วางแผนภาษี เป็นหนึ่งในองค์ประกอบสำคัญของการบริหารการเงินส่วนบุคคล

วันที่ 19 สิงหาคม 2568 รองศาสตราจารย์ ดร.ภัทรกิตติ์ เนตินิยม นักวิชาการอิสระ ประธานมูลนิธิห้วยข้องพัฒนา เปิดเผยว่า การวางแผนภาษี เป็นหนึ่งในองค์ประกอบสำคัญของการบริหารการเงินส่วนบุคคล เพื่อพิจารณาการจ่ายภาษีที่เหมาะสมและมีประสิทธิภาพสูงสุดตามมุมมองของแต่ละบุคคล อย่างไรก็ตามสิ่งที่มีผลต่อการวางแผนภาษีส่วนบุคคล คือ การวางแผนนโยบายภาษี ของรัฐ

ปัจจุบันหากมีการเดินทางออกไปนอกเขตเมืองทั่งในกรุงเทพ และต่างจังหวัด ภาพที่เห็นริมข้างทาง คือ ป้ายประกาศขายที่ดิน ทั้งที่ดินเปล่า และที่ดินพร้อมสิ่งปลูกสร้าง หลายท่านอาจเชื่อว่าเป็นผลมาจากภาวะเศรษฐกิจในประเทศที่ซบเซา ซึ่งไม่อาจปฏิเสธได้ว่า ที่ดินในฐานะปัจจัยการผลิตที่สำคัญทางเศรษฐกิจ มูลค่า หรือราคาย่อมขึ้นกับกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ดังนั้นมูลค่าเงินลงทุนจากต่างชาติในประเทศไทยที่ลดลงโดยเฉลี่ย และแทบเป็นตำแหน่งรั้งท้ายในกลุ่มประเทศอาเซียน ย่อมส่งผลกระทบต่อระดับราคาของที่ดิน จากฝั่งอุปสงค์ประกอบกับแนวโน้มการหดตัวของประชากร ค่านิยมในการลงทุนอสังหาริมทรัพย์ที่ลดน้อยลงในกลุ่มประชากรรุ่นใหม่ ล้วนเป็นปัจจัยลบต่อมูลค่าที่ดิน

ยกตัวอย่างเช่น การลงทุนในเขต EEC คิดเป็นสัดส่วนมูลค่าเงินลงทุนประมาณร้อยละ 50 ของทั้งประเทศ โดยเป็นผลมาจากนโยบายด้านภาษีในเขต EEC กล่าวคือ การยกเว้นภาษีเงินได้นิติบุคคล (CIT) สูงสุดถึง 15 ปี อนุญาตให้ ลดหย่อน CIT เพิ่มเติมหลังช่วงยกเว้นโดยอาจได้รับ สิทธิหักภาษี CIT ลดหย่อนร้อยละ 50 ในช่วง 5 ถึง 10 ปีถัดไป การอนุญาตให้สามารถหักค่าใช้จ่ายพิเศษ เช่น ค่าใช้จ่ายด้านขนส่ง ค่าไฟฟ้าและน้ำได้ 2 เท่า ขณะที่ผู้ลงทุนได้รับยกเว้นภาษีจากเงินปันผล ค่า Goodwill ค่าลิขสิทธิ์ หรือ การยกเว้นอากรนำเข้าสำหรับเครื่องจักร วัตถุดิบ เป็นต้น รวมถึงการยกเว้นอากรส่งออก สำหรับผลิตภัณฑ์ที่ผลิตในเขต EEC ซึ่งจากตัวอย่างของ EEC เห็นได้ชัดว่า นโยบายภาษีภาครัฐส่งผลกระทบต่อ การตัดสินใจของภาคเอกชน

ในส่วนของภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง ซึ่งวางพื้นฐานการจัดเก็บภาษีตามการใช้ประโยชน์ แต่ในทางปฏิบัติป้ายประกาศขายที่ดิน ตามเส้นทางถนนเกือบทั่วประเทศนั้น สาเหตุหนึ่งมาจากลักษณะของที่ดินที่การถือครอง จำเป็นต้องอาศัยการลงทุน เพื่อพัฒนาให้มีกระแสเงินสดตอบแทน ซึ่งการลงทุนในที่ดิน มีความเสี่ยงสูงมาก ซึ่งปัจจุบันอุปสงค์การใช้ที่ดินที่ต่ำลงตามที่กล่าวมาข้างต้น ประกอบกับการที่นโยบายภาษีของรัฐที่มุ่งสนับสนุนการเติบโตเฉพาะพื้นที่ ล้วนส่งผลกระทบต่ออุปสงค์การใช้ที่ดิน แต่การจัดเก็บภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างไม่ได้คำนึงถึงผลทางตรงจากเรื่องดังกล่าว แม้ฐานประเมินราคาที่ดินที่ใช้เก็บภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างของกรมธนารักษ์ จะประกาศว่ามีการใช้ตำแหน่งที่ตั้งของแปลงที่ดิน แบ่งตาม ถนนสายหลัก/สายรอง หรือ ซอย ประเภทการใช้ประโยชน์ของที่ดิน ลักษณะทางกายภาพ ระบบสาธารณูปโภค โครงสร้างพื้นฐาน ข้อจำกัดการใช้ประโยชน์จากผังเมือง ประกอบการจัดทำราคาประเมิน แต่ในทางปฏิบัติไม่มีการแสดงข้อมูลประกอบการประเมินราคาให้ผู้เสียภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง สามารถนำมาใช้ประกอบในกระบวนการอุทธรณ์ผลการประเมินภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง ซึ่งนับว่าไม่เป็นธรรมต่อผู้เสียภาษีอย่างยิ่ง

ดังนั้นการจ่ายภาษี คือหน้าที่ในฐานะพลเมือง เพราะรัฐจำเป็นต้องรวบรวมเงินภาษีไปจัดทำงบประมาณบริหารประเทศ อย่างไรก็ตาม การจ่ายภาษีต้องคำนึงถึง ความสามารถในการจ่ายโดยสุจริตของผู้เสียภาษี ดังนั้นบุคคลธรรมดามีความจำเป็นต้องลงทุนก่อนจะได้รับประโยชน์ไม่ว่าจะเป็นที่อยู่อาศัย เกษตรกรรม หรือ การพาณิชย์ การที่รัฐกำหนดมูลค่าภาษีที่ต้องเสีย โดยไม่คำนึงถึงเงินลงทุน ที่สามารถใช้ลดหย่อนภาระภาษีที่ดินโดยรวมได้ อีกทั้งหากมีการโอนเปลี่ยนมือ แม้ในลักษณะที่ไม่ใช่เพื่อการค้า เจ้าของที่ดินยังมีภาระภาษีเงินได้หัก ณ ที่จ่าย ค่าภาษีอากร หรือ ภาษีธุรกิจเฉพาะ ซึ่งเปรียบเสมือนการเก็บภาษีซ้ำซ้อน โดยที่เจ้าของที่ดินไม่สามารถหักเงินลงทุนในการพัฒนาไม่ให้ที่ดินรกร้างว่างเปล่าได้โดยสะดวก และที่สำคัญที่สุด ที่ดินรกร้างว่างเปล่า ที่เป็นไปตามข้อจำกัดตามสภาพ อาทิ ที่ดินตาบอด หรือ เจ้าของที่ดินเป็นผู้สูงอายุที่ถือครองมาอย่างต่อเนื่องยาวนาน ไม่ได้ถูกนำมาพิจารณาในการกำหนดนโยบายภาษีแต่อย่างใด