9 สถานที่ ล่าท้า ‘ผีคณะราษฯ’ สำรวจมรดก 2475 ที่ยังหลอกหลอนประเทศไทย

อัพเดต 24 มิ.ย. เวลา 04.14 น. • เผยแพร่ 24 มิ.ย. เวลา 04.14 น.

ภาพไฮไลต์

ภาพ: จิตติมา หลักบุญ

พี่แจ๊คครับ…คือเรื่องมันมีอยู่ว่า

เมื่อประมาณ 93 ปีก่อน เขาเล่ากันว่าช่วง ‘ย่ำรุ่ง’ มีเสียงประกาศลอยมา เสียงเขาดังมากครับ คลับคล้ายคลับคลาว่าเขาจะพูดว่า “อำนาจเป็นของราษฎร” คือฟังดูดีนะพี่ แต่หลังจากวันนั้นเรื่องก็เริ่มแปลก…

ผมไม่แน่ใจว่ามันเรียกว่าผีได้รึเปล่า แต่เขาว่ากันว่าผีนี่ไม่ใช่แบบผ้าขาว หรือหัวขาด มันมาแบบเนียนๆ ครับพี่ อยู่ในชื่อถนน อยู่ในรูปปั้น บางทีก็เป็นธงเล็กๆ อยู่หลังจอคอมเพื่อน

บางทีมันจะโผล่มาตอนเผลอ ตอนนั่งรถผ่านถนนเส้นหนึ่ง หรือตอนเรียนหนังสือ ผมขนลุกซู่เลยครับ มันหลอนอุดมการณ์มากครับพี่แจ๊ค บางคืนผมนอนๆ อยู่ ได้ยินเสียงในหัวว่า “ขอให้ราษฎรจงเจริญ…” ผมสะดุ้งตื่นเลยครับ

ผมเลยตัดสินใจออกตามหาผี ทั้งสถานที่จริง ทั้งของจุกจิกในชีวิตประจำวัน บางที่ก็ยังชัด บางที่ก็เลือนลางแต่รวมๆ แล้ว… พี่ครับ ผีพี่ๆ เขายังอยู่ และเขายังวนเวียนไม่ยอมไปไหนง่ายๆ ครับพี่

เนื่องในวันครบรอบการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 ไทยรัฐพลัสชวนจดจ้องไปยังสิ่งที่เราเห็นกันอยู่ทุกวัน สิ่งเล็กๆ ที่มี ‘คณะราษฎร’ ซ่อนอยู่ — และหากจะยึดตามวาทกรรม ‘ผีคณะราษฎร’ แล้วล่ะก็ ชุดภาพเหล่านี้ก็อาจจะเข้าเค้า… ‘9 สถานที่ ล่าท้าผีคณะราษฯ’ ก็-เป็น-ได้

ถนนปรีดี พนมยงค์ (สุขุมวิท 71)

ถนนสุขุมวิท 71 เดิมคือซอยที่สร้างขึ้นช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 (ราวปี 2485–2486) และได้รับการตั้งชื่ออย่างเป็นทางการว่า ‘ถนนสุขุมวิท 71’ ในปี 2513 โดยกรมทางหลวง

ต่อมาในปี 2542 เขตวัฒนาเสนอให้เปลี่ยนชื่อเป็น ‘ถนนสุขุมวิท 71 (ปรีดี พนมยงค์)’ เพื่อสดุดีเกียรติคุณของ ปรีดี พนมยงค์ ในฐานะรัฐบุรุษอาวุโส หัวหน้าขบวนการเสรีไทย และผู้นำคณะราษฎรฝ่ายพลเรือน

ซึ่งกรุงเทพมหานครอนุมัติชื่อใหม่นี้ในปี 2545 ตรงกับวาระ 100 ปีชาตกาล และปีที่ยูเนสโกยกย่องให้ปรีดีเป็นบุคคลสำคัญของโลก

