ตรวจ 'แม่น้ำกก-แม่น้ำสาย' ครั้งที่ 5 ติดพรมแดนเมียนมา ขุ่นผิดปกติ สารหนูสูง

จากกรณีปัญหาแม่น้ำกกมีความขุ่นผิดปกติ กรมควบคุมมลพิษ (คพ.) กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้กำหนดจุดตรวจวัดคุณภาพสิ่งแวดล้อมเพื่อตรวจวัดคุณภาพน้ำและตะกอนดิน ใน แม่น้ำกก 15 จุด (KK01 – KK15) และลำน้ำสาขาที่ไหลลงแม่น้ำกก (แม่น้ำฝาง (FA01) แม่น้ำลาว (LA01) แม่น้ำกรณ์ (KO01) แม่น้ำสรวย (SU01)

แม่น้ำสาย 3 จุด (SA01 - SA03) แม่น้ำรวก (RU01 - RU02) และ แม่น้ำโขง 3 จุด (NK01 - NK03) ในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม่ และจังหวัดเชียงราย และได้กำหนดแผนในการตรวจวัดคุณภาพสิ่งแวดล้อม ในปีงบประมาณ 2568 เริ่มจากเดือนมีนาคม ถึงเดือนกันยายน 2568 โดยจะเก็บตัวอย่างน้ำ เดือนละ 2 ครั้ง และเก็บตัวอย่างตะกอนดิน เดือนละ 1 ครั้ง ตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงเดือนกันยายน 2568

ผลการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำตามมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดิน จากการเก็บตัวอย่างคุณภาพน้ำ ครั้งที่ 5 ระหว่างวันที่ 9 – 13 มิถุนายน 2568 ดังนี้

แม่น้ำกก สารหนูสูงเกินทุกจุด

“แม่น้ำกก” ตั้งแต่บริเวณ ชายแดน ไทย-พม่า อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ จนถึงบริเวณ อ.เมือง จ.เชียงราย (KK01 - KK09) มีค่าสารหนูสูงเกินค่ามาตรฐานทุกจุด

ส่วนจุดที่ผ่านฝายเชียงรายจนถึง ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน (KK10 - KK15) มีค่าเป็นไปตามมาตรฐานฯ ยกเว้น สะพานริมกก-เวียงเหนือรวมใจ (KK11) สูงเกินค่ามาตรฐาน (มาตรฐาน 0.010 มิลลิกรัมต่อลิตร : มก./ล.) ดังนี้

• KK01 ชายแดนไทย-พม่า ต.ท่าตอน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ มีค่าสารหนู 0.025 (มก./ล.)
• KK02 สะพานมิตรภาพแม่นาวาง-ท่าตอน ต.ท่าตอน อ.แม่อาย มีค่าสารหนู 0.022 มก./ล.
• KK03 สะพานสองดินแดนบ้านแม่สลัก อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ มีค่าสารหนู 0.017 มก./ล.
• KK04 บ้านจะเด้อ หมู่ 6 ต.ดอยฮาง อ.เมือง จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.047 มก./ล.
• KK05 สะพานมิตรภาพแม่ยาว-ดอยฮาง อ.เมือง จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.036 มก./ล.
• KK06 บ้านโป่งนาคำ ต.ดอยฮาง อ.เมือง จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.033 มก./ล.
• KK07 สะพานข้ามแม่น้ำกก ต.ดอยฮาง อ.เมือง จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.021 มก./ล.
• KK08 สะพานแม่ฟ้าหลวง ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.028 มก./ล.
• KK09 สะพานเฉลิมพระเกียรติ1 ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.021 มก./ล.
• KK10 ฝายเชียงราย ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย มีค่าสารหนู ต่ำกว่า 0.010 มก./ล.
• KK11 สะพานริมกก-เวียงเหนือรวมใจ อ.เวียงชัย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.011 มก./ล.
• KK12 สะพานโยนกนาคนคร ต.แม่ข้าวต้ม อ.เมือง มีค่าสารหนู ต่ำกว่า 0.010 มก./ล.
• KK013 ต.ท่าข้าวเปลือก อ.แม่จัน มีค่าสารหนู ต่ำกว่า 0.010 มก./ล.
• KK014 ต.หนองป่าก่อ อ.ดอยหลวง มีค่าสารหนู ต่ำกว่า 0.010 มก./ล.
• KK015 ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน มีค่าสารหนู ต่ำกว่า 0.010 มก./ล.

แม่น้ำสาขาลงแม่น้ำกกปลอดภัย

แม่น้ำสาขาที่ไหลลงแม่น้ำกก (แม่น้ำฝาง FA01 แม่น้ำกรณ์ KO01 แม่น้ำสรวย SU01 และแม่น้ำลาว LA01) คุณภาพน้ำมีค่าเป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนด คุณภาพน้ำของแม่น้ำที่เป็นจุดอ้างอิง และลำน้ำสาขาของแม่น้ำกกยังมีค่าอยู่ในระดับที่ปลอดภัย

แม่น้ำสาย สารหนู เกินมาตรฐาน

“แม่น้ำสาย” สารหนู (As) เกินมาตรฐาน ทั้ง 3 จุด ดังนี้

• SA01 บ้านหัวฝาย ต.แม่สาย อ.แม่สาย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.041 มก./ล.
• SA02 สะพานมิตรภาพแม่น้ำสายแห่งที่ 2 อ.แม่สาย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.044 มก./ล.
• SA03 บ้านป่าซางงาม ม.6 ต.เกาะช้าง อ.แม่สาย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.029 มก./ล.

