คดีการเมืองหลังปี 2565 จะไม่ได้รับนิรโทษกรรม หากนิรโทษกรรมผ่านแค่ร่างฉบับ “รวมไทยสร้างชาติ-ครูไทยเพื่อประชาชน”

วาระพิจารณาร่างกฎหมายนิรโทษกรรมเป็นประเด็นร้อนอีกครั้งหลังรัฐบาลประกาศถอยร่างพระราชบัญญัติว่าด้วยการประกอบธุรกิจสถานบันเทิงครบวงจร หรือที่เรียกว่ากฎหมายเอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์ออกไป ทำให้ร่างกฎหมายนิรโทษกรรมซึ่งค้างอยู่ในวาระการพิจารณาของสภาผู้แทนราษฎรทั้งสี่ฉบับอาจได้เลื่อนขึ้นมาพิจารณาแทนในวันที่ 9 กรกฎาคม 2568

สำหรับร่างกฎหมายนิรโทษกรรมทั้งสี่ฉบับ ประกอบไปด้วย ร่างฉบับพรรคก้าวไกล (ย้ายไปสังกัดพรรคประชาชนหลังศาลรัฐธรรมนูญตัดสินยุบพรรคก้าวไกล) ร่างฉบับพรรคครูไทยเพื่อประชาชน (ย้ายไปสังกัดพรรคกล้าธรรม) ร่างฉบับพรรครวมไทยสร้างชาติ และร่าง “นิรโทษกรรมประชาชน” ของภาคประชาชนที่เข้าชื่อ 36,723 คน โดยร่างแต่ละฉบับจะมีเนื้อหาสาระที่แตกต่างกันเช่น กรอบระยะเวลาในการนิรโทษกรรม ฐานความผิดที่เข้าข่ายการนิรโทษกรรม และฐานความผิดที่จะถูกยกเว้นในการนิรโทษกรรม

บทความชิ้นนี้จะมุ่งไปที่ช่องโหว่ของกรอบระยะเวลาในการนิรโทษกรรมของร่างพรรครวมไทยสร้างชาติและครูไทยเพื่อประชาชน โดยร่างกฎหมายนิรโทษกรรมทั้งสี่ฉบับกำหนดกรอบระยะเวลาไว้แตกต่างกัน ดังนี้

ช่วงเวลาที่เริ่มต้นนิรโทษกรรม ช่วงเวลาที่สุดท้ายที่จะนิรโทษกรรม ร่างพ.ร.บ.นิรโทษกรรมประชาชน (เสนอโดยภาคประชาชน) 19 กันยายน 2549 วันที่กฎหมายประกาศใช้ ร่างพ.ร.บ.นิรโทษกรรม (เสนอโดยพรรคก้าวไกล) 11 กุมภาพันธ์ 2549 วันที่กฎหมายประกาศใช้ ร่างพ.ร.บ.สร้างเสริมสังคมสันติสุข (เสนอโดยพรรคครูไทยเพื่อประชาชน) 19 กันยายน 2549 30 พฤศจิกายน 2565 ร่างพ.ร.บ.สร้างเสริมสังคมสันติสุข (เสนอโดยพรรครวมไทยสร้างชาติ) พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2565

จากตารางจะเห็นว่า กรอบระยะเวลาที่เข้าข่ายการนิรโทษกรรมจะร่างฉบับพรรคก้าวไกลกว้างกว่าฉบับอื่น โดยเริ่มตั้งแต่วันที่ 11 กุมภาพันธ์ 2549 ซึ่งเป็นวันที่เครือข่ายต่อต้านทักษิณ ชินวัตรยกระดับเป็นกลุ่มที่เรียกว่า “พันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย” จนถึงวันที่กฎหมายมีผลบังคับใช้ กฎหมายบังคับใช้เมื่อใดก็ถือว่าวันนั้นเป็นวันสิ้นสุดขอบข่ายตามฉบับพรรคก้าวไกล ส่วนของภาคประชาชนแม้จะระบุคล้ายกันว่าให้วันที่กฎหมายใช้บังคับเป็นวันสุดท้ายของกรอบเวลา แต่กำหนดวันเริ่มต้นไว้เป็นวันรัฐประหารรัฐบาลทักษิณ ชินวัตร เมื่อวันที่ 19 กันยายน 2549

