พระพุทธรูปทรงเครื่องฉลองพระองค์ 12 องค์ ในพระอุโบสถ วัดพระแก้ว แทนกษัตริย์และเจ้านายองค์ใดบ้าง?

พระพุทธรูปทรงเครื่องฉลองพระองค์ 12 องค์ ในพระอุโบสถ วัดพระแก้ว แทนกษัตริย์และเจ้านายองค์ใดบ้าง?

หากใครเข้าไปกราบ พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร หรือ “พระแก้วมรกต” ในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ที่เราเรียกกันติดปากว่า “วัดพระแก้ว” ต้องได้ยลความงดงามของ พระพุทธรูปทรงเครื่องฉลองพระองค์ ในสมัยรัชกาลที่ 1-3 ที่ประดิษฐานอยู่รายรอบพระแก้วมรกต มีด้วยกันทั้งหมด 12 องค์ ได้แก่

1. พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก

2. พระพุทธเลิศหล้านภาลัย

พระพุทธรูปทั้ง 2 องค์นี้ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้น ปรากฏในหมายรับสั่งรัชกาลที่ 3 ว่า

“…ทรงพระราชศรัทธาให้ สถาปนาการหล่อพระพุทธรูปสูง ๖ ศอก หุ้มทองคำ ทรงเครื่องต้นอย่างพระมหาจักรพรรดิ ด้วยลวดลายลงยาราชาวดี ประดับไปด้วยเนาวรัตน์ต่างๆ มีเพชร เป็นต้น แต่ล้วนมีราคาค่าเป็นอันมาก ช่างกระทำสำเร็จแล้วเชิญพระพุทธรูปทั้ง ๒ พระองค์เข้าประดิษฐานไว้ในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ให้จารึกพระสุพรรณบัฏ

พระองค์หนึ่งทรงพระนาม พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงพระราชอุทิศถวายสมเด็จพระบรมอัยกาธิราชจักรพรรดินาถบพิตร์ ๑ พระองค์ พระพุทธเลิศหล้าสุลาไลย ทรงพระราชอุทิศถวายสมเด็จพระบรมชนกนาถธรรมิกราชบพิตร์ ๑ พระองค์ (รวม) ๒ พระองค์ ตั้งพระทัยถวายสมเด็จพระบรมอัยกาธิราช สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทั้ง ๒ พระองค์”

พระพุทธรูปทรงเครื่องฉลองพระองค์ทั้ง 2 พระองค์ คือ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก และพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เป็นพระพุทธรูปที่เกี่ยวข้องกับพระราชพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยา เนื่องจากสมัยรัตนโกสินทร์มีการทำพิธีสาบานต่อหน้าพระพุทธรูป 2 องค์นี้ แทนที่ พระเชษฐบิดร ซึ่งเป็นรูปฉลองพระองค์ของพระเจ้าอู่ทอง ดังนั้น พระพุทธรูปทั้ง 2 องค์ จึงเป็นตัวแทนของบรรพกษัตริย์

พระพุทธรูปทรงเครื่องฉลองพระองค์ ภายในพระอุโบสถ วัดพระแก้ว ยังมีองค์ใดอีกบ้าง?

พระพุทธรูปทรงเครื่องฉลองพระองค์อีก 10 องค์ ที่ประดิษฐานในพระอุโบสถ วัดพระแก้ว สร้างขึ้นเพื่ออุทิศพระราชกุศลถวายและพระราชทาน สมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราชเจ้า สมเด็จพระบวรราชเจ้า สมเด็จพระบรมราชวงศ์ และพระบรมราชวงศ์ คือ

3. พระพุทธรูปฉลองพระองค์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1) องค์พระพุทธรูปหล่อตั้งแต่เมื่อครั้งรัชกาลที่ 1 ยังทรงครองราชย์ เมื่อสวรรคตและถวายพระเพลิงพระบรมศพแล้ว พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) จึงโปรดเกล้าฯ ให้นำเครื่องแต่งพระบรมศพมายุบทำเครื่องแต่งองค์พระพุทธรูป และพระราชทานทองคำจากท้องพระคลังไปหุ้มองค์พระพุทธรูป โดยไม่ได้ลอกทองคำจากพระโกศทองใหญ่ที่ทรงพระบรมศพ

