“คาถา เย ธัมมา” เขียนด้วยอักษรปัลลวะ พบที่สุพรรณบุรี รากฐานอักษรไทย

ตัวอักษรจารึก “คาถา เย ธัมมา” บนแผ่นอิฐ พบที่เมืองอู่ทอง อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี หลักฐานบ่งชี้ต้นทางวิวัฒนาการ “อักษรไทย” คาถานี้กล่าวถึงอะไร ?

ผู้คนในแผ่นดินใหญ่อุษาคเนย์ รวมถึงดินแดนไทยไม่น้อยกว่า 1,000 ปีมาแล้ว รับ “อักษรปัลลวะ” หรืออักษรพราหมี ที่ใช้กันแพร่หลายในหมู่ชาวทมิฬ ชนพื้นเมืองทางใต้ของอินเดียซึ่งเป็นพ่อค้าชำนาญการเดินเรือค้าขายทางทะเลและเดินทางมาถึงดินแดนสุวรรณภูมิเป็นพวกแรก ๆ

อนึ่ง สุวรรณภูมิไม่ใช่รัฐหรืออาณาจักร แต่เป็นชื่อเรียกแผ่นดินภาคพื้นทวีปอันอุดมสมบูรณ์ของอุษาคเนย์ และเป็นหมุดหมายสำคัญของพ่อค้าจากชมพูทวีป (อินเดีย) รวมถึงนักบวชลัทธิต่าง ๆ มาทำการค้าขายและเผยแผ่ศาสนา

หลักฐานทางโบราณคดียืนยันแล้วว่า ศาสนาพุทธและพราหมณ์-ฮินดูเป็นที่ยอมรับของคนพื้นเมืองในสุวรรณภูมิมากที่สุด และสิ่งที่มากับศาสนาก็คือ “อักษร” หรือภาษาเขียน

อักษรศาสตร์จากชมพูทวีปจึงได้รับการยกย่องจากคนพื้นเมืองว่ามีความสูงส่ง เหมือนกับที่พวกเขายกย่องอารยธรรมระดับสูงจากชมพูทวีป ส่วนผู้เชี่ยวชาญการอ่าน-เขียนภาษาก็ได้เป็นที่ปรึกษาด้านพิธีกรรม ครู อาจารย์ หรือปุโรหิตในราชสำนักของกษัตริย์

วรรณคดีที่แพร่หลายในสุวรรณภูมิระยะแรก ๆ จึงเกี่ยวข้องกับ 2 ศาสนาข้างต้น ได้แก่ พุทธประวัติ นิทานชาดก มหากาพย์รามายณะ (รามเกียรติ์) และมหาภารตะ โดยบ้านเมืองที่รับอารยธรรมจากอินเดียจะมีลักษณะสำคัญ 2 ประการ คือ ใช้ภาษาบาลี-สันสกฤตเป็นภาษาราชการอันศักดิสิทธิ์ และเกิดการรวมตัวของแคว้นหรือรัฐเล็กรัฐน้อยเป็นอาณาจักรขึ้นมา แล้วติดต่อแลกเปลี่ยนด้านการค้า-ศาสนากับอินเดียและจีน

“คาถา เย ธัมมา” เขียนด้วยอักษรปัลลวะ

ตัวอักษรจากชมพูทวีปที่แพร่เข้ามาในอุษาคเนย์เป็นรุ่นแรก ๆ จากร่องรอยในจารึกของดินแดนต่าง ๆ จะพบว่ารูปแบบที่ได้รับความนิยมมากที่สุดคืออักษรที่วิวัฒนาการมาจากอักษรพราหมี เมื่อราวหลัง พ.ศ. 900 นิยมเรียกชื่อว่า “อักษรปัลลวะ” ตามชื่อราชวงศ์ปัลลวะซึ่งมีอำนาจปกครองดินแดนทางตอนใต้ของอินเดียช่วงศตวรรษที่ 3-9

หลักฐานจารึกที่ใช้อักษรปัลลวะรุ่นแรก ๆ แล้วพบในดินแดนประเทศไทยมีหลายเรื่อง แต่ชิ้นสำคัญและพบจำนวนมากที่สุดจะอยู่บริเวณลุ่มน้ำแม่กลอง-ท่าจีน นั่นคือ คาถา เย ธัมมา หรือ “คาถาหัวใจพุทธศาสนา” ที่แต่งเป็นร้อยกรองประเภทฉันท์ สำหรับสวดในพุทธพิธี

