3 นายกฯ 7 รมว.อุตสาหกรรม เคลียร์คดี 'เหมืองทองอัครา' ไม่จบ

การกลับมาประกอบกิจการเหมืองแร่ทองคำอีกครั้งของ บริษัท อัครา รีซอร์สเซส จำกัด (มหาชน) ตั้งแต่ช่วงเดือนมี.ค. 2566 เป็นผลมาจากที่อัคราฯ ได้เริ่มกลับมาดำเนินการคำขอต่างๆ โดยเฉพาะคำขอต่ออายุประทานบัตรในพื้นที่เดิม และใบอนุญาตประกอบโลหกรรมที่ค้างอยู่ ตั้งแต่ปี 2563 ให้ถูกต้องครบถ้วน เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยแร่และระเบียบที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งได้ดำเนินการตามกรอบนโยบายทองคำที่ปรับปรุงขึ้นใหม่

ทั้งนี้ หากย้อนเวลาในช่วงปี 2557-2559 ปัญหาผลกระทบต่อสุขภาพของกลุ่มประชากรจากประกอบกิจการ เหมืองทองคำชาตรี จ.พิจิตรและ จ.พิษณุโลก ด้วยข้อกฎหมายที่ไม่เป็นที่ยอมรับในระดับสากล โดยทีมนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยรังสิต ได้รายงานผลการตรวจเลือดของชาวบ้าน 1,004 คน ที่อาศัยในเขตใกล้เหมืองปรากฏว่าพบสารแมงกานีสในร่างกายเกินเกณฑ์มาตรฐาน 41.83% และ สารไซยาไนต์ในร่างกายเกินมาตรฐาน 5.88%

อย่างไรก็ตาม กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่(กพร.) ได้แจ้งต่อ บริษัท แบร์ โดแบร์ อินเตอร์เนชั่นแนล ผู้เชี่ยวชาญการประเมินเหมืองทองคำมาตรวจสอบที่เหมืองชาตรีปรากฎว่าไม่พบไซยาไนต์รั่วไหลแต่อย่างใด

สำหรับความขัดแย้งในพื้นที่ได้ทวีความรุนแรงมากขึ้น และเกิดการแบ่งแยกฝ่ายชาวบ้านที่สนับสนุนเหมืองทองและต้องการให้ยุติกิจการ ซึ่ง ภายใต้รัฐบาลของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา หัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ(คสช.) ได้ออกคำสั่งที่ 72/2559 เมื่อช่วงเดือน ธ.ค. 2559 ให้ปิดเหมืองทองคำชาตรี จ.พิจิตร ของอัคราฯ

พร้อมสั่งห้ามหน่วยงานที่เกี่ยวข้องต่ออายุประทานบัตรและใบอนุญาต และให้ระงับการประกอบกิจการตั้งแต่ 1 ม.ค. 2560 เป็นต้นไป โดยผู้ประกอบการต้องฟื้นฟูพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบจากการทำเหมืองแร่ ตามที่กำหนดไว้ในรายการวิเคราะห์สิ่งแวดล้อม

ทั้งนี้ คิงส์เกตฯ มีการพยายามเจรจากับรัฐบาลไทยแต่ไม่ได้ข้อยุติ จึงตัดสินใจส่งจดหมายแจ้งรัฐบาลขอใช้สิทธิ์หารือ (Consultation Process) ภายใต้ข้อตกลงการค้าเสรีระหว่างประเทศไทย-ออสเตรเลีย (TAFTA) พร้อมส่งจดหมายถึงรัฐบาลไทย เรื่องการเข้าสู่พิธีการอนุญาโตตุลาการ ภายใต้ TAFTA เมื่อวันที่ 2 พ.ย. 2560 รัฐบาลไทยจึงได้มีการตั้งคณะทำงาน ประกอบด้วย กระทรวงอุตสาหกรรม กระทรวงการต่างประเทศ กระทรวงยุติธรรมและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อต่อสู้กรณีพิพาทเหมืองทองอัคราในคณะอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศที่สิงคโปร์

"กรมควบคุมมลพิษ พร้อมองค์การบริหารส่วนตำบลเขาเจ็ดลูก ได้ตรวจสอบผลกระทบของเหมืองทองกับสิ่งแวดล้อม ได้แถลงผลตรวจสอบว่าไม่พบไซยาไนด์ในนาข้าว"

ในปี 2562 คิงส์เกตฯ ได้แจ้ง ก.ล.ต. ออสเตรเลียว่า กระบวนการอนุญาโตตุลาการระหว่างรัฐบาลไทยและคิงส์เกต นัดแรกที่ฮ่องกง ต้องเลื่อนออกไปจากเดิมที่กำหนดไว้วันที่ 18-29 พ.ย. เนื่องจากเหตุความวุ่นวายทางการเมือง และปี 2564 คิงส์เกตฯ ได้เปิดเผยว่า การเจรจากับรัฐบาลไทยเพื่อระงับข้อพิพาทเข้าสู่ระยะสุดท้ายแล้ว แต่บริษัทและรัฐบาลไทย ร่วมกันขอให้คณะอนุญาโตตุลาการชะลอการอ่านคำวินิจฉัยออกไปจนถึง 31 ต.ค. 2564

