ยุทธศาสตร์เวียดนาม รักษาตลาดสหรัฐฯ วางตัวเป็นกลาง และสร้าง 4 เสาหลักสู่ “ชาติรายได้สูง” ปี 2045

รายงานโดย ปรีดี บุญซื่อ

Chatham House องค์กรคลังสมองของอังกฤษ เสนอบทวิเคราะห์เรื่อง Vietnam’s Tariff Deal with Trump Reflects Balancing Act Between US and China บทวิเคราะห์เสนอขึ้นมาหลังจากที่เวียดนามเป็นประเทศที่ 3 รองจากอังกฤษและจีน ที่สามารถบรรลุข้อตกลงด้านภาษีกับรัฐบาลทรัมป์ บทความกล่าวว่า ข้อตกลงนี้สะท้อนการวางตัวที่สมดุลของเวียดนาม ระหว่างสหรัฐฯกับจีน

ข้อตกลงภาษีตอบโต้สหรัฐฯกับเวียดนาม เป็นข้อตกลงแรก ที่มีการระบุการเก็บ “ภาษีสินค้าผ่านแดน” จากเวียดนามมายังสหรัฐฯ ในอัตรา 40% ปี 2024 เวียดนามได้เปรียบดุลการค้ากับสหรัฐฯ 123 พันล้านดอลลาร์ Peter Navarro ที่ปรึกษาการค้าของทรัมป์ กล่าวว่า หากสหรัฐฯลดภาษีลง และเวียดนามลดภาษีเหลือศูนย์ สหรัฐฯก็ยังขาดดุลการค้ากับเวียดนามปีหนึ่ง 120 พันล้านดอลลาร์ เพราะเวียดนามนำสินค้าจีนมาติดป้ายเป็นสินค้าตัวเอง ในทางปฏิบัติ เท่ากับปกปิดส่วนหนึ่งที่จีนได้เปรียบดุลการค้าสหรัฐฯ

พิจารณาซื้อ F-16 จำนวน 16 ลำ

รัฐบาลเวียดนามทำงานอย่างหนักเพื่อบรรลุข้อตกลงกับสหรัฐฯ มีทั้งการประชุมออนไลน์ ส่งผู้แทนไปเจรจากับสหรัฐฯ และสัญญาที่จะซื้อสินค้าสหรัฐฯหลายพันล้านดอลลาร์ รวมทั้งมีรายงานข่าวว่า เวียดนามพิจารณาจะซื้อเครื่องบิน F-16 จำนวน 16 ลำ ซึ่งเมื่อไม่กี่เดือนก่อนหน้านี้ เป็นเรื่องที่เป็นไปไม่ได้ เพราะเวียดนามมีท่าทีมาตลอด ที่ไม่ต้องการให้เวียดนามพึ่งพาสหรัฐฯ ในสิ่งที่เป็นระบบป้องกันประเทศทางยุทธศาสตร์

แต่การซื้อเครื่องบิน F-16 จะสอดคล้องกับนโยบายต่างประเทศเวียดนาม ที่ต้องการความหลากหลาย ปัจจุบัน อาวุธต่างๆของเวียดนามพึ่งพิงรัสเซียถึง 80% ขณะเดียวกัน ผู้นำเวียดนามก็ระมัดระวังอย่างมาก ต่อปฏิกิริยาของจีนในเรื่องนี้ ที่ผ่านมา เวียดนามรักษาความสัมพันธ์กับจีน โดยการให้หลักประกันว่า เวียดนามจะไม่เป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มพันธมิตรปิดล้อมจีน ที่นำโดยสหรัฐฯ

4 เสาหลักสร้างชาติมีรายได้สูงปี 2045

เวียดนามต้องรีบเร่งหาทางทำความตกลงภาษีกับสหรัฐฯ เพราะเศรษฐกิจเวียดนามต้องพึ่งการส่งออกไปสหรัฐฯ การตั้งเป้าหมายเป็นประเทศรายได้สูงในปี 2045 หมายความว่า เศรษฐกิจเวียดนามจะต้องรักษาอัตราการเติบโตให้ได้ปีหนึ่ง 8% ต่อเนื่องเป็นเวลา 20 ปี สิ่งนี้ทำให้จำเป็นต้องส่งออกที่เติบโตสูงไปสหรัฐฯและกลุ่ม EU

เดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา ในการประชุมออนไลน์ทั่วประเทศ ของสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์เวียดนาม 1.5 ล้านคน โต ลัม เลขาธิการพรรคคอมมิวนิสต์เวียดนามเปิดเผยว่า ที่ประชุมกรมการเมืองของพรรค ได้มีมติ 4 ฉบับ ที่จะนำพาเวียดนามไปสู่ “ประเทศพัฒนาแล้วในปี 2045”

รายงานของ Vietnam News กล่าวในรายละเอียดถึงมติทางยุทธศาสตร์ไว้ว่า หลังจากปฏิรูปเศรษฐกิจมาเกือบ 40 ปี เวียดนามได้วางแนวทางการพัฒนาใหม่ เพื่อเวียดนามก้าวสู่ประเทศรายได้สูงและพัฒนาแล้วในปี 2045 แนวทางใหม่จะรับมือกับแรงปะทะจากภายในและนอกประเทศ เช่น การเติบโตที่ลดลง ผลิตภาพแรงงานที่ต่ำ และความไม่แน่นอนจากภูมิรัฐศาสตร์ เลขาธิการโต ลัมอธิบาย “เสา 4 เสา” ที่จะขับเคลื่อนประเทศสู่ยุคเวียดนามที่ก้าวสู่ความรุ่งเรือง (The Rise of Vietnam)

โต ลัมกล่าวว่า มติสำคัญ 4 อย่างนี้จะสร้างรากฐานที่เข้มแข็งทางด้านสถาบัน ที่จะปลดปล่อยพลัง ในการเปลี่ยนวิสัยทัศน์ให้กลายเป็นความจริงของการที่เวียดนามเป็นประเทศพัฒนามีรายได้สูงใน 20 ปีข้างหน้า มติดังกล่าวประกอบด้วย

• มติ 68 ภาคเอกชน

มติดังกล่าวกำหนดให้ภาคเอกชนเป็นหนึ่งในพลังสำคัญที่สุด ในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจประเทศ และเป็นแนวหน้าในการพัฒนาวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี นวัตกรรม และการเปลี่ยนแปลงทางดิจิทัล

ปี 2030 เวียดนามตั้งเป้าหมายให้เกิดองค์กรธุรกิจเอกชนเพิ่มขึ้น 2 ล้านแห่ง เป็นธุรกิจขนาดใหญ่อย่างน้อย 20 แห่งที่เข้าร่วมใน “ห่วงโซ่คุณค่าโลก” (global value chain) ภาคเอกชนมีสัดส่วน 55-58% ของ GDP จ้างงาน 85% ของแรงงานทั้งหมด ทำให้เวียดนามเป็น 1 ใน 3 ของประเทศในภูมิภาคนี้ ที่มีความสามารถทางเทคโนโลยีและนวัตกรรมชั้นแนวหน้า และอยู่ใน 1 ใน 5 ประเทศของเอเชีย

แนวทางบรรลุเป้าเหมายคือ (1) ปฏิรูประบบให้ธุรกิจเอกชน ให้สามารถประกอบการได้ทุกสาขา ลดขั้นตอนการบริหารลง 30% (2) การคุ้มครองทางกฎหมายแก่ธุรกิจ หันไปใช้วิธีการตรวจสอบธุรกิจจากข้อมูลดิจิทัลแทน (3) ลดค่าเช่าที่ดิน 30% แก่ธุรกิจไฮเทคและสตาร์ทอัพ (4) พัฒนาทักษะผู้ประกอบการ สร้าง CEO ขึ้นมา 10,000 ราย การลงทุนด้านการฝึกอบรมสามารถลดหย่อนภาษี (5) อนุญาตให้รายได้ 20% ที่เสียภาษีมาลงทุนนวัตกรรม 200% ของงบการวิจัยพัฒนานำมาลดหย่อนภาษี (6) ส่งเสริมบริษัทใหญ่เป็นผู้นำการสร้างห่วงโซ่อุปทานในประเทศ

