“โซลาร์ไทย” มาตรฐานโลก IEC จำเป็นต้องผ่านเกณฑ์ สมอ.หรือไม่?

“โซลาร์ไทย” มาตรฐานโลก IEC จำเป็นต้องผ่านเกณฑ์ สมอ.หรือไม่?

การออกกฎหมายภายใต้กระแสข่าว “ไฟไหม้โซลาร์” แม้สาเหตุหลักจะมาจากการติดตั้งมากกว่าแผงเอง อาจถูกมองว่าเป็นการใช้ประเด็นเพื่อสร้างเครดิตเชิงนโยบายหรือไม่?

ประเด็นคำถามที่หลายฝ่ายตั้งข้อสงสัย กับการที่ เอกนัฏ พร้อมพันธุ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม มอบหมายให้สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.) ควบคุมแผงโซลาร์เซลล์ทั้งที่ผลิตในประเทศ และนำเข้ามาจำหน่ายต้องได้มาตรฐาน เพื่อคุ้มครองความปลอดภัยของประชาชน อ้างแผงโซลาร์ไร้มาตรฐานทำให้เกิดไฟไหม้รายวัน

🔴มติบอร์ด สมอ. ควบคุม “แผงโซลาร์” อ้างเหตุไฟไหม้รายวัน

เมื่อวันที่ 23 ก.ค.2568 บอร์ด สมอ. มีมติเห็นชอบให้ “แผงโซลาร์เซลล์ หรือ แผงเซลล์แสงอาทิตย์” เป็นสินค้าควบคุมต้องได้มาตรฐาน จากเดิมที่ประกาศเป็นมาตรฐานทั่วไป โดยต้องผ่าน 2 มาตรฐาน ได้แก่ มาตรฐานแผงเซลล์แสงอาทิตย์ชนิดผลึกซิลิคอน และมาตรฐานคุณสมบัติด้านความปลอดภัยของแผงเซลล์แสงอาทิตย์ ซึ่งมีข้อกำหนดสำหรับการทดสอบด้านความปลอดภัยที่สำคัญ เช่น การทนความร้อน การตัดไฟ การป้องกันไฟรั่ว การลามไฟ ระบบป้องกันไม่ให้เกิดความร้อนจนเกิดการลุกไหม้ เป็นต้น

ซึ่งมีผู้ผลิตภายในประเทศได้รับใบอนุญาตจาก สมอ. แล้ว จำนวน 8 ราย ผู้ผลิตและผู้นำเข้าจะต้องขออนุญาตจาก สมอ. ก่อน หากฝ่าฝืน ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 2 ปี หรือปรับไม่เกิน 2 ล้านบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ กรณีเป็นผู้รับใบอนุญาตนำเข้า แต่นำสินค้าไม่ได้มาตรฐานเข้ามาในราชอาณาจักร ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 2 ปี หรือปรับไม่เกิน 2 ล้านบาท หรือ ทั้งจำทั้งปรับ

รวมทั้งเห็นชอบชุดชาร์จรถยนต์ไฟฟ้าเป็นสินค้าควบคุมอีก 3 มาตรฐาน ได้แก่ 1) มาตรฐานของชุดชาร์จแบบพกพาที่ใช้ได้กับไฟบ้านทั่วไป 2) มาตรฐานชุดชาร์จที่ใช้ได้กับไฟบ้าน ติดตั้งถาวรในบ้านและสถานที่สาธารณะทั่วไป 3) มาตรฐานชุดชาร์จแบบฟาสต์ชาร์จที่จ่ายไฟฟ้ากระแสตรง ซึ่งชุดชาร์จประเภทนี้ส่วนใหญ่จะติดตั้งอยู่ในปั๊มน้ำมัน ทั้ง 5 มาตรฐานดังกล่าวมีผลบังคับใช้ตามกฎหมายภายในปี 2569

🔴”แผงโซลาร์“ ต้นเหตุไฟไหม้จริงหรือ?

แม้ไฟไหม้จะเป็นภาพที่สร้างความกังวล แต่ข้อเท็จจริงคือ แผงโซลาร์มาตรฐาน IEC แทบไม่ใช่จุดเริ่มของเหตุเพลิงไหม้ ปัญหามักเกิดจาก “ฝีมือการติดตั้ง” และ “คุณภาพของอุปกรณ์ประกอบ” มากกว่า ดังนั้น การเลือกผู้ติดตั้งที่มีความรู้ด้านวิศวกรรมไฟฟ้า และการตรวจสอบบำรุงรักษาเป็นประจมาตรฐาน “แผงโซลาร์” ที่สูงกว่ากฎเกณฑ์ในประเทศ