ขณะที่ในร่างฉบับพรรครวมไทยสร้างชาติและพรรคครูไทยเพื่อประชาชนกำหนดแตกต่างออกไปอย่างสิ้นเชิง แม้ว่าจะกำหนดระยะเวลาเริ่มต้นไว้ใกล้เคียงกับร่างอีกสองฉบับ โดยร่างพรรครวมไทยสร้างชาติกำหนดให้เริ่มตั้งแต่ปี 2548 ซึ่งเป็นช่วงที่กลุ่มคัดค้านรัฐบาลในเวลานั้นเริ่มก่อตัว ส่วนร่างฉบับพรรคครูไทยเพื่อประชาชนกำหนดเริ่มในวันที่ 19 กันยายน 2549 แต่วันสุดท้ายที่เข้าข่ายการนิรโทษกรรมกลับกำหนดไว้สั้นกว่าอีกสองฉบับ ร่างฉบับรวมไทยสร้างชาติระบุไว้ให้สิ้นสุดในปี 2565 ในขณะที่ร่างฉบับครูไทยเพื่อประชาชนล็อกวันที่ไว้ในวันที่ 30 พฤศจิกายน 2565

การกำหนดกรอบระยะเวลาวันสุดท้ายที่เข้าข่ายนิรโทษกรรมที่สั้นและตายตัวในลักษณะนี้อาจเหมาะสมสำหรับการคลี่คลายความขัดแย้งทางการเมืองที่เกิดขึ้นในระยะสั้น ๆ และจบลงไปแล้ว ต่างกับบริบทความขัดแย้งทางการเมืองที่เกิดขึ้นนับตั้งแต่ปี 2549 ที่มีการชุมนุมทางการเมืองขนาดใหญ่เกิดขึ้นเป็นห้วงเวลาและชะลอตัวลงตามบรรยากาศทางการเมือง โดยแม้การชุมนุมทางการเมืองขนาดใหญ่ห้วงล่าสุดในปี 2563 จะจบลงแล้วแต่ยังมีการแสดงออกเพื่อคัดค้านหรือต่อต้านอำนาจรัฐ หรือเรียกร้องการปฏิรูปสถาบันพระมหากษัตริย์อย่างต่อเนื่อง ทำให้หลังจากปี 2565 ยังคงมีคดีความทางการเมืองเกิดขึ้นใหม่

หากร่างฉบับพรรครวมไทยสร้างชาติและครูไทยเพื่อประชาชน ประกาศบังคับใช้จะมีคดีทางการเมืองที่เข้าข่ายต้องได้รับการนิรโทษกรรมตามบัญชีท้ายของร่างทั้งสองฉบับ ถูกทอดทิ้งเนื่องจากอยู่นอกกรอบเวลานิรโทษกรรม ข้อมูลจากศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนระบุว่า ระหว่างวันที่ 1 มกราคม 2566จนถึงวันที่ 1 เมษายน 2568 มีคดีความทางการเมืองอย่างน้อย 24 คดีหรือจำเลย 92 คนที่ถูกกล่าวหาในความผิดที่จะได้รับการนิรโทษกรรมตามบัญชีท้าย แต่ช่วงเวลาที่เกิดเหตุอยู่หลังปี 2565 รายละเอียดดังนี้

กลุ่มที่ 1: ความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 116 - 3 คดี

ลำดับ วันที่ เหตุการณ์ ผู้ถูกดำเนินคดี ข้อหา สถานะ 1 24/6/2566 กิจกรรม "แห่ไม้ค้ำประชาธิปไตย ปักหมุดกระจายอำนาจ" ที่จ.เชียงใหม่ 4 คน มาตรา 116,พ.ร.บ.คอมฯและพ.ร.บ.ชุมนุมฯ ชั้นสอบสวน 2 13/1/2566 เพจทะลุฟ้าเผยแพร่ภาพชุดพาเหรดงานกีฬาสีของโรงเรียนมัธยมวัดเบญจมบพิตร 1 คน มาตรา 116และพ.ร.บ.คอมฯ ชั้นสอบสวน 3 4/2/2567 ถูกกล่าวหาบีบแตรยาวใส่ขบวนเสด็จของพระเทพฯ บริเวณทางด่วนมักกะสัน 2 คน มาตรา 116,พ.ร.บ.คอมฯ, ดูหมิ่นเจ้าพนักงาน, ฝ่าฝืนคำสั่งเจ้าพนักงานและพ.ร.บ.จราจรฯ ศาลชั้นต้น

