และบริหารภูมิสารสนเทศ GISTDA ยังกล่าวถึงโครงการพัฒนาแพลตฟอร์ม “LANDX” หรือแลนด์เอ็กซ์ นวัตกรรมทางภูมิสารสนเทศที่ใช้ในการตรวจสอบและยืนยันความถูกต้องของการใช้ประโยชน์ในพื้นที่ เพื่อเป็นฐานข้อมูลแผนที่กลางของประเทศในการบริหารจัดการการใช้ประโยชน์ที่ดิน และเป็นช่องทางในการสร้างเครื่องมือแสดงหลักฐานในการทำให้ข้อมูลประกอบการตรวจสอบของผู้นำเข้าสินค้าในสหภาพยุโรปเป็นไปตามมาตรการ EUDR

หากเกษตรกรหรือผู้ประกอบการสงสัยว่าที่ดินที่ใช้ปลูกปาล์ม-ยางพารา ที่ใช้งานมาอยู่นี้ เข้าข่ายเป็นที่ดินบุกรุกพื้นที่ป่าหรือไม่ ก็สามารถเข้าไปวาดแผนที่ในพิกัดที่สงสัย ทางแอปพลิเคชันก็จะขึ้นข้อมูลย้อนหลังเพื่อตรวจเช็ก พร้อมอัพเดตข้อมูลแผนที่จาก EUDR และหน่วยงานระดับนานาชาติเพื่อความแม่นยำ

ทั้งนี้ หากผู้ประกอบการหรือท่านผู้อ่านท่านใดสนใจฟังเสวนา Beyond Boundaries: Transforming Land Governance with Space Technology ยกระดับการจัดการที่ดินอย่างยั่งยืน ด้วยเทคโนโลยีอวกาศ สามารถรับชมย้อนหลังได้ที่นี่