ข้อมูลจากผู้ประกอบการและหน่วยงานที่กำกับดูแล ชี้ชัดว่า แผงโซลาร์ที่นำเข้ามาจำหน่ายในประเทศไทย โดยเฉพาะในกลุ่ม Tier 1 ล้วนผ่านการรับรองมาตรฐานสากล IEC (International Electrotechnical Commission) เช่น IEC 61215 และ IEC 61730 ซึ่งทดสอบความทนทานและความปลอดภัยภายใต้เงื่อนไขที่เข้มงวดกว่าข้อกำหนดของ สมอ. (มอก.) ในประเทศ

มาตราฐาน IEC 61215 (มาตรฐานการออกแบบและการทดสอบประสิทธิภาพแผง PV)

มาตรฐาน IEC 61730 (มาตรฐานความปลอดภัยของแผง PV)

มาตรฐาน IEC 61701 (การทดสอบการต้านทานการกัดกร่อนจากหมอกเกลือ) หรือ IEC 62804 (การทดสอบ PID – Potential Induced Degradation)

มาตรฐานเหล่านี้ ครอบคลุมการทดสอบที่เข้มข้นกว่า ข้อกำหนดของ สมอ. (มอก.) ซึ่งเป็นมาตรฐานภายในประเทศของไทย เช่น มอก. 2540 หรือมาตรฐานเฉพาะด้านแผงเซลล์แสงอาทิตย์ เพราะ IEC เป็นมาตรฐานที่ใช้กันทั่วโลกและต้องผ่านการทดสอบหลากหลายสภาวะจำลองการใช้งานจริงที่เข้มงวดกว่า

กล่าวอีกอย่างคือ หากแผงใดผ่าน IEC ได้ ก็สามารถผ่าน มอก. ได้อย่างไม่ยากเย็น เพราะมาตรฐานสากลนี้ครอบคลุมการทดสอบที่โหดกว่า ทั้งด้านอุณหภูมิ ความชื้น การรับแรงลม แรงกระแทก และความปลอดภัยทางไฟฟ้า

🔴ต้นเหตุไฟไหม้…อยู่ที่ระบบประกอบ ไม่ใช่ “แผงโซลาร์”

จากการตรวจสอบกรณีไฟไหม้บ้านเรือนที่ติดตั้งโซลาร์ในรอบ 5 ปี พบว่าต้นเหตุส่วนใหญ่ไม่ได้มาจาก ตัวแผงโซลาร์ แต่เกิดขึ้นในส่วนประกอบของระบบ ได้แก่ จุดเชื่อมขั้วสายไฟ (Connector) ที่หลวม หรือประกอบไม่แน่น ทำให้เกิดความต้านทานสูง ความร้อนสะสม จนจุดติดไฟ การเดินสายไฟไม่ถูกต้อง ใช้สายไม่รองรับกระแสที่ไหลจริง หรือไม่ได้มาตรฐานกันน้ำกันฝุ่น อินเวอร์เตอร์และหม้อแปลง ที่เสื่อมสภาพ หรือไม่มีระบบตัดวงจรเมื่อเกิดความผิดปกติ ห้องเก็บแบตเตอรี่ (Battery Storage) ระบายอากาศไม่เพียงพอ จนเกิดการสะสมความร้อนและแก๊สภายใน

🔴สมอ.ควบคุมทั้งสินค้านำเข้าและผลิตในประเทศ “ล็อคตลาด”หรือไม่?

มีการระบุชัดว่าผู้ผลิตและผู้นำเข้าต้องได้รับอนุญาตจาก สมอ. ก่อน หากฝ่าฝืนมีโทษปรับและจำคุก แปลว่าเป็น “มาตรฐานบังคับ” ทั้งแผงโซลาร์ และEV Charger สะท้อนแนวทาง “ทำแพ็กเกจ” คุมสินค้าที่เกี่ยวกับพลังงานและไฟฟ้าในครัวเรือนและสถานที่สาธารณะ ซึ่งผู้บริโภคอาจมีตัวเลือกที่น้อยลง และต้องจ่ายราคาสูงขึ้น

เกิดการตั้งคำถามว่า หากเป็นสินค้าควบคุมหมายถึงผู้ผลิตและผู้นำเข้าต้องขอใบอนุญาต จะมีค่าธรรมเนียม หรือค่าใช้จ่ายการทดสอบหรือไม่ และหากตลาดโซลาร์และ EV กำลังโต ค่าธรรมเนียมรวมอาจเป็นรายได้ของรัฐและหน่วยงานกำกับไม่น้อย

การบังคับมาตรฐานอาจช่วยกีดกันสินค้าราคาถูกจากผู้ค้ารายย่อย และเปิดโอกาสให้ผู้เล่นรายใหญ่ ที่มีทุนและมาตรฐานอยู่แล้วครองตลาดหรือไม่ ซึ่งอาจส่งผลให้สินค้าราคาเฉลี่ยสูงขึ้น ซึ่งบางคนมองว่าเป็นการ “ล็อกตลาด” ให้รายใหญ่ได้กำไรเพิ่ม