• มติ 57 วิทยาศาสตร์

มติ 57 กำหนดให้วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม เป็นจักรกลสำคัญในการพัฒนาพลังการผผลิตสมัยใหม่ โดยมีเป้าหมายว่า ในปี 2030 เวียดนามเป็น 1 ใน 3 ประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่มีความสามารถการแข่งขันด้านดิจิทัล กำหนดให้ 80% ของบริการรัฐผ่านออนไลน์ ประสิทธิภาพของปัจจัยการผลิต (total factor productivity) มีส่วนสนับสนุน 55% ของ GDP และเศรษฐกิจดิจิทัลมีสัดส่วน 30% ของ GDP

เวียดนามตั้งเป้าหมายให้มี 5 บริษัทเทคโนโลยีดิจิทัล ที่แข่งขันได้ในตลาดโลก โดยมีความสามารถทางเทคโนโลยียุทธศาสตร์ได้แก่ AI, Blockchain, Semiconductor, Quantum Technology หนดให้การลงทุนด้านการวิจัยพัฒนา มีสัดส่วน 2% ของ GDP

ปี 2045 เมื่อเป็นชาติรายได้สูงพัฒนาแล้ว เศรษฐกิจดิจิทัลจะมีสัดส่วนมากกว่า 50% ของ GDP การให้ความสำคัญอันดับแรกในการดำเนินงานได้แก่ การปฏิรูปกฎหมายเพื่อนวัตกรรม โครงสร้างพื้นฐานเรื่องข้อมูลแห่งชาติ นโยบายดึงคนมีความสามารถ หุ้นส่วนรัฐกับเอกชนในด้านการศึกษาดิจิทัล และการดำเนินงานของรัฐในรูปดิจิทัลทั้งหมด

• มติ 66 การปฏิรูปกฎหมาย

การปฏิรูปกฎหมายคือการสร้างระบบเชิงสถาบัน ที่ทันสมัยแก่การพัฒนาประเทศ เป้าหมายดำเนินงานได้แก่ ในปี 2030 เวียดนามมีระบบกฎหมายโปร่งใส และรวมเป็นหนึ่งเดียว จากสภาพที่กระจัดกระจาย เพื่อสนับสนุนประสิทธิภาพด้านธรรมาภิบาล ปรับปรุงกฎหมายธุรกิจ เพื่อให้ในปี 2028 เวียดนามเป็น 1 ใน 3 ของอาเซียน ที่เป็นปลายทางชั้นนำของการลงทุน ปี 2045 เวียดนามมีเป้าหมายเป็นประเทศ มีระบบกฎหมายคุณภาพสูง ตามมาตรฐานสากล

• มติ 59 บูรณาการกับต่างประเทศ

เวียดนามกำหนดให้การบูรณาการกับต่างประเทศ เป็นความพยายามทางยุทธศาสตร์ที่ครอบคลุมทุกด้าน ที่ต้องอาศัยการริเริ่มและความยืดหยุ่น โดยตั้งเป้าหมายบูรณาการครอบคลุมด้านเศรษฐกิจ การเมือง วิทยาศาสตร์ และสังคม ให้ความสำคัญแก่การสร้างหุ้นส่วนทางยุทธศาสตร์ โดยที่ยังรักษาความเป็นอิสระและอธิปไตย เพิ่มความสามารถการแข่งขันผ่านความร่วมมือทางวิทยาศาสตร์ทั่วโลก และฝึกฝนเจ้าหน้าที่ให้มีทักษะเรื่องระหว่างประเทศ และการบริหารจัดการเรื่องการบูรณาการกับนานาประเทศ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

แม้มติทั้งหมด 4 ข้อจะเกี่ยวข้องและสนับสนุนกันและกัน แต่มติ 68 ภาคเอกชน มีความสำคัญที่สุด เวียดนามมีภาระกิจทางยุทธศาสตร์ ที่จะสร้างการพัฒนาที่รวดเร็วและมีคุณภาพให้แก่เศรษฐกิจภาคเอกชน การกำหนดให้ภาคเอกชนเป็นหนึ่งในเสาหลักเศรษฐกิจ จะช่วยให้เวียดนามหลีกเลี่ยงเสี่ยงของการพัฒนาที่ช้าลง หรือติดกับดักประเทศรายได้ปานกลาง

เอกสารประกอบ

Vietnam’s tariff deal with Trump reflects balancing act between US and China, 10July 2025, chathamhouse.org

Four resolutions to build a developed Vietnam by 2045, vietnamnews.vn