อย่างไรก็ตาม วันที่ 27 ต.ค. 2564 คิงส์เกตฯ ได้ออกแถลงการณ์ว่า การเจรจากับรัฐบาลไทยยังไม่สิ้นสุด ทั้ง 2 ฝ่ายจึงขอให้คณะอนุญาโตตุลาการเลื่อนคำตัดสินข้อพิพาทไปเป็นวันนที่ 31 ม.ค. 2565 และได้มีการเลื่อนคำตัดสินข้อพิพาทไปอีกถึง 3 ครั้ง

ทั้งนี้ ต่อมาในช่วงที่ นายเศรษฐา ทวีสิน เป็นนายกรัฐมนตรี โดย น.ส.พิมพ์ภัทรา วิชัยกุล ดำรงตำแหน่งรมต.อุตสาหกรรมนั้น เมื่อวันที่ 4 เม.ย. 2567 น.ส.พิมพ์ภัทรา ได้ชี้แจงในญัตติการอภิปรายทั่วไปแบบไม่ลงมติตามรัฐธรรมนูญ ม.152 ว่า ประเทศไทยมีการปรับปรุงกฎหมายการทำเหมืองแร่ปี 2560 ออกนโยบายดูแลสุขภาพประชาชนและจัดตั้งกองทุนต่างๆ เพื่อเข้ามาดูแลคุณภาพชีวิตของประชาชนที่เกี่ยวข้องรวมถึงสิ่งแวดล้อม

น.ส.พิมพ์ภัทรา กล่าวว่า กระทรวงอุตสาหกรรมแก้ปัญหา 2 ด้านทำคู่ขนานกันไป เราทำเรื่องสู้คดีทำด้วยความรัดกุมรอบคอบทางอนุญาโตตุลาการบอกว่า ตกลงกันได้แล้วให้มาดำเนินการซึ่งมี 2 ทางคือ การต่อสู้คดี และการเจรจา

และคำนึงว่า ถ้าบริษัทกลับมาประกอบกิจการได้จะเกิดประโยชน์กับประเทศหลายส่วน ซึ่งคณะอนุญาโตตุลาการได้แนะนำให้ทั้งสองฝ่ายเจรจาเพื่อหาข้อยุติ เพื่อความสงบสุขทั้งสองฝ่าย จึงได้มีการเจรจาเพื่อระงับข้อพิพาทมาตั้งแต่ปี 2563 ทั้งสองฝ่ายเห็นชอบร่วมกันเลื่อนคำชี้ขาดออกไปอีก โดยครั้งล่าสุดจะอ่านคำตัดสินเป็นสิ้นเดือน 30 ก.ย. 2568 (ปัจจุบัน น.ส.แพทองธาร ชินวัตร ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี และนายเอกนัฏ พร้อมพันธุ์ เป็นรมต.อุตสาหกรรม)

นายเชิดศักดิ์ อรรถอารุณ ผู้จัดการทั่วไป ฝ่ายความยั่งยืนขององค์กร อัคราฯ กล่าวว่า ตลอดระยะเวลาได้มีการพูดคุยกันเสมอ โดยเชื่อว่าในเรื่องนี้ น่าจะมีข่อสรุปที่ดีได้ เมื่ออัคราเดินกำลังการผลิตอย่างเต็มรูปแบบ บริษัทจะป้อนเม็ดเงินเข้าสู่ระบบเศรษฐกิจไทยมากถึง 4.1 พันล้านบาทต่อปี รวมถึงค่าภาคหลวงแร่ประมาณ 1,158 ล้านบาทต่อปี สร้างรายได้แก่ชุมชนผ่านการจ้างงานและการสนับสนุนผู้ประกอบการในประเทศ 2,700 ล้านบาทต่อปี และจัดสรรเงินเข้ากองทุนต่าง ๆ เพื่อประโยชน์แก่ชุมชน อีกกว่า 243 ล้านบาทต่อปี

ตั้งแต่อัครากลับมาเปิดดำเนินการรอบใหม่นี้ นับตั้งแต่มี.ค. 2566 จนถึงมิ.ย. 2568 ได้จ่ายค่าภาคหลวงไปแล้ว 1,535 ล้านบาท โดย 40% ของค่าภาคหลวงแร่จะถูกจัดสรรให้เป็นรายได้รัฐอีก 50% ถูกจัดสรรให้แก่ชุมชนในพื้นที่ที่บริษัทดำเนินการทำเหมือง โดยแบ่งเป็นองค์การบริหารส่วนจังหวัดที่ประทานบัตรตั้งอยู่ 20% องค์การบริหารส่วนตำบลที่ประทานบัตรตั้งอยู่ 20% และองค์การบริหารส่วนตำบลภายในจังหวัดอีก 10% และส่วนสุดท้ายอีก 10% ที่เหลือจะถูกจัดสรรให้แก่องค์การบริหารส่วนตำบลทั่วประเทศ ทั้งนี้ ได้ช่วยเสริมศักยภาพขององค์กรท้องถิ่นในการดูแลประชาชนได้เป็นอย่างดี ก่อให้เกิดงานและโครงการเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตคนในพื้นที่จำนวนมาก