ตัวอย่างจารึกดังกล่าวเป็นแผ่นดิฐที่เขียนด้วยอักษรปัลลวะ ภาษามคธ มี 4 บรรทัด ขนาดยาว 31 เซนติเมตร กว้าง 16 เซนติเมตร พบที่บ้านท่าม่วง ตำบลจรเข้สามพัน อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี ระบุว่า

“เย ธมฺมา เหตุปฺปภวา

เยสํ เหตุํ ตถาคโต อาห

เตสญฺจ โย นโรโธ จ

เอวํ วาที มหาสมโณติ ฯ”

แปลได้ว่า “ธรรมทั้งหลายเหล่าใด มีเหตุเป็นแดนเกิดก่อน พระตถาคตเจ้าตรัสเหตุของธรรมเหล่านั้น และความดับใดแห่งธรรมทั้งหลายเหล่านั้น พระตถาคตเจ้าตรัสซึ่งเหตุแห่งธรรมทั้งหลายเหล่านั้นและความดับนั้น พระมหาสมณเจ้ามีลัทธิอย่างนี้ ดังนี้ ฯ”

คาถา เย ธัมมา พบได้แพร่หลายมากในอินเดีย ศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดส์อธิบายถึงจารึกโบราณนี้ว่า “คาถา เย ธมฺมา ซึ่งเป็นหลักธรรมของพระพุทธศาสนาและมีแพร่หลายอยู่ทั้งในภาษาสันสกฤตและบาลี แต่รูปคาถาต่างกันทั้งสองภาษา วิธีเขียนภาษานี้ก็แตกต่างกัน และยากที่จะหาคาถาใดที่จารึกไว้อย่างถูกต้อง และจะว่าเป็นคาถาที่ถูกแบบแท้ก็ยาก เพราะเหตุว่ามาตราของฉันท์ได้เปลี่ยนไป

ได้ค้นพบคาถานี้เป็นจำนวนพัน ณ พุทธเจดียสถานทุก ๆ แห่งในประเทศอินเดีย จารึกขึ้นด้วยภาษาสันสกฤตที่ไม่ค่อยจะถูกต้องนัก บนแผ่นกลมหรือแผ่นตราซึ่งทำด้วยดินเหนียว และคงเป็นของที่ผู้ศรัทธาได้สร้างอุทิศไว้ในพระพุทธศาสนา

คาถาภาษาบาลีเป็นคาถาที่ผิดเพี้ยนน้อยที่สุด และรูปแบบคาถาที่ถูกต้องก็คือที่มีอยู่ในคัมภีร์บาลี เช่น ในคัมภีร์มหาวัคค์ 1, 23, 5 (ตรงกับพระไตรปิฎก ฉบับสยามรัฐ มหาวัคค ปฐมภาค มหาชันธก์ เรื่อง สาริปุตตโมคคลานวัตถุ)

จารึกแบบนี้ แต่ยาวกว่านี้อีกมาก ได้สลักอยู่บนธรรมจักรศิลาซึ่งปัจจุบันนี้อยู่ในพิพิธภัณฑ์ส่วนพระองค์ของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธ์ยุคล จารึกบนธรรมจักรนี้มีข้อความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกบพระปฐมเทศนา เพราะส่วนใหญ่ได้กล่าวถึงพระอริยสัจ 4 และผลแห่งมรรค”

อักษรปัลลวะในจารึก “คาถา เย ธัมมา” นี้เองที่พัฒนาเป็นรูปอักษรลักษณะเฉพาะตัวอื่น ๆ ในดินแดนอุษาคเนย์ คือ อักษรทวารวดี อักษรมอญโบราณ อักษรขอมโบราณ และที่สุดแล้วก็วิวัฒนาการมาเป็น “อักษรไทย”

อ่านเพิ่มเติม :

• “ภาษาที่ใช้” บอกให้รู้ว่าบรรพชนไทยสายหนึ่งเป็น “ลาว”
• คนไทยเขียนเลข ใน “ศิลาจารึก” อย่างไร สมัยยังไม่ใช้เลขไทย-อารบิกแบบปัจจุบัน
• ถกหลักฐาน “เลขไทย” ได้แบบจากเลขเขมร หรือว่ามีต้นเค้าจาก “เลขอินเดียใต้”?

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2548). อักษรไทยมาจากไหน?.กรุงเทพฯ : มติชน.

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 20 สิงหาคม 2568

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : “คาถา เย ธัมมา” เขียนด้วยอักษรปัลลวะ พบที่สุพรรณบุรี รากฐานอักษรไทย

ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com