เปลี่ยนภาพจำผู้เล่นอุตฯปิโตรเลียมไทยเมื่อต่างชาติลดบทบาท รัฐควรทำอย่างไรเพื่อมั่นคง?
ภาพจำในอดีตที่ว่าบริษัทต่างชาติเป็นผู้เล่นหลักในอุตสาหกรรมสำรวจและผลิตปิโตรเลียมของไทย ได้ถูกลบล้างไปเกือบหมดแล้วในปัจจุบัน เนื่องจากบริษัทต่างชาติรายใหญ่หลายรายได้ทยอยขายสิทธิสัมปทานและถอนการลงทุนออกจากประเทศไทย ทำให้สิทธิสัมปทาน ส่วนใหญ่ตกไปอยู่กับบริษัทของคนไทยมากขึ้น โดยมีปัจจัยสำคัญหลายประการที่ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงนี้ โดยปัจจุบันผู้เล่นหลักและมีบทบาทนำในอุตสาหกรรมนี้ คือ บริษัท ปตท.สำรวจและผลิตปิโตรเลียม จำกัด (มหาชน) หรือ ปตท.สผ. ซึ่งผลิตก๊าซธรรมชาติได้ถึง 80% ของกำลังการผลิตในประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังจากการเข้าเป็นผู้ดำเนินการในแปลง G1/61 (แหล่งเอราวัณ) แทนเชฟรอน ทำให้ปตท.สผ.มีบทบาทโดดเด่นยิ่งขึ้น
นอกจากนี้ยังคงมีผู้เล่นอื่น ๆ ทั้งบริษัทต่างชาติและบริษัทไทยอีกประมาณ 20 กลุ่ม ซึ่งส่วนใหญ่เป็นบริษัทขนาดกลางและขนาดเล็กที่มีการลงทุนไม่สูงมากนัก เช่น มิตซุยออยล์เอ็กซโปลเรชั่น, อพิโก, เชลล์ ไทยแลนด์, เอ็กซอน โมบิล เอ็กซโพลเรชั่น, แวลูร่า เอ็นเนอร์ยี่, นอร์ธเทิร์น กัลฟ์ ปิโตรเลียม,ออเร้นจ์ เอ็นเนอร์ยี่, อีโค่โอเรียนท์ เอ็นเนอยี่, แพน โอเรียนท์เอ็นเนอยี่, บุษราคัม, เอ็มพี จี6, พลังโสภณ, เมดโค เอนเนอร์จีไทยแลนด์, ซีเอ็นพีซีเอชเค(ไทยแลนด์), โททาลเอนเนอร์ยี่ส์อีพี ไทยแลนด์, อาเวเนียร์ เอ็นเนอร์จี(ประเทศไทย), IdenmitsuKosan และ ยูเอซี ยูทิลิตี้
สาเหตุหลักที่ทำให้บริษัทต่างชาติรายใหญ่ลดบทบาทและถอนการลงทุนออกไปจากประเทศไทย มาจากหลายปัจจัย อาทิ แหล่งผลิตในอ่าวไทยเริ่มมีปริมาณสำรองที่ลดลง ทำให้ความน่าสนใจในการลงทุนลดลง สำหรับบริษัทต่างชาติขนาดใหญ่ที่ต้องการลงทุนในแหล่งขนาดใหญ่เท่านั้น และแนวคิดชาตินิยมในสังคมที่กีดกันการลงทุนมากขึ้นเรื่อย ๆ การเปลี่ยนมือผู้ดำเนินงานแปลง G1/61 จากเชฟรอนเป็น ปตท.สผ. ที่ประมูลได้ไป ทำให้เชฟรอนต้องปรับลดขนาดการลงทุนและปรับโครงสร้างองค์กรในไทยลงอีก
ส่วนสำคัญคือเรื่องความไม่แน่นอนของนโยบายภาครัฐ ที่เริ่มจากการเปลี่ยนผ่านจากการใช้ระบบสัมปทานมาเป็นระบบสัญญาแบ่งปันผลผลิต (PSC) รวมถึงการประมูลที่ล่าช้า ซึ่งก็มีผลต่อความมั่นใจของนักลงทุนต่างชาติเช่นกัน และอีกปัจจัยคือ ปัจจุบันคนไทยมีทักษะความเชี่ยวชาญในด้านการสำรวจและผลิตปิโตรเลียมมากขึ้น ทำให้สามารถดำเนินการได้เอง และบริษัทของคนไทยเองก็สามารถเป็นผู้เล่นหลักในอุตสาหกรรมได้