แม่น้ำรวก สารหนูเกินมาตรฐาน

“แม่น้ำรวก” สารหนู (As) เกินมาตรฐาน ทั้ง 2 จุด ดังนี้

• RU01 สถานีสูบน้ำเกาะช้าง การประปาส่วนภูมิภาค อ.แม่สาย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.024 มก./ล.
• RU02 ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย จุดปลายน้ำรวกก่อนลงแม่น้ำโขง มีค่าสารหนู 0.012 มก./ล.

แม่น้ำโขง สารหนู สูงเกิน

“แม่น้ำโขง” การตรวจวัดครั้งที่ 5 เพิ่มจุดเก็บบริเวณจุดผ่านแดนถาวรสามเหลี่ยมทองคำ ต.เวียง อ.เชียงแสน (NK01) ซึ่งเชื่อมต่อจากแม่น้ำรวก สารหนู (As) สูงเกินค่ามาตรฐาน ทั้ง 3 จุด ดังนี้

• NK01 จุดผ่านแดนถาวรสามเหลี่ยมทองคำ ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.045 มก./ล.
• NK02 ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.044 มก./ล.
• NK03 บ้านสบกก ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.036 มก./ล.

การวิเคราะห์ข้อมูล

1) ผลคุณภาพน้ำบริเวณที่ติดกับพรมแดนของเมียนมา ทั้งแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย จะมีค่าความขุ่นสูงผิดปกติทุกจุดตรวจวัด และพบค่าโลหะหนักสารหนูสูง ซึ่งเป็นพารามิเตอร์ที่สะท้อนถึงการทำกิจกรรมการทำเหมืองอย่างชัดเจน

2) ค่าสารหนูที่พบในแม่น้ำโขง คาดว่าจะได้รับผลกระทบมาจากแม่น้ำสายที่มาบรรจบกับแม่น้ำรวก และไหลลงสู่แม่น้ำโขง เนื่องจากผลการตรวจวัดสารหนูในแม่น้ำสายต่อเนื่องมาแม่น้ำรวก และจุดที่ไหลลงแม่น้ำโขง พบค่าสารหนูเกินมาตรฐานทุกจุด แต่ทั้งนี้ อาจจะต้องมีการตรวจสอบคุณภาพน้ำที่ไหลจากแม่น้ำโขงที่มาจากสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวเพื่อให้ข้อมูลมีความสมบูรณ์มากขึ้น

3) คพ.ได้ทดสอบการกรองตัวอย่างน้ำเพื่อแยกสารแขวนลอยในน้ำ และวิเคราะห์ปริมาณสารหนูในตัวอย่างน้ำ พบว่า ตัวอย่างน้ำแม่น้ำกก แม่น้ำสายและแม่น้ำโขง ที่ผ่านการกรองทุกตัวอย่างจะพบค่าสารหนูต่ำกว่า 0.01 มก./ล. ส่วนตัวอย่างน้ำปกติที่ไม่ผ่านการกรองจะพบค่าสารหนูสูงดังปรากฎตามรายงานสรุปผลคุณภาพน้ำ ซึ่งสอดคล้องกับสมมติฐานว่าในสภาวะตามธรรมชาติของแม่น้ำกก แม่น้ำสาย และแม่น้ำโขง ปริมาณสารหนูจะพบปนเปื้อนติดกับอนุภาคสารแขวนลอยมากกว่าพบละลายในน้ำ

4) ปริมาณสารหนูในแม่น้ำแปรผันตรงกับค่าความขุ่นที่ตรวจวัดได้ การตรวจวัดครั้งล่าสุดสภาพน้ำมีความขุ่นค่อนข้างสูง กระแสน้ำแรง จึงมีผลทำให้น้ำมีความขุ่น และนอกเหนือจากสารหนูยังมีการพบโลหะหนักบางชนิดเกินมาตรฐานในบางจุด นอกจากนั้นปริมาณฝนที่ตกจะส่งผลให้เกิดน้ำหลากฉับพลัน ทำให้ความขุ่นมีค่าสูงขึ้นตามไปด้วย

โดยเฉพาะการเก็บตัวอย่างครั้งที่ 5 ระหว่างบริเวณตั้งแต่บ้านจะเด้อ ต.ดอยฮาง อ.เมือง จ.เชียงราย (KK04) ถึง สะพานข้ามแม่น้ำกก ต.ดอยฮาง อ.เมือง จ.เชียงราย (KK08) ซึ่งมีฝนตกหนักในวันก่อนการเก็บตัวอย่าง พบว่ามีค่าความขุ่นและสารหนูสูงมากกว่าจุดเหนือน้ำในบริเวณพรมแดนไทย-พม่า ต.ท่าตอน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ (KK01-KK03) ซึ่งไม่มีฝนตกรบกวนก่อนการเก็บตัวอย่าง

5) การขุดลอกตะกอนในแม่น้ำกก แม่น้ำสาย แม่น้ำรวก เพื่อป้องกันและเตรียมความพร้อมในการบรรเทาสาธารณภัยจากอุทกภัย ส่งผลทำให้เกิดการรบกวนลำน้ำ ทำให้พบค่าความขุ่นและค่าสารหนูสูงขึ้น

ทั้งนี้ กรมควบคุมมลพิษ มีแผนตรวจวัดคุณภาพน้ำอย่างต่อเนื่องเพื่อเปรียบเทียบผลการตรวจวัดคุณภาพน้ำและใช้เป็นข้อมูลประกอบการในการแก้ไขปัญหาในแม่น้ำและบรรเทาผลกระทบที่จะเกิดขึ้นต่อการนำน้ำไปใช้ประโยชน์ของประชาชน