กลุ่มที่ 2: พ.ร.บ.ชุมนุมฯ - 10 คดี

ลำดับ วันที่ เหตุการณ์ ผู้ถูกดำเนินคดี ข้อหา สถานะ 1 17/4/2566 ทำกิจกรรม 9 ปี บิลลี่ พอละจี ใส่ชุดนักโทษขึ้นรถไฟฟ้าบีทีเอส 8 คน พ.ร.บ.ชุมนุมฯ อัยการสั่งไม่ฟ้อง 2 1/5/2566 กิจกรรมวันแรงงานสากล "สาปส่งรัฐปีศาจ สร้างชาติด้วยรัฐใหม่" 2 คน พ.ร.บ.ชุมนุมฯ สิ้นสุดแล้ว ศาลลงโทษปรับ 3 6/8/2566 ทำกิจกรรม #กระชากกวีซีไรต์ เรียกร้องให้ถอดถอนเนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ จาก สว. 18 คน พ.ร.บ.ชุมนุมฯ, ม.215, ทำให้เสียทรัพย์และร่วมกันบุกรุกโดยไม่มีเหตุอันควร เข้าไปในอาคารของผู้อื่น ชั้นสอบสวน 4 9/5/2566 ขี่รถจักรยานยนต์พร้อมโบกธง #saveหยก, ปล่อยเพื่อนเรา และอนาคิสต์ 5 คน พ.ร.บ.ชุมนุมฯ ระหว่างพิจารณาศาลชั้นต้น 5 3/9/2566 แต่งกายชุดนักโทษแสดงออกบริเวณสยามพารากอน-สยามสแควร์ 2 คน พ.ร.บ.ชุมนุมฯและฝ่าฝืนคำสั่งเจ้าพนักงาน ชั้นสอบสวน 6 3/10/2566 การชุมนุมของเครือข่าย P-move บริเวณทำเนียบรัฐบาล ถูกแจ้งเรื่องไม่แจ้งล่วงหน้า 1 คน พ.ร.บ.ชุมนุมฯ ศาลชั้นต้น 7 02/2567 การชุมนุมของเครือข่าย P-move #พีมูฟทวงสิทธิ บริเวณทำเนียบรัฐบาล 3 คดี 2 คน พ.ร.บ.ชุมนุมฯ ชั้นสอบสวน 8 8/10/2567 ชุมนุมติดตาม #พีมูฟทวงสิทธิ์ บริเวณข้างทำเนียบรัฐบาล 3 คดี 5 คน พ.ร.บ.ชุมนุมฯ ชั้นสอบสวน 9 1/4/2568 สหพันธ์เกษตรกรภาคเหนือ (สกน.) และสมัชชาชุมชนคนอยู่กับป่า (สชป.) ชุมนุมที่ทำเนียบรัฐบาล 7 คน พ.ร.บ.ชุมนุมฯ ชั้นสอบสวน 10 1/4/2568 อดีตแรงงานบริษัทยานภัณฑ์ ชุมนุมติดตามเงินค่าชดเชยที่หน้าทำเนียบรัฐบาล 4 คน พ.ร.บ.ชุมนุมฯ ชั้นสอบสวน