อย่างไรก็ตาม จากการที่ กรมเชื้อเพลิงธรรมชาติ ได้เปิดให้ยื่นขอสิทธิสำรวจและผลิตปิโตรเลียมบนบก ครั้งที่ 25 สะท้อนให้เห็นถึงความพยายามของภาครัฐที่จะเชิญชวนนักลงทุนมาสู่อุตสาหกรรมสำรวจและผลิตปิโตรเลียมในไทย ที่ยังคงมีศักยภาพในการสำรวจพบปิโตรเลียม ทั้งนี้ ได้มีผู้สนใจยื่นขอสิทธิฯ จำนวน 8 คำขอ จาก 5 บริษัท โดย ปตท.สผ. ยังคงเป็นผู้นำในสนามนี้ ที่มีการยื่นขอมากสุดจำนวน 3 คำขอ ที่เหลือคือแพน โอเรียนท์ เอ็นเนอยี่(สยาม) ลิมิเต็ด และ บริษัทCanAsia Energy Corp. จำนวน1 คำขอ, จีโอเมคคานิคอล เซอร์วิสเซส จำกัด จำนวน1 คำขอ, อีโค่ โอเรียนท์ รีซอสเซส(ประเทศไทย) จำกัด จำนวน1 คำขอ และ ยูเอซี ยูทิลิตีส์ จำกัด จำนวน2 คำขอ คาดว่าภายในเดือน ธ.ค. 68 จะมีการประกาศรายชื่อผู้ชนะอย่างเป็นทางการ
เพราะการจัดหาพลังงานในประเทศคือความยั่งยืนและความมั่นคงทางพลังงานของไทย การสร้างบรรยากาศการลงทุนอุตสาหกรรมสำรวจและผลิตปิโตรเลียมของไทยกลับมาเฟื่องฟูอีกครั้ง และดึงดูดผู้เล่นรายใหม่ ๆ เข้ามาลงทุน จึงเป็นสิ่งสำคัญที่ภาครัฐควรพิจารณาและเร่งดำเนินการด้วยนโยบายที่ชัดเจนเพื่อสนับสนุนให้เกิดการค้นหาปิโตรเลียมในประเทศและมีการลงทุนอย่างต่อเนื่อง ด้วยการเปิดประมูลในแปลงสำรวจต่าง ๆ ทั้งบนบกและในทะเลอย่างต่อเนื่อง เพื่อแสดงให้เห็นถึงศักยภาพของประเทศไทย
ในการค้นพบแหล่งปิโตรเลียมใหม่ ๆ ซึ่งจะช่วยดึงดูดความสนใจจากนักลงทุนได้
การพิจารณาสิทธิประโยชน์ทางภาษีที่จูงใจให้บริษัทต่าง ๆ ทั้งรายเก่าและรายใหม่ยังคงลงทุนสำรวจและผลิตในแหล่งปิโตรเลียมที่มีขนาดเล็กลง รวมทั้งการเจรจาเพื่อเปิดสำรวจและผลิตในพื้นที่อ้างสิทธิในไหล่ทวีปทับซ้อนระหว่างไทยกับกัมพูชา (OCA) เพราะเชื่อว่าพื้นที่ ดังกล่าวมีศักยภาพสูงด้านปิโตรเลียม อย่างไรก็ตาม ในสถานการณ์ปัจจุบันที่ความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศที่ไม่ราบรื่น การเจรจาเรื่องนี้จึงยังคงเป็นเรื่องที่ต้องใช้เวลา
แม้ว่าการที่ ปตท.สผ. ซึ่งเป็นบริษัทของคนไทยขึ้นมาเป็นผู้เล่นหลักจะเป็นเครื่องยืนยันถึงศักยภาพของคนไทยในอุตสาหกรรมนี้ แต่ในมุมกลับที่บริษัทต่างชาติรายใหญ่จะลดบทบาทลงไปก็สะท้อนความน่าสนใจและแรงจูงใจในการลงทุนในแหล่งปิโตรเลียมไทยได้อย่างมีนัยสำคัญ ฉะนั้น เพื่อให้การผลิตปิโตรเลียมในประเทศยังคงมีความมั่นคงและยั่งยืนในระยะยาว การมีนโยบายที่ชัดเจนจากภาครัฐเพื่อสร้างแรงจูงใจในการลงทุนเพิ่มเติมจากทุกภาคส่วนจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่งเพราะการมีผู้เล่นที่ร่วมแข่งขันสูงจะเป็นพลังเสริมให้เศรษฐกิจไทยเติบโตได้อย่างแข็งแกร่งและสร้างรากฐานพลังงานของไทยให้มั่นคงอย่างยั่งยืนได้.