นายอดิทัต วะสีนนท์ อธิบดี กพร. เปิดเผยกับ "กรุงเทพธุรกิจ" ว่า กรณีข้อพิพาทดังกล่าว คณะอนุญาโตตุลาการได้เลื่อนการออกคำชี้ขาดหรือคำตัดสินออกไปหลายรอบจนล่าสุดจะครบกำหนดการออกคำชี้ขาดหรือคำตัดสินวันที่ 30 ก.ย. 2568 ตามที่ทั้ง 2 ฝ่ายร้องขอ ซึ่งเป็นกรอบระยะเวลาที่เชื่อว่าจะสามารถเจรจาให้ข้อพิพาทยุติลงได้ และเป็นประโยชน์ต่อทั้งสองฝ่ายมากกว่า ทั้งนี้ ในการเจรจามีแนวโน้มที่ดีแต่ยังไม่สามารถยืนยันอะไรได้

ผู้สื่อข่าวรายงานว่า เมื่อวันที่ 24 มี.ค. 2568 นายเอกนัฏ พร้อมพันธุ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม ได้ชี้แจงในการอภิปรายไม่ไว้วางใจหลัง นายอิทธิพล ชลธราศิริ สส.ขอนแก่น พรรคประชาชน กล่าวหารัฐบาลสั่งการให้เลื่อนการตัดสินคดีเหมืองทองอัครา 3 ครั้ง โดยนายเอกนัฏ ยืนยันว่า ตั้งแต่เข้ามาปฏิบัติหน้าที่ไม่มีการไปเจรจาดีลลับต่อรองเพื่อรักษาผลประโยชน์ของใครคนใดคนหนึ่ง ขณะที่ น.ส.แพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรีก็ไม่เคยก้าวก่าย และตนเองก็ไม่เคยไปร้องขอต่อใคร

นายเอกนัฏ ยืนยันว่า คดีเหมืองทองดังกล่าวได้ดำเนินการตามขั้นตอนกฎหมาย เพื่อผลประโยชน์ของประเทศเป็นที่ตั้ง แต่ข้อพิพาทที่เกิดขึ้น ไม่ได้เกิดขึ้นระหว่างบุคคลกับเหมืองทอง แต่เป็นการฟ้องประเทศ เพราะฉะนั้น จะต้องทำทุกทางเพื่อไม่ให้ประเทศแพ้คดี และในการดำเนินการที่ผ่านมา ก็เพื่อปกป้องสุขภาพของประชาชนในพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบจากการประกอบการเหมืองแร่

ส่วนกรณีที่มีการเลื่อนการอ่านข้อพิพาทของอนุญาโตตุลาการนั้น นายเอกนัฏ ยืนยันว่า มีการเลื่อนตั้งแต่ตนปฏิบัติหน้าที่ โดยตนเองไม่เคยขอให้เลื่อน แต่ยึดขั้นตอนตามกระบวนการภายใต้กฎหมายทั้งหมด ไม่เคยมีการเจรจานอกรอบแต่อย่างใด และข้อพิพาทดังกล่าวนี้ ยังไม่มีการอ่านคำพิพากษา จึงไม่ควรปรักปรำว่าใครผิดหรือถูก

นายเอกนัฎยังได้กล่าวต่อไปถึงข้อกล่าวหาการออกอาชญาบัตรพิเศษทับพื้นที่อุทยาน หรือเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าด้วยว่า เรื่องดังกล่าวก็เคยขึ้นก่อนที่ตนจะเข้ามาปฏิบัติหน้าที่ และจากการรับฟังการอภิปรายก็สับสนว่า ฝ่ายค้านต้องการให้ตอบในฐานะรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรมในปัจจุบัน หรืออดีต

แต่เท่าที่ทราบขั้นตอนทุกอย่างเป็นไปตามพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) เหมืองแร่ ไม่มีการออกอาชญาบัตรพิเศษที่ผิดกฎหมาย หรือทับพื้นที่อุทยาน ดังนั้น จึงยืนยันว่า ในคดีเหมืองทองอัครา ไม่ว่าจะเป็นใครก็ไม่สามารถไปต่อรองแลกเปลี่ยนกระบวนการยุติธรรมได้ และตนก็ไม่เคยนำผลประโยชน์ของประเทศไปต่อรองกระบวนการยุติธรรม ทุกอย่างจึงต้องเป็นไปตามขั้นตอน และรักษาผลประโยชน์ประเทศเป็นที่ตั้ง