4. พระพุทธรูปฉลองพระองค์พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระพุทธรูปองค์นี้ขึ้นถวายรัชกาลที่ 2 ซึ่งทรงเป็นสมเด็จพระบรมชนกนาถ องค์พระพุทธรูปหล่อขึ้นตั้งแต่รัชกาลที่ 2 ยังทรงครองราชย์ เมื่อสวรรคตและถวายพระเพลิงแล้ว รัชกาลที่ 3 จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้หุ้มทองคำแต่งเป็นพระพุทธรูปฉลองพระองค์ทรงพระจักรพรรดิราช ทองคำที่นำมาหุ้มองค์พระพุทธรูปเป็นทองคำที่ลอกจากพระแท่นเบญจา ที่โปรดให้สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่ประทับพระบรมศพรัชกาลที่ 2

ทั้งนี้ พระพุทธรูปฉลองพระองค์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และพระพุทธรูปฉลองพระองค์พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย มิใช่องค์เดียวกับพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก และพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

5. พระพุทธรูปฉลองพระองค์กรมสมเด็จพระศรีสุลาลัย

รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นถวายสมเด็จพระศรีสุลาลัย ซึ่งเป็นพระบรมราชชนนี

6. พระพุทธรูปฉลองพระองค์สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท

รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างถวาย สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท กรมพระราชวังบวรสถานมงคล หรือ “วังหน้า” ในรัชกาลที่ 1

7. พระพุทธรูปฉลองพระองค์สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์

รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระพุทธรูปองค์นี้ขึ้น เพื่อถวายสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ วังหน้าในรัชกาลที่ 2

8. พระพุทธรูปฉลองพระองค์พระเจ้าลูกเธอ กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ

รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นพระราชทาน พระเจ้าลูกเธอ กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ ซึ่งทรงเป็นพระราชธิดาที่พระองค์ทรงโปรดปรานมาก

9. พระพุทธรูปฉลองพระองค์สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมสมเด็จพระศรีสุดารักษ์

รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างถวาย สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมสมเด็จพระศรีสุดารักษ์ ในรัชกาลที่ 1

10. พระพุทธรูปฉลองพระองค์สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมหลวงศรีสุนทรเทพ

พระพุทธรูปทรงเครื่องฉลองพระองค์องค์นี้ รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างถวาย สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงศรีสุนทรเทพ พระราชธิดาในรัชกาลที่ 1

11. พระพุทธรูปฉลองพระองค์สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมสมเด็จพระเทพสุดาวดี

รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างถวาย สมเด็จพระพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมสมเด็จพระเทพสุดาวดี ในรัชกาลที่ 1

12. พระพุทธรูปฉลองพระองค์กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข

รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างถวาย กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข (สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอนุรักษ์เทเวศร์) “วังหลัง” ในรัชกาลที่ 1 และทรงเป็นวังหลังพระองค์เดียวแห่งกรุงรัตนโกสินทร์

ทั้งหมดนี้คือ “พระพุทธรูปทรงเครื่องฉลองพระองค์” 12 พระองค์ ที่ประดิษฐานภายในพระอุโบสถ วัดพระแก้ว ที่มีความงดงามและเปี่ยมด้วยเรื่องราวที่น่าสนใจอย่างยิ่ง

อ่านเพิ่มเติม :

• ทำไม รัชกาลที่ 1 ทรงศรัทธา “พระแก้วมรกต” ถึงขั้นโปรดอัญเชิญเป็น “ใจเมือง”
• รัชกาลที่ 4 ทรงปฏิเสธตำนานเทวดาสร้างพระแก้วมรกต
• พระนาม ร.1 กับ ร.2 มาจากนาม “พระพุทธรูปฉลองพระองค์” ที่สร้างสมัย ร.3 ?

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

ปภาณิน เกษตรทัต. เบื้องหลังรูปเคารพ คติความเชื่อรูปแทนบุคคลในสยาม. กรุงเทพฯ : มติชน, 2558

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 26 กรกฎาคม 2568

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : พระพุทธรูปทรงเครื่องฉลองพระองค์ 12 องค์ ในพระอุโบสถ วัดพระแก้ว แทนกษัตริย์และเจ้านายองค์ใดบ้าง?

ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com