กลุ่มที่ 3: ต่อสู้ขัดขวางเจ้าพนักงาน/บุกรุก/ฝ่าฝืนคำสั่ง - 4 คดี

ลำดับ วันที่ เหตุการณ์ ผู้ถูกดำเนินคดี ข้อหา สถานะ 1 13/3/2566 ตะโกนด่าและชูสามนิ้วขับไล่ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ระหว่างลงพื้นที่อ.บ้านโป่ง 1 คน ต่อสู้ขัดขวางเจ้าพนักงานและฝ่าฝืนคำสั่งเจ้าพนักงาน ชั้นฎีกา ศาลอุทธรณ์ยกฟ้อง 2 10/5/2566 ชุมนุม #Saveหยก ที่หน้า สน.สำราญราษฎร์ มีการสาดสี ทำลายทรัพย์สิน และปะทะกับเจ้าหน้าที่ 9 คน ต่อสู้ขัดขวางเจ้าพนักงาน, ทำให้เสียทรัพย์และร่วมกันบุกรุกโดยไม่มีเหตุอันควร เข้าไปในอาคารของผู้อื่น ในเวลากลางคืน ชั้นอุทธรณ์ ชั้นต้นลงจำคุก 2 ปี 10 วัน 3 14/6/2566 ถูกกล่าวหาว่าบุกรุกเข้าไปในโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนา กรณีของหยก 3 คน ร่วมกันบุกรุกและฝ่าฝืนคำสั่งเจ้าพนักงาน ชั้นสอบสวน เหลือผู้ต้องหา 2 คน 4 1/8/2566 ติดใบปลิวมีข้อความไล่ สว. -ประกาศจับ สว. รับใช้เผด็จการหรือทำตามเสียงประชาชน 6 คน ทำให้เสียทรัพย์และฝ่าฝืนคำสั่งเจ้าพนักงาน(ไม่นิรโทษกรรมหมิ่นประมาท) ชั้นสอบสวน

กลุ่มที่ 4: ละเมิดอำนาจศาล - 4 คดี

ลำดับ วันที่ เหตุการณ์ ผู้ถูกดำเนินคดี ข้อหา สถานะ 1 30/3/2566 ถูกตั้งเรื่องละเมิดอำนาจศาล โดยถูกกล่าวหาว่าขัดขวางไม่ให้นำตัวธัญศิษฐ์ไปไต่สวน 4 คน ละเมิดอำนาจศาล สิ้นสุดแล้ว ศาลยกฟ้อง 2 19/10/2566 ถูกตั้งเรื่องละเมิดอำนาจศาลจากความวุ่นวายระหว่างรอการประกันตัว "โฟล์ค" สหรัฐ สุขคำหล้า 1 คน ละเมิดอำนาจศาล สิ้นสุดแล้ว จำคุก 1 เดือน ผู้ถูกกล่าวหาเสียชีวิต 3 25/12/2566 แต่งชุดซานต้าชูป้ายคำว่า "พระราชทาน" ให้สื่อมวลชนถ่ายภาพ 1 คน ละเมิดอำนาจศาล ระหว่างอุทธรณ์ 4 27/11/2567 อานนท์ นำภา ถอดเสื้อประท้วงศาลในห้องพิจารณาคดีม็อบแฮร์รี่ พอตเตอร์ 1 1 คน ละเมิดอำนาจศาล ระหว่างอุทธรณ์ ศาลชั้นต้นลงโทษจำคุก 6 เดือน

กลุ่มที่ 5: พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์เป็นข้อหาหลัก – 1 คดี

ลำดับ วันที่ เหตุการณ์ ผู้ถูกดำเนินคดี ข้อหา สถานะ 1 28/3/2567 ไม่ให้ตำรวจเข้าถึงข้อมูลในโทรศัพท์ หลังถูกจับกุมคดีพ่นสีสเปรย์ 1 คน พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ ชั้นสอบสวน

กลุ่มที่ 6: ทำให้เสียทรัพย์เป็นข้อหาหลัก – 1 คดี

ลำดับ วันที่ เหตุการณ์ ผู้ถูกดำเนินคดี ข้อหา สถานะ 1 31/3/2566 พ่นสีสเปรย์เป็นตัวเลข 112 พร้อมขีดฆ่าทับ และภาพเครื่องหมายอนาคิสต์ หลายจุดในกรุงเทพฯ 2 คน ทำให้เสียทรัพย์(ไม่นิรโทษกรรมพ.ร.บ.ความสะอาดฯ) คดีสิ้นสุดหมดแล้ว มีทั้งลงโทษปรับและให้รอลงอาญา

