โซลาร์ดราม่า! นักวิชาการซัดนโยบาย มอก. "เอกนัฏ" เกาไม่ถูกที่คัน แฝงผลประโยชน์ ?

หลังจากที่ “นายเอกนัฏ พร้อมพันธุ์” รัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม ได้ให้สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.) ดำเนินการควบคุมแผงโซลาร์เซลล์ทั้งที่ผลิตในประเทศ และนำเข้ามาจำหน่ายต้องได้มาตรฐาน เพื่อคุ้มครองความปลอดภัยของประชาชน

เนื่องจากมีกรณีไฟไหม้แผงโซลาร์เซลล์อยู่บ่อยครั้ง และนำมาซึ่งไฟไหม้บ้านเรือนของประชาชน สร้างความเสียหายทั้งร่างกายและจิตใจ ตลอดจนทรัพย์สินของประชาชนเป็นจำนวนมาก โดยที่ประชุมบอร์ด สมอ. เมื่อวันที่ 23 ก.ค.2568 ที่ผ่านมา มีมติเห็นชอบให้แผงโซลาร์เซลล์ หรือแผงเซลล์แสงอาทิตย์ เป็นสินค้าควบคุมต้องได้มาตรฐาน จากเดิมที่ประกาศเป็นมาตรฐานทั่วไป

“ผศ.ดุสิต สุขสวัสดิ์” อาจารย์ประจำภาควิชาวิศวกรรมไฟฟ้า คณะวิศวกรรมศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง (สจล.) ระบุว่า การเกิดไฟลุกไหม้จากแผงโซล่าเซลล์ ปัจจุบันโอกาสเกิดแทบไม่มี เนื่องจากมีเทคโนโลยีไดโอด (Diode) ที่ป้องกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นกับแผงโซลาร์และระบบไฟฟ้าที่เกี่ยวข้อง

ถ้าเป็นแผงโซลาร์รุ่นแรกๆ หากมีใบไม้มาบดบัง หรือมีฝุ่นมาเกาะที่แผงโซลาร์ จะทำให้เกิดความร้อน และอาจทำให้แผงเกิดการลุกไหม้ได้ แต่ปัจจุบันแผงโซลาร์เซลล์รุ่นใหม่ระยะ 3 – 4 ปีหลัง มีเทคโนโลยีไดโอด ปัญหาแผงโซลาร์จะลุกไหม้เองนั้นแทบไม่มี

ซึ่งกรณีบ้านหรูหลังหนึ่งที่เกิดเหตุเพลิงไหม้ และระบุว่ามีสาเหตุมาจากแผงโซลาร์ ส่วนตัวมองว่าการเกิดเพลิงไหม้ไม่น่าจะมาจากแผงโซลาร์เซลล์ เพราะบ้านหลังนี้ติดตั้งโซลาร์ 2 – 3 ปี ฉะนั้นสิ่งที่เกิดขึ้นไม่น่าจะมาจากการติดตั้ง แต่มาจากการใช้งานไประยะหนึ่งแล้วเกิดปัญหา

หลาย ๆ ครั้งที่ผมลงพื้นที่ส่วนใหญ่คนจะมองว่าอุปกรณ์ที่เป็นแผงโซล่าเซลล์ หรืออินเวอร์เตอร์มีปัญหา แต่ในความเป็นจริงจุดเชื่อมต่อสายไฟ หรือกรณีที่มีช่างเข้ามาต่อสายไฟก็มีความสำคัญ เพราะระบบไฟฟ้ามีแรงกด แรงกระทำ ความแน่น ความหลวมของสายไฟอาจจะทำให้เกิดไฟอาร์ค ไฟช็อตได้ รวมถึงรอยต่อต่าง ๆ หากติดตั้งไม่ดี หรือไม่แน่นจะเกิดความร้อนสะสม ทําให้อุปกรณ์เหล่านั้นลุกไหม้ติดไฟได้

“ผศ.ดุสิต” ยังตั้งข้อสังเกตเพิ่มเติมอีกว่า กรณีบ้านหรูที่เกิดเหตุเพลิงไหม้นั้นมีการใช้รถไฟฟ้า ซึ่งต้องใช้กระแสไฟและแรงดันไฟฟ้าที่สูงมาก การติดตั้งโซลาร์เซลล์และเชื่อมต่อระบบไฟฟ้าเข้ากับระบบเดิมของบ้านจึงมีความสำคัญเป็นอย่างมาก