ธงสัญลักษณ์หมุดคณะราษฎร

สัญลักษณ์หนึ่งที่ใช้ในการรำลึกถึงเหตุการณ์การปฏิวัติ 2475 โดยหมุดคณะราษฎรเดิมที่ฝังอยู่ ณ ลานพระบรมรูปทรงม้าได้ถูกรื้อถอนไปแล้ว แต่แนวคิดและสัญลักษณ์ของหมุดนี้ยังคงถูกนำมาใช้ในรูปแบบต่างๆ เช่น ธงจำลอง หรือสัญลักษณ์ที่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนไหวเพื่อประชาธิปไตย เพื่อเป็นเครื่องเตือนใจถึงจุดกำเนิดของระบอบประชาธิปไตยในประเทศไทย

ถนนเสรีไทย

ได้รับการตั้งชื่อเพื่อรำลึกถึง ‘ขบวนการเสรีไทย’ ซึ่งก่อตั้งขึ้นในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 เพื่อต่อต้านญี่ปุ่นและฟื้นฟูเอกราชของชาติ โดยมีปรีดี พนมยงค์ เป็นผู้ก่อตั้งและเป็นหัวหน้าขบวนการภายในประเทศ การตั้งชื่อถนนนี้จึงเป็นการเชิดชูบทบาทของคณะราษฎรในอีกรูปแบบหนึ่ง

รูปปั้นปรีดี พนมยงค์ มธ.ท่าพระจันทร์

รูปปั้น ‘ปรีดี พนมยงค์’ ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์ ศูนย์รวมจิตใจของนักศึกษาและผู้คนที่นับถือแนวคิดและอุดมการณ์ของปรีดี ในฐานะผู้ก่อตั้งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ซึ่งมีจุดมุ่งหมายเพื่อเป็นตลาดวิชาที่ทุกคนสามารถเข้าถึงการศึกษาได้อย่างเสมอภาค การมีรูปปั้นอยู่ในมหาวิทยาลัยจึงเป็นเครื่องเตือนใจถึงรากฐานทางประชาธิปไตยและการศึกษาเพื่อปวงชนที่คณะราษฎรได้ริเริ่มไว้

MRT พหลโยธิน

ตั้งชื่อตามถนนพหลโยธิน ซึ่งมาจากชื่อของ ‘พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน)’ หัวหน้าคณะราษฎรฝ่ายทหาร และนายกรัฐมนตรีคนที่ 2 ของประเทศไทย

ธงชาติไทย

หลังการปฏิวัติ 2475 โดยคณะราษฎรได้ประกาศให้ใช้ธงไตรรงค์เป็นธงชาติอย่างเป็นทางการ และมีการตีความสัญลักษณ์ของสีแดง ขาว น้ำเงิน ในแง่มุมที่สอดคล้องกับระบอบประชาธิปไตยและหลัก 6 ประการของคณะราษฎร (เอกราช, ความปลอดภัย, เศรษฐกิจ, เสมอภาค, เสรีภาพ, การศึกษา) แม้ว่าธงไตรรงค์จะมีมาก่อนหน้านี้ในสมัยรัชกาลที่ 6 แต่การยืนยันและให้ความหมายใหม่ภายใต้การปกครองของคณะราษฎร ทำให้ธงชาติไทยกลายเป็นสัญลักษณ์ที่เชื่อมโยงกับการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญในประวัติศาสตร์

ภาพไฮไลต์

ชุดนักเรียน

หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 รัฐได้กำหนดมาตรฐานชุดนักเรียนชัดเจนขึ้น โดยเฉพาะในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม ที่มีการตรา พ.ร.บ.เครื่องแบบนักเรียน พ.ศ. 2482 เพื่อใช้ในโรงเรียนของรัฐบาล โรงเรียนประชาบาล โรงเรียนเทศบาล และโรงเรียนราษฎร์

สวนสราญรมย์

การประกวดนางสาวสยามครั้งแรก จัดขึ้นที่สวนสราญรมย์ ในปี พ.ศ. 2477 โดยเป็นส่วนหนึ่งของงานฉลองรัฐธรรมนูญ กลวิธีหนึ่งที่ทำให้ประชาชนสนใจและทำความเข้าใจการปกครองแบบประชาธิปไตย