บทละครนอกเรื่องสังข์ทอง เรื่องที่ “สมเด็จพระบรมราชชนก” ทรงโปรดปรานมากที่สุด
บทละครนอกเรื่องสังข์ทอง เรื่องที่ “สมเด็จพระบรมราชชนก” ในรัชกาลที่ 8 และ 9 ทรงโปรดปรานมากที่สุด
“สังข์ทอง” เป็นนิยายพื้นบ้านที่อยู่คู่สังคมไทยมานับร้อยๆ ปี จากวรรณกรรมมุขปาฐะ ที่ถ่ายทอดสืบต่อกันมาผ่านการบอกเล่า สู่การจดบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษร ที่สำคัญคือเป็นนิยายที่ต้องพระราชหฤทัย พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) กระทั่งทรงพระราชนิพนธ์เป็น “บทละครนอก” ขึ้น
บทละครนอกเรื่องนี้เอง เป็นบทละครที่สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ทรงชื่นชอบโปรดปรานมากที่สุด
เรื่องนี้ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเล่าไว้ในคำนำ “บทละครนอกเรื่องสังข์ทอง” พิมพ์ถวายในการพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพสมเด็จพระบรมราชชนก ในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2472 (นับปีตามแบบเก่า) ว่า
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ พระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ ทรงมีลายพระหัตถ์ประทานจากประเทศอังกฤษว่า
พระองค์ทรงมีพระประสงค์จะพิมพ์หนังสือแจกในงานพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์ (พระอิสริยยศของสมเด็จพระบรมราชชนกขณะนั้น-ผู้เขียนบทความออนไลน์)
เหตุผลก็เพื่อสนองพระเดชพระคุณกรมหลวงสงขลานครินทร์ ที่ทรงมีต่อพระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ตั้งแต่ครั้งยังทรงพระเยาว์ในกรุงเทพฯ และเมื่อเสด็จอยู่ในยุโรป
กรมดำรงทรงระบุในคำนำอีกว่า
“หนังสือที่จะทรงพิมพ์นั้นทรงใคร่ให้เป็นบทละครเรื่องสังข์ทอง ด้วยสมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงสงขลานครินทร์โปรดว่าแต่งดีจับพระหฤทัยยิ่งกว่าเรื่องอื่น
เมื่อครั้งสุดท้ายที่เธอ (พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์-ผู้เขียนบทความออนไลน์) ได้เฝ้าสมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงสงขลานครินทร์ ก็มีพระดำรัสเล่าว่าครั้งหนึ่งต้องทรงทำปาฐกถาว่าด้วยวรรณคดีไทย ก็ได้ทรงอ้างเอาหนังสือเรื่องสังข์ทองเป็นอุทาหรณ์
ดังนี้ กรรมการราชบัณฑิตยสภาอนุโมทนาในพระดำริของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ จึงจัดหนังสือบทละครเรื่องสังข์ทองพิมพ์ถวายตามพระประสงค์”
กรมดำรงยังทรงเล่าที่มาของนิทานสังข์ทองเพิ่มเติมด้วยว่า ความนิยมในการนำนิทานเรื่องนี้มาแต่งเป็นบทเล่นละครมีมาตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี จวบจนเข้าสู่กรุงรัตนโกสินทร์ความนิยมก็ยังอยู่
ทั้งนี้ รัชกาลที่ 2 ทรงตัดเรื่องสังข์ทองตอนปลาย ตั้งแต่ตอนพระสังข์หนีนางพันธุรัต มาทรงพระราชนิพนธ์ให้ละครหลวงเล่น ซึ่ง…
“บทละครตอนนี้ที่นับถือกันว่าแต่งดีนัก ซึ่งสมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงสงขลานครินทร์โปรด”
กรมดำรงทรงเล่าต่ออีกว่า ยังมีบทละครเรื่องสังข์ทองตอนต้นอีกตอนหนึ่ง เริ่มตั้งแต่กำเนิดพระสังข์ จนถึงถ่วงพระสังข์ และนางพันธุรัตเลี้ยงพระสังข์ ตอนนี้ไม่ใช่พระราชนิพนธ์ และไม่ทราบตัวผู้แต่ง แต่เป็นสำนวนในกรุงรัตนโกสินทร์
ในการพิมพ์บทละครนอกเรื่องสังข์ทองตามพระประสงค์ของพระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ ราชบัณฑิตยสภา (ซึ่งมีกรมดำรงทรงดำรงตำแหน่งเป็นนายกราชบัณฑิตยสภา) คิดเห็นว่า ผู้ที่จะรับไปอ่านมีทั้งนักเรียนวรรณคดี และที่ไม่ได้เป็นนักเรียนวรรณคดี
เหตุนี้จึงควรตีพิมพ์บทละครทั้ง 2 ตอนให้ครบ จะได้เป็นประโยชน์ต่อผู้รับไปอ่านทุกคน
ทุกวันนี้ “สังข์ทอง” ก็ยังคงเป็นหนึ่งในนิทานพื้นบ้านที่คนไทยคุ้นเคย โดยเฉพาะเมื่ออยู่ในรูปแบบของละครจักรๆ วงศ์ๆ ที่ผลิตโดย บริษัท สามเศียร จำกัด ก่อตั้งโดย ไพรัช สังวริบุตร ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง พ.ศ. 2547 และเจ้าของรางวัลเกียรติยศ Lifetime Achievement สาขาภาพยนตร์-ซีรีส์-ละคร งาน FEED X KHAOSOD AWARDS 2025
ไม่ว่าละครสังข์ทองจะออกฉายทางจอแก้วเมื่อไหร่ ก็สร้างความประทับใจและให้แง่คิดคนดูได้ทุกครั้ง
อ่านเพิ่มเติม :
- ท้าวสามนต์เรื่องสังข์ทอง ทำไมต้องใส่แว่นตา?
- “ความอาย” กับ “ความใคร่” ของ “พระเพื่อนพระแพง” ในลิลิตพระลอ
- ทำไมแก้ว (ต้อง) หน้าม้า? ตามหาความหมาย “หน้าม้า” ของนางแก้ว
- ผ่าตำนานรัก เมื่อนางเมรีได้พระรถเสนเป็นผัว นางพันธุรัตเลี้ยงพระสังข์เป็นลูก
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
อ้างอิง :
พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย. บทละครนอกเรื่องสังข์ทอง. เว็บไซต์วัชรญาณ.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 28 สิงหาคม 2568
อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : บทละครนอกเรื่องสังข์ทอง เรื่องที่ “สมเด็จพระบรมราชชนก” ทรงโปรดปรานมากที่สุด
ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com