'แปน โสวัณ'ศัตรูของ'ฮุน เซน'ผู้นำเขมรหุ่นเชิดที่ถูกเวียดนามเขี่ยให้พ้นทาง
หลังจากการไปเชื้อเชิญเวียดนามด้วยตัวเองของอดีตเขมรแดง 2 นาย คือ ฮุน เซน และ เฮง สัมริน ในที่สุดเมื่อวันที่ 25 ธันวาคม พ.ศ. 2521 เวียดนามก็ได้เปิดฉากโจมตี "กัมพูชาประชาธิปไตย" ภายใต้การปกครองของเขมรแดอย่างเต็มรูปแบบ โดยใช้กำลังทหาร 18 กองพล กรมทหารราบ 15 กองพล และกองบิน 1 กองพล รวมกำลังพลกว่า 200,000 นาย
เวียดนามยึดกรุงพนมเปญได้ในเวลา 12.30 น. ของวันที่ 7 มกราคม และหลังจากนั้นใช้เวลาเพียง 19 วันนับตั้งแต่ส่งกำลังทหารเข้าควบคุมดินแดนทั้งหมดของกัมพูชา อีกทั้งยังไล่ตีเามาที่แนวชายแดนไทยด้วย แต่ถูกตีแตกกระเจิงไปในที่สุด
ตอนนี้ เวียดนามปกครองกัมพูชาเต็มรูปแบบแล้ว แต่เวียดนามไม่สามารถตัดสินใจได้ด้วยตัวเองร้อยเปอร์เซนต์เพราะต้องรายงานไปถึง "ลูกพี่" คือสหภาพโซเวียตด้วย (ซึ่งเป็นผู้คอยสนับสนุนเวียดนามมาตลอดช่วงสงครามต่อต้านอเมริกัน) แลยังต้องเผชิญกับแรงกดดันจากนานาชาติ ทำให้เวียดนามไม่กล้ากลืนกัมพูชาโดยตรง ได้เพียงสนับสนุน "ระบอบหุ่นเชิด" เพื่อควบคุมกัมพูชา
เดิมที "เขมรภายใต้ระบอบหุ่นเชิด" ที่เวียดนามตั้งขึ้นมานำโดยแปน โสวัณ แต่แปน โสวัณ ไม่เชื่อฟังเวียดนามและไม่อนุญาตให้ชาวเวียดนามอพยพเข้ากัมพูชา ส่งผลให้ผู้นำเวียดนาม คือ เล สวน โกรธแค้น แปน โสวัณจึงถูกจับกุมและคุมขังที่กรุงฮานอยเป็นเวลาสิบปี
แปน โสวัณ คือใครเและสำคัญอย่างไร?
แปน โสวัณ หรือ แปน สุวัณณ (ប៉ែន សុវណ្ណ) เกิดในครอบครัวชาวเวียดนามเชื้อสายเวียดนามในจังหวัดตาแก้ว ประเทศกัมพูชา เขาเข้าร่วมกับกองทัพเขมรอิสระครั้งแรกเมื่ออายุ 13 ปี ในปี พ.ศ. 2492 และต่อสู้กับฝรั่งเศสเพื่อเรียกร้องเอกราชของกัมพูชา สองปีต่อมา แปน โสวัณ ได้เข้าร่วมพรรคคอมมิวนิสต์อินโดจีน ซึ่งเป็นพรรคที่ตั้งโดยคนเวียดนามเป็นแกนหลัก
ตามคำบอกเล่าของ ฮุน เซนหลังจากอนุสัญญาเจนีวาในปี พ.ศ. 2497 แปน โสวัณ และนักรบคนอื่นๆ ในกองทัพเขมรอิสระได้เดินทางไปยังเวียดนามเหนือเพื่อเคลื่อนไหวทางการเมือง และเขาแต่งงานในเวียดนาม ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2497 ถึง พ.ศ. 2521 แปน โสวัณได้ลี้ภัยอยู่ในกรุงฮานอยและสนับสนุนเขมรแดงในช่วงสงครามกลางเมืองกับสาธารณรัฐเขมรที่นำโดยนายพล ลน นล ระหว่างปี พ.ศ. 2513-2516 และเขาได้ทำงานร่วมกับ จัน สี ภายใต้การนำของเอียง ซารี ซึ่งดำรงตำแหน่งหัวหน้าพรรคเสียงแห่งแนวร่วมแห่งชาติกัมพูชา
เมื่อแนวร่วมสามัคคีเพื่อการกอบกู้ชาติกัมพูชา (KUFNS หรือ FUNSK) ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน แปน โสวัณ เป็นผู้นำผู้ก่อตั้งในปี พ.ศ. 2521 แปน โสวัณ ยังเป็นนายกรัฐมนตรีคนแรกของสาธารณรัฐประชาชนกัมพูชา ซึ่งก่อตั้งขึ้นในกรุงฮานอย เขาดำรงตำแหน่งตั้งแต่วันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2524 ถึง 5 ธันวาคม พ.ศ. 2524 และดำรงตำแหน่งเลขาธิการพรรคปฏิวัติประชาชนกัมพูชา (KPRP) ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2522 ถึง 5 ธันวาคม พ.ศ. 2524