อย่างบ้านหลังนี้ สมมุติว่าวันแรกที่ซื้อมาไม่มีการติดตั้งโซลาร์เซลล์ หรือที่ชาร์จรถไฟฟ้า แต่หลังจากนั้นมีการติดอุปกรณ์ทั้งสองเพิ่มเติม ซึ่งตรงนี้ต้องเชื่อมต่อกับระบบไฟฟ้าเดิมของบ้าน รวมถึงการวางระบบสายกราวด์แยกกันระหว่างโซลาร์กับกราวด์บ้าน เพราะถ้าทำให้ระบบไฟฟ้าเชื่อมต่อกันอย่างไม่มีประสิทธิภาพ จะทำให้เกิดปัญหาขึ้นได้

จากข้อมูลสถิติทั่วโลกเหตุการณ์แผงโซล่าเซลล์ลุกไหม้เองมีค่อนข้างน้อยมาก อีกทั้งแผงโซลาร์ในปัจจุบันพัฒนาไปไกลมาก เป็นเทคโนโลยีใหม่ ทันสมัย อย่างโซลาร์ลอยน้ำ (Floating solar) ที่ทำเป็นโรงไฟฟ้าก็ไม่มีช็อต

ฉะนั้นแล้วสิ่งที่ต้องกังวลมากกว่าแผงโซลาร์คือ อุปกรณ์เชื่อมต่อภายในบ้าน และควรมีผู้เชี่ยวชาญเข้าไปตรวจเช็คอยู่เป็นประจำ เพราะการเชื่อมต่อหากกระแสไฟไหลเวียนได้ไม่ดี อาจทำให้ไฟรั่ว ตรงนี้เรามองไม่เห็นด้วยตาต้องใช้เครื่องมือวัดเท่านั้น ในที่สุดอาจเป็นต้นเหตุเพลิงไหม้ หรืออัคคีภัยในอนาคตก็เป็นได้ ผมว่าทุกอย่างมันมีสัญญาณ เมื่อหาเจอแล้วรีบซ่อม ปัญหาจะได้ไม่เกิด “ผศ.ดุสิต” กล่าวย้ำ

ขณะที่มาตรฐานแผงโซลาร์เซลล์ที่บอร์ด สมอ. เห็นชอบมีด้วยกัน 2 มาตรฐาน ได้แก่ มาตรฐานแผงเซลล์แสงอาทิตย์ชนิดผลึกซิลิคอน และมาตรฐานคุณสมบัติด้านความปลอดภัยของแผงเซลล์แสงอาทิตย์

ซึ่งมีข้อกำหนดสำหรับการทดสอบด้านความปลอดภัยที่สำคัญ เช่น การทนความร้อน การตัดไฟ การป้องกันไฟรั่ว การลามไฟ ระบบป้องกันไม่ให้เกิดความร้อนจนเกิดการลุกไหม้ เป็นต้น ทั้งนี้ สมอ. จะเร่งรัดดำเนินการเพื่อให้มาตรฐานดังกล่าวมีผลบังคับใช้ตามกฎหมายภายในปี 2569

ทั้งนี้ หลายฝ่ายตั้งข้อสังเกตว่าแผงโซลาร์เซลล์ที่จำหน่ายในประเทศไทยปัจจุบันมีมาตรฐาน IEC (International Electrotechnical Commission) เป็นมาตรฐานสากลที่เกี่ยวกับไฟฟ้า อิเล็กทรอนิกส์ และเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้อง ซึ่งสูงกว่ามาตรฐาน สมอ. ทำให้การผลักดันแผงโซลาร์เป็นสินค้าควบคุม และต้องได้ มอก.

ในครั้งนี้ ดูเหมือนจะมีวาระซ่อนเร้นแอบแฝงในเรื่องของผลประโยชน์ โดยเฉพาะการขึ้นทะเบียนขออนุญาตที่ปัจจุบันมีผู้ผลิตภายในประเทศได้รับใบอนุญาตจาก สมอ. เพียง 8 ราย และท้ายที่สุดอาจจะนำไปสู่การทจุริต เกิดความเสียหายในวงกว้าง เพียงเพราะต้องมีมาตรฐานที่เป็นเพียงสติกเกอร์ที่ยืนยันเท่านั้น.