กลุ่มที่ 7: คดีทำร้ายร่างกายเป็นข้อหาหลัก – 1 คดี

ลำดับ วันที่ เหตุการณ์ ผู้ถูกดำเนินคดี ข้อหา สถานะ 1 1/4/2566 ถูกทีมการ์ดเวทีปราศรัยพรรคพลังประชารัฐกล่าวหาว่าทำร้ายร่างกาย 2 คน ร่วมกันทำร้ายร่างกายผู้อื่น จนเป็นเหตุให้เกิดอันตรายแก่กายและจิตใจ ชั้นสอบสวน

ทั้งนี้ร่างฉบับครูไทยเพื่อประชาชน มาตรา 3 ที่กำหนดว่า “ให้บรรดาการกระทำใดๆ ของบุคคลที่เกี่ยวเนื่องกับการชุมนุมทางการเมืองหรือการแสดงออกทางการเมือง หรือบุคคลซึ่งไม่ได้เข้าร่วมการชุมนุมทางการเมือง แต่กระทำการนั้นมีมูลเหตุเกี่ยวข้องหรือเกี่ยวเนื่องกับความขัดแย้งทางการเมือง โดยการกล่าวหาด้วยวาจาหรือโฆษณาด้วยวิธีการใด เพื่อเรียกร้องหรือให้มีการต่อต้านรัฐ การป้องกันตน การต่อสู้ขัดขืนการดำเนินการของเจ้าหน้าที่ของรัฐหรือการชุมนุม การประท้วง หรือการแสดงออกด้วยวิธีการใดๆ อันอาจเป็นการกระทบต่อชีวิต ร่างกายสุขภาพ ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดของบุคคลอื่น ซึ่งเป็นเหตุการณ์สืบเนื่องจากการชุมนุมทางการเมือง หรือการแสดงออกทางการเมืองตามที่ระบุในบัญชีแนบท้ายพระราชบัญญัตินี้” หากตีความตามตัวบทนี้จะทำให้ร่างฉบับครูไทยเพื่อประชาชนอาจครอบคลุมข้อหาความผิดทางการเมืองอื่นๆที่ไม่ได้ระบุในบัญชีแนบท้าย ซึ่งจะทำให้มีคดีการเมืองอีกอย่างน้อย 5 คดีหรือจำเลย 12 คน ไม่ได้รับประโยชน์จากการนิรโทษกรรมครั้งนี้

ลำดับ วันที่ เหตุการณ์ ผู้ถูกดำเนินคดี ข้อหา สถานะคดี 1 28/3/2566 พ่นสีสเปรย์บนกำแพงพระบรมมหาราชวัง ข้อความยกเลิก 112 และเครื่องหมายอนาคิสต์ 1 คน พ.ร.บ.โบราณสถานและพ.ร.บ.ความสะอาดฯ ชั้นอุทธรณ์ ชั้นต้นลงจำคุก 8 เดือน 2 31/3/2566 พ่นสีสเปรย์ที่ฐานอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย เป็นตัวเลข 112 พร้อมขีดฆ่าทับ และภาพเครื่องหมายอนาคิสต์ 2 คน พ.ร.บ.โบราณสถานและพ.ร.บ.ความสะอาดฯ ชั้นอุทธรณ์ ชั้นต้นลงจำคุก 1 ปี 3 5/4/2566 จุดพลุไฟเสียงดัง ในกิจกรรมไปสถานีพินิจบ้านปรานี เยี่ยม "หยก" 2 คน ส่งเสียงดังอื้ออึงโดยไม่มีเหตุอันควร คดีสิ้นสุดแล้ว จำคุก 1 เดือน ปรับรวม3,000 บาท 4 7/8/2566 ทำกิจกรรมหน้าพรรคเพื่อไทย โดยมีการจุดพลุไฟ 2 คน จุดพลุขึ้นไปในอากาศ โดยไม่ได้รับอนุญาต ชั้นสอบสวน 5 28/3/2566 ถูกกล่าวหาว่าเป็นผู้สนับสนุน "บังเอิญ" กรณีไปพ่นกำแพงวัดพระแก้ว 5 คน พ.ร.บ.โบราณสถาน,พ.ร.บ.ความสะอาดฯ ชั้นสอบสวน