เดิมทีพรรค PKRP เป็นพรรคการเมืองแนวมาร์กซิสต์-เลนิน แต่ แปน โสวัณ ถูกเพ่งเล็งจากเวียดนามว่าเป็นคนทรยศ และถูกจับกุมเมื่อวันที่ 2 ธันวาคม พ.ศ. 2524 ในข้อหาก่อกวน เล ดึ๊ก เถาะ หัวหน้าที่ปรึกษาชาวเวียดนามของแนวร่วมสามัคคีเพื่อการกอบกู้ชาติกัมพูชา (FUNSK) และสาธารณรัฐประชาชนกัมพูชา (PRK)
แปน โสวัณ ปลดออกจากตำแหน่งโดยโปลิตบูโรผู้ก่อตั้งพรรคปฏิวัติประชาชนกัมพูชาและส่งตัวกลับเวียดนาม หลังจากนั้นเฮง สัมริน เข้ามาแทนที่เขา โดยที่ แปน โสวัณ ถูกเวียดนามขังคุกเอาไว้ที่ฮานอย
ได้รับการปล่อยตัวจากเรือนจำเวียดนามเมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2535 หลังจากรับโทษจำคุกนานกว่า 10 ปี โสวานอธิบายถึงความยากลำบากอันยาวนานของเขาในคุกว่า "เมื่อผมต้องการสร้างกองทัพของเราเองที่มีห้ากรมทหาร ชาวเวียดนามไม่เห็นด้วย และเล ดึ๊ก เทอ จึงไปร้องเรียนที่สหภาพโซเวียต"
จากรายงานของ The Dilpomat แปน โสวัณเล่าว่าหลังจากถูกจับกุม เขาถูกนำตัวไปยังเรือนจำแห่งแรกจากสองแห่งในเขตห่าดง กรุงฮานอย และถูกขังเดี่ยวในที่มืด มีรูสำหรับห้องน้ำและท่อน้ำเย็นสำหรับอาบน้ำ เขาบอกว่า “มันมืดตลอดเวลา ไม่มีแสงแดด ไม่มีหน้าต่าง” และนักโทษไม่ได้รับอนุญาตให้พูดคุยกัน
เขากล่าวว่านักโทษได้รับอนุญาตให้กินข้าว 15 กิโลกรัมต่อเดือน ซึ่งแทบจะไม่พอ เขากินข้าวต้มเป็นอาหารเช้า ส่วนข้าวกลางวันและเย็นจะแจกพร้อมไข่ต้มครึ่งฟอง
แปน โสวัณ กล่าวว่า
“พวกเขาเป็นเพื่อนบ้านของผม ผมยืนยันได้ว่าพวกเขายังมีชีวิตอยู่ตอนที่ผมออกมาในปี 1992 แต่ไม่มีใครได้ออกไปพร้อมกับผมเลย” เขากล่าว
นี่คือประวัติย่อของ แปน โสวัณ "หุ่นเชิดเวียดนาม" ที่อยู่ในอำนาจก่อน ฮุน เซน และยังเป็นศัตรูทางการเมืองของฮุน เซน อีกด้วย
หลังจากที่เขี่ย แปน โสวัณ ทิ้งไป เวียดนามก็ตั้ง เฮง สัมริน เป็นผู้นำคนที่สองของระบอบหุ่นเชิดกัมพูชา ในเวลานั้น เฮง สัมริน ถูกเรียกขานว่าเป็น "หุ่นเชิดเวียดนาม" กันอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะในจีนซึ่งเรียกเขาด้วยฉายานี้ทางสถานีวิทยุทุกวัน
หลังจาก เฮง สำริน ก้าวลงจากอำนาจแล้ว ก็ถึงคราวของ ฮุน เซน ซึ่งนับแต่วันนั้นจนถึงวันนี้ก็ยังถูกเรียกว่าเป็น "หุ่นเชิดของเวียดนาม" เช่นกัน
หลังจากได้รับการปล่อยตัวในต้นปี พ.ศ. 2535 แปน โสวัณ อยู่อย่างเงียบๆ พักหนึ่ง เพราะไม่อาจเข้าไปยุ่งเรื่องการเมืองของกัมพูชาได้ เนื่องจาก ฮุน เซน ยังไม่พอใจอดีตคู่แข่งของเขา
ในเวลานั้น มีข่าวลือแพร่สะพัดว่า เจีย ซิม สมาชิกอาวุโสของพรรคประชาชนกัมพูชา (CPP) ซึ่งเป็นพรรครัฐบาล ได้เสนอตำแหน่งทางการเมืองให้กับ แปน โสวัณ อีกครั้ง อย่างไรก็ตาม ฮุน เซนได้คัดค้าน โดยให้เหตุผลว่าการกระทำเช่นนี้จะส่งผลให้คนใหญ่คนโตที่ฮานอยไม่พอใจ
นี่แสดงว่า ฮุน เซน ยังมีความยำเกรงต่อเวียดนาม และไม่กล้าทำอะไรผลีผลามกับกับนักการเมืองกัมพูชาที่เวียดนามมองว่า "เลี้ยงไม่เชื่อง"
โดยทีมข่าวต่างประเทศ The Better
Photo - ภาพถ่ายเมื่อวันที่ 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2527 ที่กรุงปารีส แสดงให้เห็นรองนายกรัฐมนตรีฮุน เซนของกัมพูชาในระหว่างการแถลงข่าว (ภาพโดย Georges BENDRIHEM / AFP)